Zdeněk Boháč
Mittwoch, 03. Januar 2018
geschrieben von: Mikławš Krawc
3. januara 1933 narodźi so w Klínecu blisko Prahi pozdźiši mjezynarodnje wysoko česćeny stawiznar dr. Zdeněk Boháč. Nimo Jiříja Mudry drje bě wón w druhej połojcy minjeneho lětstotka najznaćiši přećel Serbow w Čěskej. Wot 1975 bě dlěje hač 25 lět předsyda Towarstwa přećelow Serbow (SPL). Jako sobudźěłaćer Čěskeje akademije wědomosćow njeje jenož wjaczwjazkowy atlas wo cyrkwinskich stawiznach čěskich krajow wozjewił, ale z pomocu TCM a wosebje tež fararja Šćěpana Delana 1993 w Tišnovje wudał knihu „Čěské země a Lužice – Böhmen und die Lausitz – Čěska a Łužica“ z wobšěrnymi přehladami wo wobydlerstwje a wosobinach w našich wsach a wosadach. Farar Delan je skutkowanje dr. Boháča po jeho smjerći 25. měrca 2001 takle hódnoćił: „Lětdźesatki je wodźił skupiny do Serbow ... Njeličomnym serbskim skupinam a jednotliwcam je wobstarał přenocowanje w Praze a wokolinje, pomhał program jězbow zestajeć, posrědkował zetkanja z čěskimi skupinami ... Sam pak wosta ze swojej wosobinu zwjetša w pozadku, so wjeselo, hdyž bě so něšto kmaneho na dobro serbstwa poradźiło.“ Bohužel pak dr.
Aleksander Widera
Freitag, 08. Dezember 2017
geschrieben von: Franc Šěn
Narodźi so 8. decembra 1917 w pólskim Bytomju-Rozbarku jako syn hórnika. 1922 přesydli so swójba do Katowic. Studij přetorhny Aleksander Widera wójny dla, 1942 bu ilegalneje dźěławosće dla zajaty a dósta so mj. dr. do lěhwa Oświęcim. Wot lěta 1945 do 1950 bě redakciski sekretar tydźenika Odra a wot 1950 do 1978 dźěłaše w kulturnej redakciji Pólskeho rozhłosa w Katowicach. Hižo w studentskim času zezna Wilhelma Szewczyka. Po přebasnjenju někotrych twórbow Ćišinskeho a Kosyka mysleše na přełožk něčeho wobšěrnišeho. W literarnych stawiznach Józefa Gołąbeka nańdźe mjeno spisowaćelki Marje Kubašec, kotrejež tworjenje wot toho časa wobstajnje sćěhowaše. Hišće do wójny přełoži jeje nowelu „Wusadny“ a hru „Chodojta“; po wójnje zamó powědančce „Row w serbskej holi“ a „Pólna bróžeń“ w časopisamaj Panorama a Poglądy zaměstnić. 1971 je Marju Kubašec wosobinsce w Chasowje wopytał. Powědančko Wanda wozjewi 1996 jako knižku z předstajenjom awtorki. Spisa tež basnje ze serbskej tematiku („Łužicy tež šleskej“, „Łužica 1939“, „Łužica 1945“, „Baja wo serbskej kralownje“). 5. meje 2002 zemrě Widera w Katowicach. Franc Šěn
Hanzo Hühnchen
Montag, 04. Dezember 2017
geschrieben von: Manfred Laduš
