×

Powěsć

Failed loading XML...

Sokoljo w Běłohrodźe

pjatk, 26. junija 2020 spisane wot:

Wot 26. do 28. junija 1930 wotmě so w Běłohrodźe 1. wšosokołski zlět kralestwa Juhosłowjanskeje. Na nim wobdźěli so sylna delegacija Serbskeho Sokoła (22 muži, dźesać žonow) pod nawodom starosty Jakuba Šajby a jednaćela Gu­stawa Janaka. W Radworju běchu do wuprawy scenu z narodnymaj rejomaj nazwučowali. „Bratr Mjeltka měješe zbožownu ruku při zestajenju zwučowanja“, pisachu Serbske Nowiny po zlěće.

We wulkim měšćanskim stadionje je so wustup 14 bratrow a štyrjoch sotrow derje poradźił. Wujimki zdźeržaneho materiala su w lěće 1990 do filma „Sokoł. P.S. ke kapitlej našich stawiznow“ (scenarij Alfons Wićaz/Toni Bruk) za­přijeli. Hosćo z Łužicy pochodowachu na poslednim dnju zlěta w swjedźenskim ćahu w sokołskich uniformach, žony w narodnej drasće. Šajba, Janak a Mjeltka mějachu česć, so na swjatočnym ­přijeću na kralowskim hrodźe wob­dźělić.

W Juhosłowjanskej přebywaše mjeńša skupina (dźesać Sokołow) hižo w lěće 1928 – na sokołskim zlěće w makedonskim Skopju. Mikławš Krawc

Gerat Kašpor

srjeda, 24. junija 2020 spisane wot:
24. smažnika 1930 narodźi so wjelelětny šef serbskeje redakcije rozhłosa, diplomowy towaršnowědnik Gerat Kašpor, dźěłaćerskej swójbje w Brězynce. We wsy bydleše prěni předsyda Domowiny Arnošt Bart, kiž bě so nazymu 1945 sobu wo to postarał, zo poda so Kašpor na tři lěta na serbski gymnazij w Českej Lípje a Varnsdorfje. Tam bě wón jedyn z najaktiwnišich młodych Domowinjanow. Bě soburedaktor we Varnsdorfje wuchadźaceho młodźinskeho časopisa Naš puć. W lěće 1948 zwoła Domowina jeho wróćo do Łužicy za funkcionara Serbskeje młodźiny a přistajeneho w Serbskim zarjedźe. Lěto pozdźišo bu za 2. sekretara Swobodneje němskeje młodźiny (SNM) Budyskeho wokrjesa wu­zwoleny. Bě wotrjadnik w Serbskim zarjedźe, zamołwity za wudawanje młodźinskeho časopisa Chorhoj měra a za přihot serbskich rozhłosowych wusyłanjow. Na to bě woblubowany redaktor Chorhoje měra a wot lěta 1957 načolnik serbskeje rozhłosoweje redakcije. Wot 1963 bě direktor Choćebuskeho sćelaka Radija DDR a bě čłon Zwjazkoweho předsydstwa Domo­winy. 21. oktobra 1967 poćerpje Kašpor tragisku smjerć a bu na Budyskim Hro­dźišku pochowany.

