Albin Moller

Donnerstag, 27. Dezember 2018 geschrieben von:
Wudawaćel prěnjeje serbskeje ćišćaneje knihi, protykar, astronom a farar Albin Moller zemrě 26. decembra 1618 w Starej Darbni. W lěće 1441 bě so wón zastojnikej knjejstwa w błótowskim Tšupcu narodźił a bu pod němskim mjenom Mollerus wukřćeny. W ródnej wsy dopomina dźensa wopomnišćo na Mollera, kiž bě tam tež z ewangelskim duchownym. W Tšupcu přełoži wón kěrluše a Lutherowy Mały katechizm­ a da je jako „Serbske spěwarske a Mały katechizm“ 1574 w delnjoserbšćinje w Budyšinje pola Wolraba ćišćeć. Po wopyće Kalawskeje łaćonskeje šule bě w Frankfurće nad Wódru a we Wittenbergu teologiju studował. Sta so z magistrom a fararješe w Tornowje, Tšupcu a w dalšich delnjołužiskich wosadach. Angažowaše so za delnjoserbšćinu, kotruž wšak tehdy hišće po cyłej Delnjej Łužicy rěčachu. Dale wěnowaše so astronomiji a přirodowědźe, předewšěm botanice. Něhdźe 240 delnjoserbskich rostlinskich mjenow je wědomosći posrědkował. Zaběra z astronomiju běše zakład jeho protykarskeho dźěła.

Thietmar z Merseburga

Freitag, 30. November 2018 geschrieben von:
Wuznamny chronist zažneho srjedźowěka, biskop Thietmar, po staroserbskim Mjezyborski, zemrě 1. decembra 1018 w Merseburgu. 25. julija 975 narodźi so wón sakskej hrabinskej swójbje von Walbeck­ w sydlišću samsneho mjena. W Quedlinburgu a Magdeburgu kubłaše so na teologu a bu 1009 na biskopa Merseburga wuswjećeny. Jako tajki knježeše nad tehdy staroserbskim krajom. Wulke zasłužby zdoby sej jako pisar wosom­zwjazkoweje łaćonskeje chroniki. W njej wopisowaše stawizny a žiwjenje němskosakskich knježićelow, połobskosłowjanskich kmjenow a zažneje Pólskeje wot časa kejžora Heinricha I. hač do lěta 1018. Chronika Thietmara złožowaše so na starše pisomne podłožki a na jeho dožiwjenja na bitwy Němcow z pólskim wójwodu Bolesławom Chrobrym a z dalšimi Słowjanami. Z wopisanjom boja w lěće 1002 wo hłowne hrodźišćo Milčanow stej Budyšin a tam 1018 podpisany měr prěni raz naspomnjenej. Zhoniš wo wojowanju wo hrodźišću Łužičanow Liubusu a jeho zničenju, wo přibohach kaž Swarožiču, wo wysokim stawje ratarstwa Głomačanow, wo zapusćenju jich kraja a wujimki ze serbskeje rěče. Manfred Laduš

Kermušna kopańca

Freitag, 16. November 2018 geschrieben von:
Kermušnu póndźelu lěta 1948 bě w Ra­dworju wulki sportowy podawk: Domjace koparske mustwo Slawija hraješe přećiwo Drježdźanam-Friedrichstadt. Klub ze sakskeje stolicy bě naslědnik DSC (Dresdner Sport Club), wšudźe znateho němskeho mištra w lětomaj 1943 a 1944. Do Radworja přijědźechu hosćo w najsylnišej zestawje, tak z Richardom Hofmannom (muž z mócnej třělwu bě w 25 hrach za narodne mustwo 24 wrotow docpěł), z Helmutom Schönom (pozdźišo trenar wubranki ZRN, swětoweho mištra 1974), z dalšimi znatymi akterami kaž Hansom Kreische (nan pozdźišeho nadběhowarja Dynama Drježdźan), Kurtom Birknerom abo Herbertom Pohlom. Friedrichstadt doby jasnje ze 7:0. Drje bóle zwjeseleni hač nad wuslědkom běchu hosćo z „kermušneho dobytka“ w formje bohateje jědźe a na puć dóstatych běrnow a muki, kotrež běchu Radworscy burja darili. Mjeztym zo so nimale kompletne Drježdźanske mustwo pozdźišo do zapadneho Berlina wotsali,­ hraješe Radworska Slawija wuspěšnje wjacore lěta we wuchodosakskej lize. Złote lěta skónčichu so 1960 z přemjenowanjom na Traktor Lutobč. Mikławš Krawc