W Radowizy narodźi so wučer a narodny prócowar Hanzo Hühnchen-Kokoška 29. nowembra 1892 žiwnosćerskej swójbje. Na poručenje swojeho wučerja dósta bjezpłatne městno na preparandźe we Wojerecach a studowaše po tym na wučerskim seminarje w Rychbachu. Najprjedy wučerješe w Šleskej, a wot lěta 1925 hač do 1961 bě wučer a kantor w delnjołužiskim Mosće nimo pjeć lět, kotrež přebywaše w sowjetskej jatbje. Jako postupny pedagoga zawjedźe wón tež šulu w zelenym. Bě aktiwny čłon Maśicy Serbskeje, a dobry přećel molerjow Fryca Kitlarja a Wylema Šybarja, zasadźeše so jara za hajenje serbskeje rěče a kultury. Załoži a dirigowaše Mošćanski muski a měšany chór, kotryž je po lěće 1945 jeho dźowka-wučerka Marjana Kulina jako znaty serbski žónski chór dale nawjedowała. Kokoška dopisowaše pilnje do Casnika a do Pratyje, na přikład wo bohaće wopytanym „Serbskim wjacoru w Mosće“. Jón bě sam z kantorom Korlom Jordanom organizował. Wobšěrnje wopisowaše swoje dźěćatstwo a žiwjenje a w „Moja luba serbska rěč“ wužitnosć maćeršćiny we wójnje na wuchodźe. Zemrěł je Hühnchen 22. apryla 1977 w Groźišću. Manfred Laduš
Nowina Naš puć
Mittwoch, 08. November 2017
geschrieben von: Mikławš Krawc
W čěskim Varnsdorfje wuńdźe spočatk nowembra 1947 prěnje čisło nowiny Naš puć. W podtitlu steješe, zo běše to „wěstnik serbskeje młodźiny we Warnoćicach“. Serbska młodźina w namjeznym měsće běchu hłownje šulerjo Realneho serbskeho gymnazija a wuknjacy w přihotowanskich rjadownjach za powołanske wukubłanje. Pozdźišo wšak rozšěri so podtitul na „w ČSR“. Prěni zamołwity redaktor bě Ben Budar, jeho zastupnik Měrćin Kašpor. Po wotchadźe wobeju do Łužicy 1948 bu Horst Šewc nowy zamołwity redaktor, w lěće 1949 potom hišće Pawoł Völkel. Nowina wuchadźeše w formaće A4 měsačnje respektiwnje dwutydźensce. Titulna strona bu ćišćana, wšě dalše strony běchu hektografowane. Wo ćišć kaž tež wulki dźěl papjery starachu so młodźi Serbja, kotřiž běchu w měsće dźěło namakali. Nowina wěnowaše so rozdźělnym temam, předewšěm politiskim. Wučer Jurij Wuješ wozjewješe swoje nowe basnje, Horst Mjeltka a Gerat Kašpor wobohaćeštaj nowinu z karikaturami. Z rozpušćenjom Serbskeho gymnazija kónc šulskeho lěta 1948/1949 přesta Naš puć wuchadźeć. Mikławš Krawc
Gerat Kašpor
Freitag, 20. Oktober 2017
geschrieben von: Manfred Laduš
Jutře je tomu 50 lět, zo skónči so na tragiske wašnje žiwjenje prěnjeho serbskeho rozhłosownika a lawreata Statneho myta Ćišinskeho Gerata Kašpora. 24. junija 1930 narodźi so wón dźěłaćerskej swójbje w Brězynce pola Delnjeje Kiny, kotraž měješe dobre styki k prěnjemu předsydźe Domowiny Arnoštej Barće. Tři lěta wopyta Gerat Kašpor Serbski gymnaziji w Čěskej Lipje a Varnsdorfje a bě tam soburedaktor časopisa „Naš puć“. Po nawróće do Łužicy angažowaše so wón w nawodnistwje Serbskeje młodźiny, pozdźišo w Swobodnej němskej młodźinje. Něšto lět bě přistajeny w Serbskim zarjedźe a tam zamołwity za nowinarstwo a film kaž tež sobu za časopis „Chorhoj měra“. Gerat Kašpor přihotowaše serbske rozhłosowe wusyłanja w Zhorjelcu, bě tam kaž tež pozdźišo w Choćebuzu načolnik serbskeje rozhłosoweje redakcije. Po skónčenju studija jako diplomowy towaršnowědnik bu wón wot lěta 1963 direktor Choćebuskeho sćelaka Radija DDR. Gerat Kašpor bě wjelelětny čłon Zwjazkoweho předsydstwa a sekretariata Domowiny. Wón bu na Budyskim Hrodźišku pochowany. Manfred Laduš
