Ján Emanuel Dobrucký
štwórtk, 25. februara 2021
spisane wot: Manfred Laduš
Wjelelětny archidiakon Janskeje wosady Wojerec Ján Emanuel Dobrucký zemrě tam 19. małeho róžka 1921. Wulka lubosć a přichilnosć rodźeneho Słowaka k serbskemu ludej, jeho kulturje a rěči wuzběhny w nekrologu za njeho Časopis Maćicy Serbskeje. Jako syn ewangelskeho fararja bě so Dobrucký 13. wulkeho róžka 1854 w słowakskich Mošovcach narodźił. Studowaše we Wienje a Lipsku ewangelsku teologiju. Serbow zezna wón w Lipsku přez Sorabičanow. Najprjedy fararješe tři lěta bjez kruteho přistajenja w słowakskej domiznje. Na to sćěhowaše namołwu fararja Jaroměra Hendricha Imiša, jako słowjanski duchowny mjez Łužiskimi Serbami skutkować, hdźež pobrachowachu serbscy fararjo. Na Hodźijskej farje sej Dobrucký serbsku rěč tak derje přiswoji, zo móžeše w njej tež pisać a basnić. Spočatnje skutkowaše jako farar w Sprjejcach a po tym 36 lět we Wojerecach. Dohromady 38 lět bě wón z Maćicarjom. Jeho najwoblubowanišej powědančce běštej „Handrij, serbski kěbětar“ (jako šuler sym powědančko wjacekróć ze zajimom čitał – přisp. awtora) a „Daniel w lawowej jamje“. Spisał je tež wjele nabožnych přinoškow.
Měrćin Kerk
pjatk, 29. januara 2021
spisane wot: Mikławš Krawc
29. januara 1896 narodźi so w Droždźiju jako syn pjekarskeho mištra pozdźiši kulturny prócowar, zasłužbny Sokoł Měrćin Kerk. Tež wón nawukny powołanje nana a přewza wobchod w lěće 1923. Zahe zapřahny so do narodneho dźěła. W Hrodźišću załoži 1921 sobu chór Zerja, kotryž wjele lět nawjedowaše. Skomponowa wjacore sokołske spěwy, na přikład „My smy rańši Sokoljo“. Jednotu w Hrodźišću, najdale na wuchod sahacy cyłk w Sokole, je Kerk 17. junija 1923 sobu załožił. Hač do lěta 1928 bě jeje starosta, po tym přewza Měrćin Nowak-Njechorński funkciju, načolnik (tak rěkaše nazwučowar) bu Měrćin Mjeltka. Kerk mjenujcy přewza hižo 1922 zamołwitosć za nazwučowanje we wutworjenym Łužisko-serbskim sokołskim zwjazku (LSSZ). Na prěnim zwučowanskim kursu wot 28. decembra 1928 do 6. januara 1929 w Kulowje nawjedowaše wón do toho lědma rozšěrjene zwučowanja na bradłach. Wuzběhnyć so dyrbi, zo je Měrćin Kerk jako wobchodnik z njesnadnym zamóženjom kulturne a sportowe dźěło w Serbach šćedriwje podpěrał, a to hač do smjerće 18. oktobra 1965. Mikławš Krawc
Dr. Arnošt Herman
štwórtk, 28. januara 2021
spisane wot: Manfred Laduš
Dźensa před 150 lětami narodźi so prawiznik, justicny rada dr. jur. Arnošt Herman serbsko-ewangelskej kublerskej swójbje we Wuricach. Na Budyskim gymnaziju předsydarješe wón towarstwu Societas Slavica Budissinensis. Na studiju prawnistwa wožiwi w Lipsku Sorabicum, wudawaše rukopisny serbski časopis a bě starši serbskeho studentstwa. Dr. Herman skutkowaše jako jurist w Budyšinje, bě tam předsyda konserwatiwneje strony, a za čas Weimarskeje republiki je jako předsyda Serbskeje ludoweje rady a jako předsyda Maćicy Serbskeje serbski lud mjezynarodnje zastupował, mjez druhim na kongresomaj narodnych mjeńšin w šwicarskim Genfje. Jako reprezentant serbskeho ludu je Hitlerej 1933 při jeho nastupje jako reichski kancler zjawnje hołdował. 1934 woteda swoje zastojnstwo w narodnym žiwjenju a bu za Čestneho Maćicarja pomjenowany. Dr. Herman zawostaji tež tójšto domiznowědnych a stawizniskich přinoškow wo wsach Kubšicy, Cyžecy, Splósk, Hućina, Wuricy a Němcy w Časopisu Maćicy Serbskeje, kotrejž wot lěta 1892 přisłušeše, a w časopisu Łužica. 13. januara 1940 wón zemrě. Manfred Laduš
Wuwiće Noweje doby bytostnje wobwliwował
pjatk, 18. decembera 2020
spisane wot: Sieghard Kozel
Dźensa před sto lětami narodźi so Maks Pilop, kiž je w powójnskim serbskim nowinarstwje wusahowacu rólu měł. Z nim na čole su so bytostne změny w serbskim žurnalizmje stali: Nowa doba bu dźenik, redakcija bu po principje šefredaktora natwarjena, struktura redakcije po wotrjadach a fachowych polach přerjadowana. Byrnjež redakcija po ludźoch mała była – personalny wobstatk hibaše so mjez 15 a wjace hač 20 ludźimi, – bě Nowa doba nětkole do principow NDRskeho nowinarstwa zarjadowana: ze wšěmi lěpšinami, ze wšěmi špakami.
Maks Pilop njebě w serbskim nowinarstwje cuzy, hdyž jeho 1954 na městno šefredaktora sadźichu. Jako młodźenc bě hižo do přiłohi Serbskich Nowin dopisował. Po wójnje dźěłaše na wšelakich městnach w Budyšinje a w Pančicach, natwarjejo nowy powójnski porjad, doniž so w redakciji Lausitzer Rundschau, spočatnje za Łužicu, pozdźišo za Choćebuski wobwod wuchadźacu stronsku nowinu, na žurnalista njewukmani. Na Lipšćanskej Karla Marxowej uniwersiće bu na diplomoweho žurnalista wukubłany.
Hana Wićazowa
póndźela, 14. decembera 2020
spisane wot: Manfred Laduš
11. hodownika 1995 zemrě w 81. žiwjenskim lěće Radworska ludowa pěsnjerka a 48 lět w chórje Meja spěwaca Hana Wićazowa, kotraž bu tři dny pozdźišo na wjesnym kěrchowje pochowana. 14. wulkeho róžka 1915 bě so wona znatej Hickec swójbje w Chelnje narodźiła. Hižo jako šulerka napadny wučerjej Michałej Nawce swojeho dobreho hłosa a hrajerskeho talenta dla. Tak je w Radworskej lajskej dźiwadłowej skupinje sobu skutkowała. Ze 16 lětami započa Hana Hickec, kotraž je tehdy pola bura słužiła, w Meji spěwać a wosta tež po tym zo bě so na krawcoweho mištra Alfonsa Wićaza wudała, 48 lět najstaršemu serbskemu chórej swěrna. Pod dirigatom Michała Nawki, Jana Andrickeho, Jurja Winarja a Achima Brankačka je swěrnje z lóštom a cyłej wutrobu serbski spěw pěstowała. Wićazoweje syn Alfons je jej nastawk „Meja a moja mać“ w Serbskej protyce 1995 wěnował. Tójšto lět je přinoški do serbskeho dźenika a wječornika a do dalšich časopisow pisała, hdźež su tež jeje pěsnje wozjewjeli. Hana Wićazowa bě sobu najpłódniša basnjerka Radworskeho kružka pisacych Radlik, kotryž je dr. Achim Nawka nawjedował. Manfred Laduš
Ante Trstenjak
pjatk, 04. decembera 2020
spisane wot: Jurij Łušćanski
Po studijnych lětach molerstwa w ródnej Słowjenskej a dale w Grazu, Wienje, Parisu a Praze a po studijnych pućowanjach po mnohich europskich krajach přesydli so Ante Trstenjak 1920 do Prahi. Tam załoži swójbu a zezna tež serbskich studentow. W lěće 1928 poda so prěni raz na pjeć měsacow do Łužicy, zo by sej stawizny, rěč a kulturu Serbow zbližił. Sydom króć je wón Łužicu wopytał, posledni raz składnostnje ll. festiwala serbskeje kultury 1968. Serbska narodna drasta jeho fascinowaše, a tohodla je Serbowki w Hornjej a Delnjej Łužicy na najwšelakoriše wuměłsko-techniske wašnje zwobraznił. Serbowkam wěnowaše Trstenjak dlěje hač 30 lět swoje wuměłske tworjenje. Najznaćiša mólba je triptychon „Hołdowanje serbskim wótčincam“, kotryž debi žurlu Serbskeho muzeja w Budyšinje. Njedawno hakle su tam wustajeńcu jeho wobrazow „Barby daliny“ wotewrěli. Přistupna je přehladka hač do klětušeje 9. meje, tuchwilu pak je pandemije dla bohužel zawrjena. Mějmy nadźiju, zo dalši přistup k wustajeńcy hišće zmóžnja, prjedy hač pokazaja ju w Praze a Mariboru. W starobje 76 lět zemrě Trstenjak 4. decembra 1970.
Do Českeje Lípy
wutora, 01. decembera 2020
spisane wot: Mikławš Krawc
30. nazymnika 1945 dowjeze wosebity bus 30 serbskich šulerjow do Českeje Lípy. To běchu wuknjacy prěnjeje rjadownje „připrawnišća łužiskoserbskeho realneho gymnazija“. Wutworjenje gymnazija běštej čěska šulska Maćica (ÚMŠ) a Towarstwo přećelow Serbow (SPL) zmóžniłoj. Spočatk 1946 rozrosće ličba šulerjow na 59 w dwěmaj rjadownjomaj. 15. měrca potom rozrjadowachu mjeztym 61 hólcow a holcow na tři rjadownje. 34 šulerjow bydleše w internaće, tamni běchu hosćo čěskich swójbow. Třo młodźi Serbja z Wotrowskeje wosady (Jurij Pěčka, Beno Šołta a Jurij Wróbl) přińdźechu bjez předznajomosćow čěšćiny do 11. lětnika na měšćanski gymnazij. 22. septembra 1946 załožichu w Čěskej Lípje Towarstwo serbskich studentow. Předsyda bu Beno Šołta, wjednistwu přisłušeštaj tež Ben Budar a Beno Korjeńk. Wučerjo w Českej Lípje běchu kantor Jurij Šołta, Jurij Wuješ (wot decembra 1945), Bjarnat Rachela, Arnošt Skopa (wot januara 1946), Měrćin Zoba (wot měrca 1946), dr. Herman Šleca, Pawoł Wowčerk (wot spočatka šulskeho lěta 1946/1947). Wjednik gymnazija bě prof. Mikławš Krječmar. Na proze 1947 přećahny gymnazij do Varnsdorfa-Warnoćic. Mikławš Krawc
Čěsko-serbski zwjazk
pjatk, 27. nowembera 2020
spisane wot: Mikławš Krawc
Skupina młodych Čechow załoži 28. nazymnika 1990 w Praze nowy zwjazk z mjenom Společnost česko-lužické mládeže (Towaršnosć čěsko-serbskeje młodźiny). Po somoćanej rewoluciji chcychu čłonojo zaměrnje zwiski ze serbskimi młodostnymi nawjazać a rozšěrjeć. Towarstwo započa wokolnik „Zpravodaj Česko-lužické mládeže“ wudawać. Hač do kónca 1991 wuńdźe sydom čisłow w hektografowanej formje. Pozdźišo wuchadźeše rozprawnik měsačnje w ćišćanej formje. Na hłownej zhromadźiznje Domowiny 1993 w Běłej Wodźe towarstwo do narodneje organizacije přiwzachu. Wokolnik dósta pozdźišo mjeno Česko-lužický věstník, kiž tež dźensa hišće ma. Wulke zasłužby wo kwalitatiwne přinoški měješe dr. Zdeněk Boháč (1933–2001), kiž dźě bě wot 1975 dlěje hač 25 lět předsyda Towarstwa přećelow Serbow (Společnost přátel Lužice – SPL). Młodźinske zjednoćenstwo přemjenowa so na Spolek česko-lužický. Skónčnje pak dóńdźe w lěće 2002 k wutworjenju zhromadneho towarstwa ze znatym mjenom Společnost přátel Lužice. Česko-lužický věstník mjeztym nětko hižo 30 lět wuchadźa – tuchwilu wšak korony dla njeprawidłownje. Mikławš Krawc
Jurij Gustaw Kubaš
póndźela, 16. nowembera 2020
spisane wot: Manfred Laduš
15. nowembra 1845 narodźi so farar, redaktor a publicist Jurij Gustaw Kubaš swójbje blidarskeho mištra w Šunowje. Dźesać lět bě wón chowanc Praskeho Serbskeho seminara, wjacore lěta bě tam starši Serbowki a studowaše teologiju a filozofiju. 30. nowembra 1870 bu w Budyšinje na měšnika wuswjećeny. Bě kapłan w Ralbicach a Njebjelčicach, lěto fararješe w Ralbicach a po tym 28 lět w Njebjelčicach. Za swój čas jako farar da Kubaš Njebjelčansku cyrkej rjenje wobnowić a nutřka krasnje pomolować. Wón běše jednorje žiwy, njedawaše ničo na zwonkownosć a pychu, bě wuběrny znajer přirody a hojenskich lěkow, nimo toho aktiwny přiwisnik wodoweho hojenja Kneippa. Jako wědomy a jara kritiski Serb wšak njebě pola wyšnosće a někotrych wosadnych woblubowany. Rěčeše ludowje, žortniwje a satirisce a tak tež prědowaše. Dopisowaše často do Serbskich Nowin a Katolskeho Posoła, bě sobuzałožer a 15 lět redaktor časopisa Serbski Hospodar, z kotrymž pomhaše Serbow we wuspěšnym hospodarjenju kubłać. Załožił je serbske burske towarstwo a bursku lutowarnju w Njebjelčicach. Jako wuměnkar wón 2.
Jan Laras
štwórtk, 12. nowembera 2020
spisane wot: Manfred Laduš
12. nowembra před 175 lětami narodźi so wučer a spisowaćel PhDr. Jan Laras žiwnosćerskej swójbje w Lejnje pola Pančic-Kukowa. Po maturiće na Praskim Małostronskim gymnaziju studowaše wón filozofiju a teologiju w čěskej stolicy a promowowaše na doktora filozofije. Bě chowanc Serbskeho seminara w Praze, čłon Serbowki, dwě lěće bě jeje starši a dopisowaše do jeje rukopisneho žurnala „Kwětki“. Skutkowaše po tym jako domjacy a priwatny wučer w Českim Těšínje a druhdźe. W Těšínje załoži 1889 hólči pensionat. Do Łužicy so njenawróći. Hižo 1864 přistupi Maćicy Serbskej, pilnje pisaše a basnješe za „Kwětki“. W časopisu Maćicy Serbskeje 1870 wozjewi rěčespytne dźěło „Serbske pluralia tantum“. W nim zaběraše so ze samomnohotami w serbskej rěči, rozłožejo słowa kaž nožički, widlički, klěšće, durje, wrota. Z jeho pjera su powědka „Šibakec nan“, reportaža „Kamjenjo-wuhlowe podkopki pod Karpatami“ wo socialnym połoženju čěskich, pólskich dźěłaćerjow a rjad přinoškow w čěšćinje a němčinje. Zeserbšćił je tež Psalmy. Dźěl swojeho wobsydstwa wotkaza Maćicy Serbskej. Laras zemrě 6. oktobra 1921 w Jablunkovje. Manfred Laduš