Feliks Statnik

Mittwoch, 17. Oktober 2018 geschrieben von:
17. oktobra 1928 w Dobrošicach rodźeny Feliks Statnik bě serbski wučer z ćěłom a dušu. Wot 1935 do 1939 chodźeše w Róžeńće do ludoweje šule, po tym hač do kónca wójny na gymnazij we Würzburgu. W lěće 1946 wobdźěli so na druhim kursu Serbskeho wučerskeho wustawa w Ra­dworju. Swoje prěnje wučerske městno dósta w Konjecach. Po tym zo bě so wot 1955 do 1958 wuspěšnje na dalokostudiju serbšćiny wobdźělił, rozwučowaše lětdźesatki dołho serbske dźěći w Ralbicach. Njeje pak jeno šulerjam wučbu podawał, ale je na wučbnicach za serbšćinu a přełožujo knihi za matematiku, chemiju a fy­ziku sobu dźěłajo zakład za podawanje dobreje wučby tworił. Nimo toho bě aktiwnje na dźěle wjesneje Domowinskeje skupiny jako čłon jeje předsydstwa wobdźěleny. Angažowaše so tež w gmejnskim parlamenće a w Ralbičanskim hońtwjerskim zjednoćenstwje. W młodych lětach bě jako wuběrny wrotar Ralbičanskemu koparskemu mustwu k wjele dobyćam dopomhał. W rentnarskej starobje je so z wušiknosću, wutrajnosću a akribiskej dokładnosću zhotowjenju miniaturow z wjesneho a ratarskeho žiwjenja wěnował. Ludwig Zahrodnik

Mjertyn Gryz

Freitag, 12. Oktober 2018 geschrieben von:
Za wučerja, kěrlušerja a poeta Mjertyna Gryza su w ródnej Hochozy wopomnjensku taflu wotkryli. Delnjoserbski wótčinc narodźi so 8. oktobra 1818 burskej swójbje na wudworu „na Gryzu“. Kubłaše so na preparandźe w Tšupcu a na wučerskim seminarje w Nowej Cali. Wučerješe w Spěcharjowje, Modłej a Dešanku a wot lěta 1849 hač do smjerće 21. oktobra 1878 w Nowej Wsy. Porno druhim tehdyšim delnjoserbskim wučerjam bě Gryz demokratisce­ zmysleny a wučeše dźěći z wulkej lubosću tež w maćeršćinje. Pilnje dopisowaše do Bramborskeho Serbskeho Casnika a do Časopisa Maćicy Serbskeje, zapodawaše do njeju tež basnje. Bě rady čitany kěrlušer, kiž tež němske spěwy zeserbšćeše. 1864 ćišćachu jeho „Dwanasćo kjarližow“ a 1867 „Spiwanja młodym a starym, tužnym a wjasołym“. Wozjewichu jeho lyriku tež w Kita Šwjelowych „Sserskich arijach za našu lubu młoźinu“ a w Tešnarjowych „80 duchownych kjarližach“. W 2007 w LND wudatych spěwarskich „Duchowne kjarliže“ je Gryz ze štyrnaće kěrlušemi zastupjeny. Jeho njećišćane politiske basnje přećiwo pruskemu duchej pak njejsu bohužel zachowane. Manfred Laduš

Prěni serbski koncert

Dienstag, 02. Oktober 2018 geschrieben von:

24. septembra 1893 dožiwi Delnja Łužica prěni serbski koncert. Na studentskej schadźowance 6. awgusta w Rakecach běchu so za tak krótkodobny termin rozsu­dźili a so na městno dojednali – na Bór­kowski hosćenc „Blejcha“. Hornjoserbja poskićichu za to wšu móžnu pomoc:­ Nazwučowachu spěwy, Marko Smoler da sto programowych zešiwkow ćišćeć,­ kotrež studenća wabjo za kon­cert rozdawachu. W Bórkowach bě potom 24. septembra swjedźenska žurla „Blejcha“ połnje wobsadźena. Postrowne słowa přednjesechu hłowny starši Arnošt Herman, domjacy farar Korjeńk a farar Krušwica z Wjerbna. Nimo hudźbnych poskitkow Hornjoserbow rozwi so zhromadne spěwanje narodnych a ludowych pěsnjow, tak „Hyšći Serbstwo njezgubjone“, „Ja Słowjan som“, „Našo Serbstwo z procha stawa“ abo „Lubka leluja“. Póndźelu na to wšitcy studenća samo hač do Lubnjowa čołmikowachu. Prěni delnjoserbski koncert žněješe w nowinach dosć dobry wothłós. Tež nowina Cottbuser Anzeiger pisaše, zo bě so „cyłe dźěło ­derje radźiło“ a wšěm­ připosłucharjam „je so nimo­měry derje lubiło“.

Mikławš Krawc

Slawija Radwor

Freitag, 14. September 2018 geschrieben von:
14. septembra 1948 da sej Radworska sportowa jednota mjeno Slavia, serbsce Slawija. Hižo w lěće 1946 běchu samsne mjeno sportnišću mjez hrodom a Młynskimi chěžemi dali. Hrajnišćo běchu pilni pomocnicy k prěnjemu zlětej natwarnych brigadow 29. septembra 1946 připrawili. Slawija Radwor, to bě w powójnskich lětach woprawdźe sławne koparske mustwo, woblubowane mjez Serbami a znate po Hornjej Łužicy. Radworscy koparjo postupichu do wuchodosakskeje klasy a měrjachu mocy z mustwami z Budyšina, Žitawy abo Biskopic. 14. julija 1948 dožiwi Radwor prěnju mjezynarodnu hru w Serbach, jako doby Slawija zetkanje ze zastupnistwom pólskeho konsulata ze Złeho Komorowa 3:2 a rozsudźi 22. awgusta 1948 na zlěće brigadow w Delnim Wujězdźe tež wróćohru 2:1 za sebje. Jedyn z wjerškow bě měrjenje mocow z Drježdźanami-Friedrichstadtom kermušnu póndźelu 1948 (0:7). Radworskej Slawiji wěnowaše Michał Nawka wosebitu baseń, w kotrejž su znate słowa „Lěpša kopańca, wjetša wołańca“. Spočatk połstatych lět kopańca we wsy nimale wusny, hakle 1970 jewješe so nowe mustwo z mjenom Traktor Lutobč. Mikławš Krawc

Sokoljo w Skopju

Mittwoch, 05. September 2018 geschrieben von:

Wot 5. do 8. septembra 1928 wotmě so w makedonskej stolicy Skopju VI. krajny zlět Sokoła juhosłowjanskeho kralestwa. Wobdźělena bě na nim tež dźewjećčłonska delegacija Serbskeho Sokoła. Běchu to starosta Jakub Šajba, jednaćel Gustaw ­Janak a mandźelska Elza, Měrćin Nowak-Njechorński, Arnošt Bart, Kurt Sykora (Malešecy), Jan Haješ (Łaz), Maks Kiel­morgen (Žornosyki), Józef Nawka (Ra­dwor) a Jurij Čornak-Njek (Ralbicy). Po zlěće Sokołske Listy pisachu, zo běchu Serbja wurjadne sportowe podawki dožiwili, zo buchu wšudźe zahoriće witani. Tomu bě hižo w stolicy kraja Běłohrodźe tak, hdźež bě mjezystacija železniskeje jězby. Na naměsće před Narodnym dźiwadłom dóńdźe k přećelskim zetkanjam z domjacymi Sokołami a hosćimi z druhich krajow. W Skopju porěča Jakub Šajba za Serbow při poswjećenju noweho sokołskeho domu. 7. septembra bě serbska delegacija na Kosowym Polu na swjatočnosći k 10. róčnicy zjednoćenja Juhosłowjanskeje.

„Krjudowana Łužica“

Dienstag, 28. August 2018 geschrieben von:
W Jabkenicach pola Mladeje Boleslavy wotmě so 27. awgusta 1933 swjedźeń k prawam narodnych mjeńšin. Na zarjadowanju porěčeštaj tež čěskosłowakski zakitowanski minister Bohumír Bradáč a starosta župy čěskeho sokoła Josef Maštál­ko. Tón bě organizator prózdninskich lěhwow ze serbskimi dźěćimi wot lěta­ 1920. W lětach 1930, 1931 a 1932 běch­u požadane lěhwa w Jabkenicach. Po nastupje nacijow w Němskej pak wuńdźe wot ministerstwa kubłanja z Berlina w meji 1933 wukaz, zo njesmědźa serbske dźěći hižo do Čěškeje. Přećiwo tomu 27. awgusta w Jabkenicach protestowachu. Na fotografiji je widźeć, kak dźerži serbska młodostna w katolskej drasće plakat z tekstom „Mučená Lužice“ („Krjudowana Łužica“). Nošerka bě prawdźepodobnje Monika Bjeńšec z Chrósćic. Wona bě so hižo do toho nimo Jurja Měrćinka a Česława Lěski jako kubłarka w lěhwje přizjewiła. Po Druhej swětowej wójnje běštej 1945 a 1946 znowa wjetšej lěhwje w Jabkenicach, zarjadowanej wot Towarstwa přećelow Serbow, statnych organow čěskeho Sokoła. (Přisp.: Awtor spomnjeća ma mjena wšěch wobdźělnikow 1931, 1932 a 1946). Mikławš Krawc

Zjězd brigadow

Mittwoch, 22. August 2018 geschrieben von:

Wot 19. do 22. awgusta 1948 wotmě so w Delnim Wujězdźe Zjězd dźěłowych ­brigadow Serbskeje młodźiny (SM). Prěni dźeń bě studentska schadźowanka, na třećim dnju bilancowachu brigady swoje skutkowanje. Wjeršk zlěta bě njedźelu, 22. awgusta. Něhdźe 10 000 ludźi do wsy přichwata. Na čole swjedźenskeho ćaha kročeše brigada „Alojs Andricki“, kotraž bě w Juhosłowjanskej dźěłała. 220 młodych Serbow předstaji masowu rejwansku scenu, z kotrejž běchu na Wšo­sokołskim zlěće w Praze wustupili. Delni Wujězd dožiwi tež prěnju mjezynarodnu kopańcu w Serbach: Radworska Slawija přewiny mustwo pólskeho konsulata w Złym Komorowje z 2:1. Na Zjězdźe brigadow chcychu zdobom samostatnu organizaciju z mjenom Serbska ludowa młodźina (SLM) załožić. Dźěłowy wuběrk ­bě šěsćstronski naćisk wustawkow z kan­didatnej lisćinu do Drježdźan krajnemu wjednistwu SED pósłał. Wottam, wosebje pak ze sowjetskeje strony załoženje SLM wotpokazachu. Wotpowědny přikaz bě maršal Sokolowski z Berli­na-Karlshorsta majorej Kownerej do Budyšina pósłał.

Mikławš Krawc

Neuheiten LND