Friedrich Schorlemmer

srjeda, 11. septembera 2024 spisane wot:

Wón słušeše k najraznišim kritikarjam režima NDR. Nazymu 1989 bě jedna z najprominentnišich wosobinow měrniweje rewolucije. 80lětny Wittenbergski teologa Friedrich Schorlemmer je minjenu njedźelu zemrěł. Zwjazkowy prezident Frank-Walter Steimeier je Schorlemmera jako zmužiteho wojowarja za swobodu a demokratiju, muža słowa, swědomja a wěry wuzběhnył.

Znajmjeńša dwójce je so Schorlemmer do stawiznow zapisał. Na masowej demonstraciji 4. nowembra 1989 na Berlinskim Alexanderowym naměsće namołwješe ludźi, so namocy wzdać. Lěta do toho, 24. septembra 1983, bě na ewangelskim cyrkwinskim zjězdźe NDR we Wittenbergu mječ na radlicu kował. Te­hdy bě Schorlemmer prědar w Lutherowym měsće a sobuorganizator akcije. ­Hesło „Mječe na radlicy“, wot mócnarjow NDR zacpěte, bě wodźacy motiw křesćansce wobwliwowaneho měroweho hibanja NDR. Schorlemmer narodźi so 16. meje 1944 we Wittenbergu. W NDR njesmědźeše maturować, studowaše pak přiwšěm teologiju. Ze swojim měrniwym spjećowanjom a protestom bě stajnje we wizěrje statneje wěstoty NDR.

Wón wostanje w dobrym pomjatku

štwórtk, 08. awgusta 2024 spisane wot:

Sobotu, 10. awgusta, zawěsće mnozy přiwuzni, přećeljo, bywši kolegojo a čitarjo knihow, kotrež bě jeho nakładnistwo Lusatia wudało, na njeho mysla – na dr. Franka Stübnera. Wón by zajutřišim swoje sydomdźesaćiny swjećił, njeby-li serbski nakładnik, pilny awtor, žortniwy składnostny dźiwadźelnik, kulturny politikar a wjelelětny radźićel Budyskeho wokrjesneho sejmika bohužel zahe a nahle 7. apryla 2017 zemrěł. Na Budyskim Mikławšku je swój posledni wotpočink namakał.

Jeho njewočakowana smjerć bě wšěm tragiska, dokelž je wón do toho hišće jara aktiwnje z interviewami a nastawkami slěborny jubilej swojeho jara produktiwneho nakładnistwa za 1. apryl 2017 přihotował. 246 edicijow je wón lektorizował a wudał. Na jubilejnym dnju pak ležeše hižo w chorowni.

Ota Wićaz

pjatk, 21. junija 2024 spisane wot:
Narodźi so 14. junija 1874 jako syn wučerja w Chwaćicach. 1898 bě hłowny starši 24. schadźowanki. Po studiju w Lipsku poda so do wyšeje šulskeje słužby, 1903 dósta přistajenje na nowozałoženym wučerskim seminarje w rudnohórskim Stollbergu. Z 45 lětami pytaše zaso wuši zwisk ze serbskim žiwjenjom a rowjenkami. Na zeńdźenju Maćicy Serbskeje 1922 překwapi z nowym zhladowanjom na serbske kulturne stawizny – na Ochranowske hibanje a ludowych basnikow. Wjele lět hižo studowaše časopisy 18. a 19. lětstotka a měješe nětko wotmysł, spisać načasne serbske literarne stawizny. 1923 dowěri jemu Maćica redakciju protyki „Předźenak“. Wuwi ju k ludowej čitance z regionalnym charakterom a wopokaza so při tym jako dobry spisowaćel. Na próstwu Arnošta Muki přewza 1926 tež hišće redakciju „Łužicy“ a po tym Maćičneho časopisa. W nimaj wozjewi studije, kotrež buchu z wažnym přinoškom za 1. dźěl „Stawiznow serbskeho pismowstwa“ (R. Jenč, 1954). W 1930tych lětach přihotowaše studiju „Handrij Zejler als Fabeldichter“, kotruž 1950 k monografiji „Handrij Zejler a jeho doba“ rozšěri. Hdyž kniha 1955 wuńdźe, to hižo njedožiwi. Zemrě 28. nowembra 1952 w Stollbergu. Franc Šěn

Jan Arnošt Smoler

štwórtk, 13. junija 2024 spisane wot:

13. smažnika 1884 dopołdnja zemrě w Budyšinje zbudźer serbskeje narodneje mysle Jan Arnošt Smoler. Wón bu na Budyskim hrodźišćowym pohrjebnišću pohrjebany. Farar Michał Domaška praji w swojej pohrjebnej narěči: „Hdźež štó chcyše Serbam škodźić, tomu wobaraše Ty, štóž so chcyše za nich hodźić, tomu pak so starał sy.“ W nekrologu hódnoćeše so zemrěty wótčinc takle: „Jeho smjerć je našemu Serbowstwu najćešu a najbolostnišu ranu nadyriła a jemu muža wzała, wot kotrehož so z połnym prawom rjec hodźi, zo bě prěni mjez sławnymi mužemi a zasłužbnymi wótčinami našeho naroda.“ Pochowany bu wón w swójbnym rowje z dwurěčnym hronom „Wěčne swětło swěć jim“. Smolerjec swójbni a potomnicy su z nim w dostojnym wulkim rowje pochowani.