Michał Domaška

wutora, 23. junija 2020 spisane wot:
23. junija 1820 narodźi so spisowaćel, kěrlušer a farar Michał Domaška kublerskej swójbje w Komorowje pola Rakec. Budyski gymnaziast je towarstwo Societas Slavica Budissinensis sobu załožił. ­Po studiju teologije w Lipsku sta so wón 1846 z prědarjom w Delnim Wujězdźe, wot lěta 1849 do 1892 bě farar w Nosaćicach. W lěće 1847 je Domaška Maćicu Serbsku sobu załožił, kotraž jeho 1889 za čestneho čłona pomjenowa. 7. junija 1897 zemrě wón w Ketlicach. „Z wutrobnej dźakownosću na njeho spominamy, na horliweho wótčinca. Z płódnym, žohnowanjabohatym pjerom a skutkom je za naš narod dźěłał“, dr. Arnošt Muka wo nim pisaše. Wulku próstwu Serbow bě liberalny duchowny 1848 sobu spisał. Jeho pěseń „Naše serbstwo z procha stawa“ běše dołho narodna hymna. Domaška wuda zběrku kěrlušow „Zionske hłosy“ a spisa nabožne knihi kaž „Swjaty póst“, „Póstna harfa“, „Adwentska harfa“ a „Symješka ­na Božu rolu“ kaž tež „Lećacy list“ a powědančko „Bratřik a sotřička“. Serbske Nowiny a časopisy Zernička, Misionske powěsće a Łužica jeho teksty wozjewjachu. Michał ­Domaška bě tež redaktor Misionskeho Posoła. Manfred Laduš

Fryco Nakońc

póndźela, 22. junija 2020 spisane wot:
Načolny Domowinski funkcionar Delnjeje Łužicy Fryco Nakońc narodźi so 20. junija 1920 dźěłaćerskej swójbje w Šlichowje. W Choćebuzu nawukny wón powołanje tkalca přestrjencow. We wójnje zhubi nohu. Ćežko zbrašeny bě najprjedy w ródnej wsy gmejnski pisar, po tym wjesnjanosta a politiski sobudźěłaćer Zjednoćenstwa wzajomneje burskeje pomocy (VdgB). Te­hdyši 1. sekretar župy „Delnja Łužica“ Herbert Funka zdoby sej jeho za dźěło w Domowinje. Wot lěta 1954 bě Nakońc 1. sekretar župy Choćebuz, po tym sekretar wobwodneho předsydstwa Domowiny a wot 1962 pjeć lět zaso 1. župny sekretar. W měrcu 1965 bu za čłona Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny a jeho sekretariata wu­zwoleny. Bě po dwurěčnych wsach Delnjeje Łužicy po puću a wudźeržowaše wuske zwiski ze Serbami. W połstatych lětach 20. lětstotka podpěraše wosebje błótowskich rybarjow, kotrymž chcyše Zwjazk wudźerjow NDR jich tradicionalne wašnje łójenja rybow zakazać. Z pomocu předsydy Domowiny a zapósłanca Ludoweje komory NDR Kurta Krjeńca so poradźi, tradicionalne prawa Błótowskich rybarjow zakonsce zaručić. 28. hodownika 1967 Nakońc smjertnje znjezboži.

Měrćin Nowak-Njechorński

pjatk, 12. junija 2020 spisane wot:

Narodny wuměłc serbskeho ludu, moler, nowinar a spisowaćel Měrćin Nowak naro­dźi so 13. junija 1900 w Njechornju. Wón studowaše wuměłstwo a molerstwo w Praze a Waršawje, bě sobudźěłaćer-ilustrator Serbskich Nowin hač do nalěća 1933, hdyž bu wot nacijow dźewjeć ty­dźenjow zajaty a po tym z nowinarstwa wuhnaty. Wón wozjewi zdźěla pod pseudonymom Bobak w serbskim dźeniku moderne fabule wo zwěrjatach kaž „Baćoń a žaba“, reportaže a powědančka, w kotrychž je na hrožacy strach fašizma skedźbnjał a na satiriske wašnje narodnu liwkosć někotrych Serbow šwikał. Swoje rysowanki a mólby signowaše z lipowym łopješkom. 14. oktobra 1923 bě wón Zwjazk serbskich tworjacych wuměłcow załožił a bě jeho kordinator. Hesło jeho žiwje­nja bě „Chcu być słužownik serb­skeho ludu“. Nacije jemu pisanje zaka­zachu, medije Zwjazka Polakow w Němskej porno tomu zmóžnichu jemu dźěło pod pseudonymom Strzygon.