Arnošt Hančka
Donnerstag, 14. September 2017
geschrieben von: Manfred Laduš
Wučer a ludowy spisowaćel Arnošt Hančka narodźi so 11. septembra 1867 žiwnosćerskej swójbje w Hućinje. Po studiju na Budyskim krajnostawskim seminarje bě wot lěta 1891 hač do smjerće 17. junija 1928 wučer, šulski nawoda a kantor w Poršicach. Jara zasadźeše so za serbsku wučbu. Bě předsyda Konferency serbskich wučerjow Budyskeho wokrjesa. 1910 přistupi Maćicy Serbskej a bě hač do smjerće městopředsyda jeje pedagogiskeho wotrjada. We Weimarskej republice je šulskej čitance „Kwětki“ a „Zahroda“ hłownje wudał. Spisa „Z mojich dźěćacych lět“, „Při wowčim mosće šeri“ a „Wěšćerski prut“. Hačkuli bě předsyda Poršiskeho towarstwa Swěra, wustupowaše pak tež často raznje přećiwo narodnemu hibanju, předewšěm přećiwo předsydźe Domowiny Arnoštej Bartej a Jakubej Bartej-Ćišinskemu, kotrehož mjenowaše po jeho narěči 1904 w Bukecach „podjanskeho šćuwarja“. Wo serbskich podawkach bě Hančka Budyskemu wokrjesnemu hejtmanstwu donošował a kritiske nastawki Serbskich Nowin, Katolskeho Posoła a časopisa Łužica za nje přełožował. Manfred Laduš
Jakub Šewčik
Freitag, 08. September 2017
geschrieben von: Manfred Laduš
Druhi předsyda Domowiny, basnik, farar a duchowny rada Jakub Šewčik narodźi so 6. septembra 1867 kublerskej swójbje w Baćonju. Kubłaše so na Praskim Serbskim seminarje, bě starši tamnišeho towarstwa Serbowka, basnješe a dopisowaše do jeje „Kwětkow“. 1890 přistupi Maćicy Serbskej. Po studiju teologije bu 1892 na měšnika wuswjećeny. Wot lěta 1896 do 1908 słužeše jako Budyski tachantski prědar. Zdobom bě redaktor Katolskeho Posoła, doniž njebu do Kamjeničanskeje wosady swj. Nepomuka pósłany. W Pětra Malinkowej činohrě „Wotmołwa“ wo Ćišinskim praji biskop, zo maja hišće zahoriteho Serba (Šewčika), kotrehož sćelu do wulkeho němskeho města Kamjenicy. Wot lěta 1922 do 1933 bě Šewčik farar w Chrósćicach, hdźež staraše so tež wo drohotny křižowy puć na kěrchowje a wo moderne tepjenje w cyrkwi. Wón bě župan župy „Michał Hórnik“ a wot 1927 do 1930 zasłužbny předsyda Domowiny. 1899 wuda zběrku „Baje a basnički“ a spisa tójšto nabožnych a stawizniskich dźěłow. 3. awgusta 1935 Šewčik w Chrósćicach zemrě. Manfred Laduš
Michał Kětan
Mittwoch, 06. September 2017
geschrieben von: Manfred Laduš
Michał Kětan, pozdźiši farar, narodźi so 3. septembra 1892 katolskej žiwnosćerskej swójbje w Słonej Boršći. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara, studowaše katolsku teologiju a bu 10. awgusta 1918 w Budyskej tachantskej cyrkwi na měšnika wuswjećeny. 1915 zastupi do Maćicy Serbskeje. Bě kapłan w Baćonju, Ralbicach, Radworju a Budyšinje a bě w tym času tři lěta redaktor Katolskeho Posoła. 1927 zapokazachu Kětana w Zebnicy za wosadneho fararja. 1945 wróći so wón do Łužicy, přewza jako farar Baćońsku wosadu a sta so z arcywikarom Kamjenskeho dekanata. Za Baćońsku cyrkej wobstara nowe zwony. 1961 přesydli so jako wuměnkar do Budyšina, hdźež hišće aktiwnje dušepastyrsce skutkowaše, mjez druhim jako rektor chorownje swj. Bena. Jako duchowny wupomha w Serbskej cyrkwi. Farar Kětan spisa stawizniskej powědančce a tójšto cyrkwinskostawizniskich a kulturnych přinoškow za Katolski Posoł, kaž „Baćoń, cyrkwina wjeska na horje“. 30. apryla 1965 wón zemrě a bu na Budyskim Mikławšku blisko rowa Michała Hórnika pochowany. Manfred Laduš
Doskónčny zakaz SN
Donnerstag, 24. August 2017
geschrieben von: Axel Arlt
Dźensa před 70 lětami, 24. awgusta 1937, bě poslednje čisło Serbskich Nowin wušło, zhotowjene w ćišćerni pod třěchu stareho Serbskeho domu na Lawskich hrjebjach w Budyšinje. Dźeń po tym přesta ćišćernja dźěłać. Gestapo zaja jeje wobsedźerja dr. Jana Cyža a sekretarku Domowiny Elzu Krawcec. Knižny wobchod, ćišćernju, běrow Domowiny a bydlenje Cyžec swójby su gestapowcy přeryli a wšitke rumnosće zapječatowali. Za rozwožowanje přihotowane wudaće Serbskich Nowin 25. awgusta dyrbješe ležo wostać. Tak su nacionalsocialisća swoje dorazne akcije přećiwo Serbam dale wjedli, kotrež běchu bórze po přewzaću mocy 30. januara 1933 zahajili. Hižo 11. apryla 1933 běchu woni Serbske Nowiny prěni raz na wosom dnjow zakazali. Wot zakaza Domowiny 18. měrca 1937 a na to wšitkich zarjadowanjow serbskich towarstwow hač k likwidaciji ćišćernje njeje tuž wjele časa zašło. Wudawać ćišćane słowo w maćeršćinje njebě w serbskich rukach hižo móžno. Hakle dźesać lět po tym, 7. junija 1947, załožichu nowu serbsku ćišćernju w Budyšinje. Axel Arlt
Sokołski zlět
Montag, 14. August 2017
geschrieben von: Mikławš Krawc
14. awgusta 1927 bě we Wulkim Ćisku druhi zlět Serbskeho Sokoła – prěni wotmě so 1924 w Pančicach-Kukowje. Za zlět bě wjes ze serbskimi chorhojemi a chorhojčkami pyšena, hosći witachu wulke čestne wrota. Polo za zwučowanja bě spřihotowane. Dopołdnja wubědźowachu so Sokoljo w lochkoatletiskim štyriboju. Popołdnju přichwatachu do Ćiska „črjódy ludźi“, kaž Sokołske Listy po tym pisachu. Mjez hosćimi bě tež delegacija Praskeho Sokoła. Ju a scyła cyły zlět zarjad z mjenom „Wendenabteilung“ kruće wobkedźbowaše. Wjeršk swjedźenja bě wulki ćah po wsy. Starosta Jakub Šajba, Jan Skala a Michał Nawka dźeržachu narěče. Čěski hósć Jurij Šewčik přednjese swoju swjedźensku baseń. Přihladowarjo dožiwichu zwučowanja na narjadach, proste zwučowanja a wubědźowanja, kaž ćahanje powjaza. Sportowy wjeršk bě zhromadny wysokoskok Sokołow ze wšěch jednotow z tyčkami. Z předstajenjom žiweho wobraza w formje wutroby so zlět skónči. Wječor bě w Ćišćanskim wjesnym hosćencu zlětowy bal. Dodawk: Třeći a posledni zlět Sokoła bě 1931 w Radworju. Mikławš Krawc