Jakub Nowak

wutora, 04. junija 2024 spisane wot:
3. smažnika 1864 narodźi so pozdźiši farar, spisowaćel a domiznowědnik Jakub Nowak-Horjanski do burskeje swójby. Na juhowuchodnej kromje ródneje wsy bu na iniciatiwu Moniki Cyžoweje ze susodneje Noweje Jaseńcy 3. meje 2015 zornowcowy kamjeń z wopomjatnej taflu za Jakuba Nowaka-Horjanskeho wotkryty. Takle počesćeny wopyta Serbski seminar w Praze a studowaše w čěskej stolicy a w Kölnje teologiju. Wot 1891 bě pjeć lět kapłan w Radworju a potom do lěta 1902 w Serbskej cyrkwi w Budyšinje a wot 1903 do 1931 wosadny farar w Radworju. Wón zemrě 21. małeho róžka 1938 we Worklecach. Jeho row je w Radworju, hdźež je jako kapłan tež Raiffeisensku lutowarnju załožił. 1888 zastupi do Maćicy Serbskeje. Wón je wjele domiznowědnje slědźił a wo tym, na přikład wo Radworskich stawiznach pisał. Nowak-Horjanski je so tež ze serbskej stenografiju zaběrał. Z jeho pjera su mnohe nowinske přinoški, kniha „Wobrazy z cyrkwinskich stawiznow katolskich Serbow“ a „Pućowanske dopomnjenki“ wo swojich mnohich jězbach po Europje. Dale spisa wón „Přehlad serbskeje mytologije“, činohrě kaž socialnokritisku „Zasonamakane“. Manfred Laduš

Michał Buk

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:
Farar, kapitular a šolastikar swjateho Pětra w Budyšinje Michał Buk narodźi so 24. meje 1804 w Zejicach do ratarskeje swójby. W Praze bě chowanc Serbskeho seminara a studowaše teologiju. Wot biskopa Franca Jurja Loka dósta 9. wulkeho róžka 1830 měšnisku swjećiznu w Budyšinje, hdźež wosta w duchownej słužbje hač do smjerće 8. nalětnika 1865. Bu na Mikławšku pochowany. „Wón je naše z procha stawace serbstwo ze słowom a skutkowanjom podpěrał“, pisaše Michał Hórnik w swojim nekrologu. Spočatnje běše Michał Buk wikar a němski swjatočny prědar w tachantskej cyrkwi, wot 1838 pjeć lět prěni kapłan Serbskeje cyrkwje a wot 1843 do 1860 direktor tachantskeje šule. 21. meje 1855 wuzwolichu jeho za kanonikara/šolastikarja. Wot 1861 do smjerće 1865 bě kapitular a konsistorialny radźićel tachantstwa. ­Michał Buk bě załoženje Maćicy Serbskeje 1847 sobu přihotował a bě ­aktiwny čłon jeho wuběrka. Za Maćičnu knižku pisaše 1849 „Knjez Mudry“ a 1856 „Wosobny dar za křesćanow“. Dopisowaše wjele do serbskich a němskich nowin. Za w nowym ­łaćonsko-serbskim prawopisu 1847 wudatu prěnju čitanku za katolske šule spisa powědku. Manfred Laduš

Matej Dołhi

pjatk, 24. meje 2024 spisane wot:
Spěchowar Ochranowskeho nabožneho hibanja a załožer Małowjelkowskeje wosady Matej Dołhi, němsce Lange, narodźi so 24. meje 1704 do serbskeje burskeje swójby w Dobrošecach pola Malešec. Dźěłaše w ratarstwje a sta so pod wliwom diakona Budyskeje Michałskeje wosady Jana Pjecha, z přiwisnikom Ochranowskeje Bratrowskeje wosady a z pozbudźenym bratrom, kiž swojim sobuwěrjacym na serbskich wsach Swjate pismo wukładowaše. Wyši hamtski hejtman Friedrich ­Caspar hrabja von Gersdorf bě Matejej ­Dołhemu sobu za to nadawk dał a spěchował. Zemjan přistaji Dołheho jako dohladowarja jeho ryćerkubła w Ćichońcy. Tón kupi sej 1747 knježi dwór w Małym Wjelkowje, a štyri lěta po tym załoži wón sydlišćo Mały Wjelkow jako nowe srjedźišćo přewažnje serbskich Ochranowskich bratrow. Mały Wjelkow pomjenowaše so tehdy jako wotnožka Ochranowa wot hrabje Nicolausa Ludwiga von Zinzendorfa jako „Serbska Niska“ a dósta tež prawa za serbske narodne wuwiće. Dołhi za­wostaji přewšo zajimawy žiwjenjoběh. Wón zemrě 2. nazymnika 1786 w Małym Wjelkowje. Tam je dróha po nim po­mjenowana. Manfred Laduš

Korla Awgust Kocor

štwórtk, 23. meje 2024 spisane wot:

W Ketlicach pola Lubija zemrě 19. róžownika 1904 prěni wulki hudźbny mišter Serbow, wučer, kantor a dirigent Korla Awgust Kocor. Wón bu na tamnišim kěrchowje při jeho južnej muri pódla swojich přiwuznych pochowany a měješe najprjedy jenož němskorěčnu narownu taflu. Kónc dwacetych lět 20. lětstotka bu serbska tafla připrawjena a narowny pomnik wjacekróć wu­dospołnjeny, mjez druhim najdostojnišo k III. festiwalej serbskeje kultury 1972. Na tafli narowneho pomnika čitamy kaž hižo nimale sto lět „Korla Awgust Kocor 1822–1904 Serbow hudźbnik“ a wuhladamy jeho portret.

Sokoł Delni Wujězd

pjatk, 10. meje 2024 spisane wot:
11. meje 1924 załoži dwaceći młodych muži w Delnim Wujězdźe jednotu Serbskeho Sokoła. Bu to prěnje serbske sportowe towarstwo w pruskej Łužicy. Nastork k za­łoženju bě wosebje prěni předsyda Do­mowiny Arnošt Bart-Brězynčanski dał, přednošujo wosebje we wjesnym towar­stwje Zahrodka. Za starostu wuzwolichu Gustu Mertina, jeho bratr Maks přewza zamołwitosć za młodźinski wotrjad. Młode towarstwo staji sej nadawk, wěnować so ćělnemu a narodnemu dźěłu młodych ­industrijnych a ratarskich dźěłaćerjow. Přewjedźechu jednore zwučowanja, pospytowachu so na narjadach, zarjadowachu wulěty z kolesami. Na swjedźenje druhich serbskich towarstwow sej rady dojědźechu. Sami wuhotowachu dwójce swjedźeń we wsy. Maks Mertin přewza kubłanske přednoški k temam „Zeznaj swoju Łužicu“, „Wo serbskej holi“ a „Handrij Zejler“. 1926 nasta sokołska jednota we Wulkim Ćisku. Skutkowanje Sokoła tež w Delnim Wujězdźe dyrbješe so po nastupje nacijow w lěće 1933 skónčić. Gusta a Maks Mertin běštaj po lěće 1945 znatej wosobje w serbskim ­žiwjenju: Maks wjesnjanosta a zapósłanc sakskeho sejma, Maks župan župy ­„Handrij Zejler“.

Jan Gólč

srjeda, 08. meje 2024 spisane wot:
4. meje 1864 narodźi so pozdźiši farar a narodowc Jan Gólč w Rakecach jako syn tamnišeho duchowneho Juliusa Hermana Gólča (1831–1906). Maćernorěčny Jan Gólč studowaše po maturiće w Lipsku ewangelsku teologiju, bě aktiwny čłon a starši Serbskeho Łužiskeho prědarskeho towarstwa kaž tež sobuwudawaćel studentskeho časopisa Łužiski Serb. Wot lěta 1890 bě duchowny w Bukecach a Budestecach a farar hač do 1902 w Budyšinku. 26. winowca 1902 hač do jeho smjerće 16. winowca 1916 přewza wot nana Rakečansku faru. Jeho row je při zapadnej muri Rakečanskeho kěrchowa kaž tež nanowy posledni wotpočink. Jan Gólč wozjewi tójšto stawizniskich a literarnych přinoškow w časopisomaj Łužiski Serb a Łužica. Wot 1895 bu po wotchadźe fararja dr. Friedricha Selle hač do smjerće z druhim redaktorom časopisa Pomhaj Bóh. Jan Gólč spisa 1900 w Budyšinje ćišćanu knihu „Slubjeny kraj“. Wón zastupi 1884 do Maćicy Serbskeje a bu wot 1903 předsyda Serbskeho knihoweho towarstwa. „Gólčowe mjeno w stawiznach serbskeho pismowstwa njewuhasnje“, pisaše předsyda Maćicy Serbskeje farar Jan Křižan w nekrologu. Manfred Laduš

nowostki LND