Dr. habil Frido Mětšk

wutora, 09. junija 2020 spisane wot:
9. junija 1990 zemrě w Budyšinje wědomostnik, pedagoga, spisowaćel a basnik, lawreat Myta Ćišinskeho 1. rjadownje dr. habil Frido Mětšk. W Annabergu bě so wón 4. oktobra 1916 swójbje přistajeneho narodźił. Mać nana bě Delnjoserbowka, a tak přiswoji sej młody Frido maćeršćinu wowki. W Halle studowaše staru filologiju, slawistiku a stawizny a wuda tam tajnje prěnju zběrku basnjow „Mojim Serbam“. W Jenje promowowaše na doktora filozofije. Po nawróće ze sowjetskeje wójnskeje jatby bě wot 1949 pjeć lět direktor Serbskeje wyšeje šule Budyšin a je za šulerjow wučbne materialije sobu zdźěłał. Spožčichu jemu titul Zasłužbny wučer ludu. Wot lěta 1955 hač do wuměnka bě dr. Mětšk při­stajeny Instituta za serbski ludospyt, hdźež je Serbski kulturny archiw natwarił a nawjedował. Z jeho pjera su wjacore sta wědomostnych a literarnych dźěłow a přinoškow w medijach, přełožkow z litawskeje a kašubskeje literatury a něhdźe 25 knihow, kaž powědančko „Bjedruški“, „Chrestomatija dolnoserbskeho pismowstwa“, „Stawizny němsko-serbskich kulturnych poćahow“ a „Der Kurmärkische-wendische Distrikt“.

Jan Rak

srjeda, 03. junija 2020 spisane wot:
Najwuznamniši serbski humanist, wučenc, poet a spisowaćel Jan Rak, němsce Johannes Rhagius, zemrě 31. meje 1520 jako profesor we Wittenbergu. Wón narodźi so 1457 w Žmrje na sewjerowuchodźe Delnjeje Łužicy, nětko pólske wojewódstwo Lubsko. Wopomjatna tafla tam na njeho dopomina. Rak studowaše w Krakowje, hdźež bě na to sydom lět z docentom. Wuwučowaše dale na uniwersitach we Wienje, Strasbourgu, Bolognje a Romje. Tam spočži jemu bamž Alexander VI. lěta 1500 titul „poeta laureatus“. W Lipsku bě Ulrich von Hutten jeho wučomnik. ­Uniwersita w Mainzu powoła Raka 1502 za profesora, kiž wojowaše zaměrnje za ideje humanizma a přećiwo zastarskej šolastice. Lětdźesatk znjemóžnichu jemu přećiwnicy w Parisu, jako profesor skutkować. Jan Rak załoži sobu łaćonske šule a wuwučowaše na nich, wosebje zasłužbnje na Choćebuskim gymnaziju. Po lěće 1512 bě zaso profesor w Frankfurće nad Mohanom a na Viadrinje w Frankfurće nad Wódru. Spisał je mnohe wědomostne knihi a pojednanja, a pěsnješe we łaćonskej rěči. Baseń Raka „Carmen de Lusatia“ swědči wo jeho lubosći k ródnej Łužicy. Manfred Laduš

Jan Bartko

pjatk, 22. meje 2020 spisane wot:

18. meje 1900 zemrě w Budyšinje wučer a spisowaćel Jan Bartko, kiž bě so 16. nowembra 1821 žiwnosćerskej swójbje w Drobach pola Minakała narodźił. Po wopyće Budyskeho krajnostawskeho wučerskeho seminara wučerješe w Delnjej Hórce, Chwaćicach a 33 lět w Nosaćicach, hdźež bě tež kantor. Zasadźeše so za čas byrgarsko-demokratiskeje rewolucije w Němskej 1848/1849 jara za towaršnostny postup a za narodne zajimy Serbow. Bě sobuawtor Wulkeje peticije Serbow, zapisowar Serbskeho burskeho towarstwa Radwor a 1847 sobuzałožićel Maćicy Serbskeje. 1898 bu jeje čestny čłon. Pod pseudonymom „Jan Šćipalca“ pisaše a pěsnješe doprědkarske přinoški a basnje za Tydźenske Nowiny a za Serbski Nowinkar, ko­trehož soburedaktor wón bě. Jako připó­znaty wučer spisa 1872 štyri króć nakładowanu a 48 lět wužiwanu „Prěnju čitanku za serbske šule“ a 59 lět wužiwane „Bibliske stawizny za serbsko-němske šule“ kaž tež knihu „Oberlin. Jeho žiwjenje a skutkowanje w Kamjenjodoli“, kěrluše, basnje a pře­łoži teksty Zejlerjoweho oratorija „Na­lěćo“ do němčiny.

Manfred Laduš

Erich Krawc

póndźela, 30. měrca 2020 spisane wot:
30. měrca 1995 zemrě w Budyšinje wyši wučer, spisowaćel a ludowědnik Erich Krawc. Narodźił bě so 11. měrca 1907 w Bóšicach swójbje chěžkarja ćěsle. Na Budyskim Krajnostawskim seminarje bě čłon Serbskeho towarstwa seminaristow „Swoboda“. Wot 1927 bě z čłonom Maćicy Serbskeje a nastupi samsne lěto wučerske městno we Worcynje. Tři lěta studowaše pedagogiku a ludowědu na Drježdźanskej Techniskej uniwersiće. Skutkowanje w Serbskim akademiskim towarstwje „Bjarnat Krawc“ dla nacije jemu dalši studij zadźěwachu, smědźeše pak we Wjelećinje, Hućinje a Poršicach wučerić. Po wójnje wuwučowaše na Serbskej ludowej uniwersiće a nimale dwaj lětdźesatkaj bě ­fachowošulski wučer za metodiku serbšćiny a němčiny, ludowědu a domiznowědu na Serbskim wučerskim wustawje. Wobšěrnje je na polu serbskeje ludowědy slědźił. Z jeho pjera su kniha „Wojerowska serbska drasta“, ludowědne zběrki kaž „Serbske baje“ a „Sorbische Volkskunde“, podłoha a tekst za wučbny film „Kak ­Serbja jejka moluja“ a nastawk wo drjewjanych narownych křižach w Hornjej Łužicy. Krawcej spožčichu Myto Domo­winy. Manfred Laduš

Nadarjeny basnik, spisowaćel a redaktor

wutora, 24. měrca 2020 spisane wot:

Dźensa by Gerat Libš 85ćiny swjećił. Rodźeny we Wěteńcy do swójby mulerja a domjaceje studowaše wón po maturje slawistiku w Lipsku. Tehdy a dalše lěta bě aktiwny kopar w Njebjelčicach a tak znaty a woblubowany pola młodźiny wokolnych wsow. Po studiju dźěłaše w lektoraće za wučbnicy w Budyšinje, wot lěta 1959 do 1981 bě redaktor dźěćaceho časopisa „Płomjo“. Po tym skutkowaše znowa někotre lěta jako lektor a jako redaktor ­Noweje doby. 1. awgusta 2012 wón doma w Pančicach-Kukowje zemrě.

Basniske spočatki Libša sahaja do jeho studentskich lět. Pozdźišo wozjewješe prawidłownje, zwjetša pod pseudonymom „Lindaš“. Za swoje młode čitarstwo pisaše basnje wo přirodźe a zwěrjatach. Prěnja zběrka „Z połnej karu“ wuńdźe 1970, tři lěta po njej powědka w hrónčkach „Čepjela a Prynka“. We wjazanej rěči předstaji dźěćom mjez druhim „Kózlika Pryzlika“ a „Jěžika-Wšitkowědźika“. Dalšej zběrce wuńdźeštej 1981 a 1989: „Swinjemišter Dunč“ a „To swět koči čini woči“.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND