Nada Đorđević
Dienstag, 06. Oktober 2015
geschrieben von: Mikławš Krawc
6. oktobra 1915 narodźi so Južna Serbowka Nada Đorđević, kotruž mjenowaše prof. Hinc Šewc w nekrologu w Rozhledźe 2/2001 „propagandistku Łužiskich Serbow a přełožowarku serbskeje literatury“. Hač do smjerće 25. decembra 2001 wosta wona „swěrna přećelka“ našeho ludu. Prěnich Łužičanow bě jako aktiwna zwučowarka na sokołskimaj zlětomaj 1928 w Skopju a 1930 w Běłohrodźe zeznała, hdźež wobdźělištej so delegaciji Serbskeho Sokoła. Dalšich Serbow zezna w 30tych lětach w Praze, hdźež měješe lektorat serbochorwatšćiny na Karlowej uniwersiće. Do Łužicy dósta so wědomostnica prěni raz hakle 1967 na wysokošulski kurs serbšćiny. Propagandu we woprawdźitym zmysle słowa je Nada Đorđević w njeličomnych nastawkach wo nas wukonjała. Přełožowała je wona dźěła našich spisowaćelow a basnikow, wot lěta 1994 tež za juhosłowjanski sokołski zwjazk naše Sokołske Listy. 1997 dósta za swoje mnohostronske skutkowanje Myto Domowiny. Na jeje iniciatiwu załožene Towarstwo přećelow Serbow w Běłohrodźe dale w zmysle propagandistki skutkuje. Mikławš Krawc
Franc Kral
Freitag, 25. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Dźensa před sto lětami padny sobuzałožićel Domowiny, narodny prócowar, nowinar a wučer Franc Kral jako podoficěr pola Loosa na francoskej fronće. Narodźił bě so wón 26. nowembra 1886 w Radworju swójbje wučerja Jakuba Krala. Wuchodźiwši tachantsku šulu a Katolski wučerski seminar w Budyšinje wučerješe Kral w Chrósćicach a Kamjencu. Sylnje angažowaše so w serbskim towarstwowym žiwjenju, tak w Jasčanskej „Bjesadźe“, a spěchowaše nastaću serbskich towarstwow, na přikład we Łazu, Wulkich Ždźarach a w Njeswačidle. Bě jedyn z hłownych załožićelow Domowiny 1912 a měješe po tym jako jeje hłownohamtski sekretar skutkować, ale dosć pjenjez za jeho mzdu njebě. 1913 wuda prěni spis młodeje Domowiny „Naše dźiwadło“. 1906 załoži časopisaj za dźěći „Raj“ a „Zahrodka“ a wuda dźěćacu protyku „Nadźija“. Maćicar Kral dopisowaše pilnje do Serbskich Nowin a Katolskeho Posoła a bě wot lěta 1911 do 1914 tež redaktor časopisa „Łužica“. Što drje móhł hišće wšitko za Serbow zdokonjeć, njeby-li so z woporom Prěnjeje swětoweje wójny stał. M. Laduš
Dr. Beno Symank
Donnerstag, 24. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Jurist a něhdyši předsyda Maćicy Serbskeje dr. Beno Symank narodźi so před 125 lětami w Baćonju swójbje kantora, wučerja a kulturneho stawiznarja Jana Symanka. Na Žitawskim realnym gymnaziju wón 1911 maturowaše. Wot lěta 1925 skutkowaše jako sudnik na Budyskim hamtskim sudnistwje. Za nacistiski čas bě jenički sudnik w Budyšinje, kiž njebě do fašistiskeje strony NSDAP zastupił. Pomhaše wšelakim wot nacijow přesćěhanym Serbam. Wot lěta 1923 bě čłon Maćicy Serbskeje a jeje zapisowar. Pod politisce ćežkimi wuměnjenjemi přewza wón po lěće 1934 zastojnstwo předsydy Maćicy hač do 1938, doniž jemu tole jako statnemu přistajenemu nacistiska wyšnosć njezakaza. Spočatk 1945 dyrbješe hišće do wójska. Po nawróće bě něšto měsacow přistajeny Domowiny. Wot lěta 1946 hač do renty 1955 bě dale sudnik. Jako rentnar skutkowaše hišće 20 lět w Instituće za serbski ludospyt jako korektor wšěch spisow a jako lektor časopisa Lětopisa. Dale je z rušćiny, jendźelšćiny a francošćiny přełožował. Dr. Symank zemrě 18. septembra 1980. M. Laduš
Dr. Jan Cyž
Dienstag, 22. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Před 30 lětami zemrě dr. Jan Cyž, prěni serbski krajny rada a nachwilny předsyda Domowiny po jeje wožiwjenju. Wón narodźi so 13. januara 1898 swójbje Žuričanskeho ratarja. Po maturiće, studiju prawa a promociji w Praze bě dr. Cyž wot lěta 1926 přistajeny Serbskeje ludoweje banki a wot 1934 hač do zakaza w awgusće 1937 mějićel ćišćernje a wudawaćel Serbskich Nowin. Nacije jeho wospjet zajachu, naposledk 1944. Při bombardowanju Drježdźan ćekny wón z jastwa a chowaše so we Łužicy, tak w Kulowje. W meji 1945 wobstara dowolnosć sowjetskeje administracije za skutkowanje Domowiny a bu wot njeje jako Budyski krajny rada zasadźeny. Po wotsadźenju 1955 dźěłaše jako lektor a nawoda Ćišćernje Nowa Doba. Za swój žiwjenski skutk dósta dr. Cyž 1964 Statne myto Ćišinskeho. Z jeho pjera su w LND wudate awtobiografiske knihi „Ćernje na puću do swobody“, „W klamje ječibjela“ a „Hdyž so młody na puć podaš“ kaž tež mjez druhim serbski a němski spis wo wuswobodźenju Łužicy a žiwjenski wobraz „Jan Arnošt Smoler“ wo dźědźe jeho mandźelskeje. Manfred Laduš
Naša kultura na BUGA
Dienstag, 15. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Prěni kónc tydźenja w septembrje 1995 je 1 200 ludowych wuměłcow a ansamblowcow na zahrodnej přehladce BUGA w Choćebuzu třidnjowski swjedźeń serbskeje kultury wuhotowało. Běše to prěni króć, zo bu serbska kultura na BUGA prezentowana. Choćebuski ansambl Přećelstwo, chór Łužyca, spěwna skupina Judahej a štyri dalše delnjoserbske ćělesa swjedźeń zahajichu. Slepjanski Serbski folklorny a Delnjoserbski dźěćacy ansambl kaž tež ansambl Žylow wokřewichu tysacy přihladowarjow runje tak kaž ćělesa Łokaśina, Drjewjanki a spěwna skupina Delnjoserbskeho gymnazija. Budysku a Kamjensku župu zastupowachu chór Budyšin a Smjerdźečanscy rejwarjo. Wjeršk sobotu běštej kwasnej ćahaj ze Žylowa a Grodka-Klěšnika. Njedźelu zawjeselichu nimo hižo naspomnjenych ćělesow hosći Janšojski žónski chór, skupina Dundalija a kwasny ćah z Mosta a wuměłcy Wojerowskeje župy. Estrada „Narodna drasta w delnjoserbskich nałožkach“ z 200 sobuskutkowacymi a scena „Kokot“ SLA běštej wjerškaj. Nimo toho bě na BUGA wustajeńca „Serbja w Němskej“ widźeć. M. Laduš
Rudolf Enderlein
Donnerstag, 10. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Dźensa před 30 lětami je Budyski rězbar Rudolf Enderlein zemrěł. Tworjacy wuměłc bě ze serbskim kulturnym žiwjenjom a wosobinami kaž z dr. Janom Cyžom a Jurjom Winarjom wusko zwjazany. Wšako bě angažowany čłon Budyskeho wokrjesneho předsydstwa Towaršnosće za škit pomnikow a dalšich gremijow Kulturneho zwjazka. Mnohe lěta nawjedowaše wón ludowuměłske kružki a kubłaše tak wuměłski dorost. Stworił je busty Jana Skale, dr. Marje Grólmusec za Radworsku šulu a Jana Arnošta Smolerja za pomnik při Budyskim Cyhelskim nasypje. Město Budyšin pyša někotre dalše jeho twórby, kaž wosebje mjez dźěćimi woblubowanej mjedwjedźej za hłownym domom Němskeho pósta a postawje „Wučomnik“ a „Wustrowjaca“. Jara rady je Enderlein małoplastiki wo zwěrjatach tworił a je swoje dźěła tež rady wustajał, tak w galeriji „Budyšin“ a na Njeswačanskim hrodźe. Trajne zasłužby zdoby sej po kóncu wójny, wotstroniwši wójnske škody na stukowym wjelbje Budyskeho hrodu. Nimo toho je sobu restawrował relief Maćija Corvinusa na hrodowej wěži. M. Laduš
Japanska kapitulowała – kónc wójny
Mittwoch, 02. September 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
2. septembra 1945 skónči so z bjezwuměnitej kapitulaciju kejžorstwa Japanskeje před aliěrowanym wójskom Druha swětowa wójna. Na ameriskej wójnskej łódźi „Missouri“ w Tokioskim zaliwje podpisachu dokument wo kóncu wójny na bitwišćach w Aziji a na Pacifiku. Agresor Japanska dyrbješe zdobom postajenja Podstupimskeje konferency a jeje zrěčenja z 2. awgusta připóznać. Za Japansku podpisaštaj kapitulaciju wonkowny minister Shigemitsu Mamoru a šef generalneho staba Yoshijiro Umezu, za zjednoćene aliěrowane wójsko jeho najwyši rozkazowar, ameriski general MacArthur. Po nim podpisachu dokumenty wo skónčenju Druheje swětoweje wójny zastupnicy wšěch hłownych, na bojach přećiwo Japanskej wobdźělenych krajow – wojerscy reprezentanća Chiny, Wulkeje Britaniskeje, Sowjetskeho zwjazka, Awstralskeje, Kanady, Francoskeje, Nižozemskeje a Nowoseelandskeje.
Lenka Nowakowa
Freitag, 21. August 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Bywša městopředsydka Domowiny, wučerka, załožićelka a nawodnica Slepjanskich kantorkow Lenka Nowakowa by dźensa swoje 80. narodniny swjećiła, njeby-li po ćežkej chorosći 26. oktobra 2007 zemrěła. Narodźiła bě so Čižikec ratarskej swójbje w Brězowce jako prěnja z dwójnikow. W swojej Slepjanskej drasće poda so wona 1949 na Budysku Serbsku wyšu šulu. Hižo bórze po tym wza ju Pawoł Nedo sobu do Drježdźan, hdźež wona prezidenta Wilhelma Piecka serbsce postrowi. Na Rownjanskej šuli bě mać šěsć dźěći 35 lět šulerjow horliwje wuwučowała, k lubosći serbstwu kubłała a šulski chór dirigowała. 21lětna Lenka Čižikec zakitowaše na IV. zwjazkowym kongresu 1957 zmužiće fararja-basnika Józefa Nowaka, kotrehož nowinski přinošk „Serbska swójba – wutroba naroda“ bě tam čłon politběrowa CK SED prof. Fred Oelßner jako nacionalistiski raznje kritizował. Po přewróće bu Lenka Nowakowa znowa do zwjazkoweho předsydstwa a za městopředsydku Domowiny wuzwolena. 1993 wona w Rownom jutrowne spěwanje wožiwi.
Jan Rječka
Donnerstag, 13. August 2015
geschrieben von: Manfred Laduš
Budyski tachantski wučer, kantor, hudźbnik, Maćicar a podoficěr Jan Rječka je 13. awgusta 1915 w lacareće blisko Psucina po ćežkim zranjenju na wuchodnej fronće zemrěł. 4. februara 1878 bě so wón žiwnosćerskej swójbje w Małych Bobolcach narodźił. Chodźeše na tachantsku šulu a Katolski wučerski seminar w Budyšinje. Wot lěta 1898 wučerješe w Budyšinje a bě woblubowany kantor Serbskeje cyrkwje. Bě wuběrnik Towarstwa swjateju Cyrila a Metoda za Budyšin, předsyda zjednoćenstwa serbskich katolskich wučerjow a podpěrowaše Towarstwo serbskeje studowaceje młodźiny. Z fararjom Jurjom Wingerom załoži 1902 Budyske towarstwo Jednota, dirigowaše jeho chór, kotryž přednjese 1912 Jurja Pilkowu spěwohru „Smjertnica“. 1909 bě wón hudźbny wotdźěl Maćicy wožiwił. Přihotowaše nowowudaće Fiedleroweho šulskeho spěwnika „Spěwna radosć“ a nowonakład jeho Towaršneho spěwnika. Basnješe a pisaše přinoški do Krajana, za Časopis Maćicy Serbskeje a za měsačnik Łužica. Po wudyrjenju Prěnjeje swětoweje wójny dyrbješe na frontu. M. Laduš
Serbske dźěći w Čěskej
Dienstag, 11. August 2015
geschrieben von: Mikławš Krawc
Wot julija do septembra 1945, krótki čas po Druhej swětowej wójnje, zmóžnichu čłonojo Praskeho Towarstwa přećelow Serbow a čěskeho Sokoła něhdźe 120 serbskim dźěćom rjane prózdniny. Hižo w juliju přebywaše skupina dźesać hólcow a holcow z Kamjenskich kónčin pod dohladom knjenjow Meškankoweje z Kanec a Zarjeńkoweje z Chrósćic w Jabkynicach (tam běchu hižo wot 1930 do 1932 „ferialne kolonije“). W Starych Splavach blisko Machoweho jězora běštej w awgusće dwaj přechodaj ze stajnje něhdźe 40 dźěćimi. Wo dnjach blisko města Doksy po- zdźišo Pawoł Grojlich w swojej knize „Lěta ćmy a nadźije“ mjez druhim tež wo tym pisaše, zo Feodor Cyž (syn krajneho rady dr. Jana Cyža) a Jurij Kral (pozdźišo Wotrowski farar) prózdninarjow wuwučowaštaj. Dalša skupina dźěći z Radworskeje wosady přebywaše jako hósć Českobudějovicskeje župy Sokoła w Lišovje. Wo dožiwjenjach w južnych Čechach a wo wulěće do Prahi ze spěwanjom w rozhłosu rozprawja Hańža Winarjec-Orsesowa w knize „Radwor – ze stawiznow wjesneje šule“. Mikławš Krawc
