Kurt Bałcar
štwórtk, 22. decembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
22. hodownika 1972 zemrě w Budyšinje wučer, lektor a bywši šefredaktor Płomjenja Kurt Bałcar. Narodźi so 24. małeho róžka 1918 jako syn lěsneho dźěłaćerja a chěžkarja w Čelnom. Dźěłaše w Běłowodźanskej škleńčerni a w rězaku we Wochozach. Spočatk lěta 1946 zapisa do chroniki: „Smy zaso tu a dźěłamy jako Domowinska skupina nětko za Serbstwo.“ Sam wěnowaše so Kurt Bałcar nětko dźěłu za serbski lud. Po wopyće Serbskeho wučerskeho wustawa nalěto 1946 w Radworju bě wučer a šulski nawoda we Wochozach a Slepom kaž tež naměstnik wokrjesneho šulskeho radźićela w Niskej a Budyšinje. Po tym bě wyši referent w zarjedźe za Serbske ludowe kubłanje w Budyšinje a wosom lět nawjedowacy lektor za serbske wučbnicy. Tři lěta běše po tym šefredaktor pioněrskeho časopisa Płomjo. Z jeho pjera su mnohe domiznowědne přinoški a spisaj „Pućujemy po Bělkowskim wokrjesu“ a „Pućujemy po Nisčanskim wokrjesu“. Wón bě sobuawtor wučbnicy „Naša čitanka“ a přełoži dalše wučbnicy kaž tež „Serbske powěsće“, kotrež w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńdźechu, do našeje maćeršćiny. Manfred Laduš
Franćišk Wjacław Mareš
wutora, 20. decembera 2022
spisane wot: Franc Šěn
20. decembra před 100 lětami narodźi so w Benešowje František Vaclav Mareš, sławny čěski rěčespytnik a přećel Serbow. Wot 1945 do 1948 studowaše w Praze bohemistiku a rusistiku. Hižo jako student so za Serbow zajimowaše a serbsce nawukny. Wot 1952 dźěłaše w Słowjanskim wustawje w Praze; wěnowaše so hłownje prašenjam staro(cyrkwino)słowjenšćiny. We wosudnym lěće 1968 wopušći ČSSR. Powołachu jeho za profesora słowjanskich rěčow na Wienskej uniwersiće. Jeho wusahowaceho wědomostneho dźěło dla powołachu jeho za rjadneho čłona Awstriskeje, Chorwatskeje, Makedonskeje a Pólskeje Akademije wědomosćow. Mareš bě tež redaktor časopisow „Slavia“ a „Wiener slawistisches Jahrbuch“. 1968 wobdźěli so na rěčespytnej konferency w Budyšinje a haješe zwiski ze serbskimi wědomostnikami; jara wosobinskej nekrologaj za Michała Nawku a dr. Jurja Młynka wo tym swědčitej. Dobry dwanatk nastawkow a recesijow wo serbskej rěčewědźe zakónči (ze zeserbšćenymaj předmjenomaj) 1994 w Rozhledźe z přehladom „Sorabistika na Wienskej uniwersiće w druhej połojcy dwaceteho lětstotka“. F. W. Mareš zemrě 3.
Dr. Pawoł Völkel
pjatk, 16. decembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
16. hodownika před 25 lětami zemrě bywši jednaćel Ludoweho nakładnistwa Domowina a lawreat Myta Ćišinskeho dr. Pawoł Völkel z Hodźija. Syła žarowacych njeboćičkeho na poslednim puću přewodźeše. Tehdyša jednaćelka LND Ludmila Budarjowa hódnoćeše jeho zasłužby: „Zastojnstwo šeflektora LND je poboku Měrćina Benady swěru wukonjał. Dźakujemy so jemu za njesprócniwe skutkowanje na dobro serbskeho ludu, wosebje na polu našeho pismowstwa.“ Dr. Pawoł Völkel narodźi so 13. požnjenca 1931 w Chrósćicach. Wopyta Kamjenski a po 1945 sewjeročěskej gymnazijej a maturowaše 1951 w Budyšinje. Po studiju slawistiki w Lipsku běše wot 1956 lektor a wot 1965 šeflektor LND. Po smjerći Benady nawjedowaše mjez 1988 a 1992 LND. Jeho najwuznamniše dźěło bě „Serbski duden“ – „Hornjoserbsko-němski prawopisny słownik“ z lěta 1970. Z jeho pjera bě mjez druhim tež woblubowany spěw „Domčk mój luby w serbskim kraju“. Na wurjadnym kongresu Domowiny 13. nalětnika 1990 bě dr. Völkel jedyn z třoch moderatorow. Wot lěta 1993 do 1995 bě zasłužbny narodny a kulturny prócowar předsyda Zwjazka serbskich wuměłcow. Manfred Laduš
„Imišowe mjeno a skutki wostanu njezapomnite“
wutora, 13. decembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
12. hodownika 1897 zemrě w Hodźiju štyri dny do swojich 78. narodnin farar Jaroměr Hendrich Imiš. „Duchowny wjednik serbskeho luda, naš Imiš, je nas wopušćił. Mužojo jeho runjeća so žadnje narodźa, wón bě powołany chabłace serbstwo zdźeržeć. Imišowe mjeno a skutki wostanu mjez serbskim ludom njezapomnite!“ Tak pisachu tehdy Serbske Nowiny.
Wón bě z Janom Arnoštom Smolerjom, Michałom Hórnikom a Jakubom Bartom-Ćišinskim najmarkantniša wodźaca wosobina narodneho hibanja Serbow w druhej połojcy 19. lětstotka. Wuchodnje Hodźijskeho Božeho domu na kěrchowje stejitej čornej narownej pomnikaj z křižomaj za Imiša a jeho mandźelsku Milu. Zady kamjenja za Imiša čitamy: „Štož je wón był za Bože kralestwo. Štož tebi běše, moje drohe Serbstwo, to nihdy njehiny přez smjerć a row. To budźe jeho, naše swjate herbstwo.“ Farar a basnik Jan Wałtar je tute rymowane wěnowanje a te na zadnjej stronje pomnika Mile Imišoweje, rodźeneje Pfulec, pěsnił. Wjace hač tysac Serbow, mjez nimi tójšto ewangelskich hamtskich bratrow a někotři katolscy duchowni so na jeho pohrjebje wobdźělichu.
SJ Njebjelčicy
wutora, 08. nowembera 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
8. nazymnika 1957 załožichu w Njebjelčicach sportowu jednotu (SJ). 27 přitomnych wuzwoli Franca Bernarda za předsydu, Gerata Libša za jednaćela a zdobom chronikarja a jako dalšeju čłonow předsydstwa Křesćana Korjeńka a Křesćana Buka. Jurij Krawc-Lemišowski přepoda w mjenje Domowiny koparjam košle a cholowy, čerwjeno-běłe, gmejna dari nowy bul. Přitomni so rozsudźichu dać nowej jednoće mjeno „Sokoł“. To pak přitomny zastupnik wokrjesneho wjednistwa DTSB (jednotneje sportoweje organizacije NDR) wotpokaza, kaž sportowy redaktor tehdyšeje Noweje doby Józef Kilank pisaše. Po Francu Bernardźe přewza w lěće 1964 Manfred Zickmüller funkciju nazwučowarja. Pozdźišo wutworichu tež druhe mustwo a na někotre lěta žónske mustwo. Njebjelčanscy koparjo postupichu wot 2. wokrjesneje klasy hač do wobwodneje klasy, wobdźělichu so na turněrach serbskich jednotow, w lěće 1968 nawjazachu přećelske styki k čěskim sportowcam TJ Sokol Roztoky. Najznaćiši hrajerjo w běhu nětko 65 lět běchu Frank Riče, Feliks Hrjehor, Jonas Krawčik, Denny Kral a Niclas Ričel. Frank Ričel je dźensa trenar Biskopic.
Vladimír Zmeškal
póndźela, 07. nowembera 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
5. nazymnika 1902 narodźi so Vladimír Zmeškal, čěski propagandist serbowědy a šćedriwy spěchowar kulturneho a sportoweho žiwjenja w Serbach. Hižo wot lěta 1919 bě čłon wjednistwa Společnost přátel Lužice (SPL), wot 1945 do 1948 jeje předsyda. W lětach 1959 do 1966 předsteješe přemjenowanej Sekciji za studij serbskeje kultury při Towaršnosći Narodneho muzeja. Zmeškal pisaše wo nas w njeličomnych přinoškach – pječa wučinješe jich ličba mjez 1 200 a 1 500 – w nowinach a časopisach a wjacorych knižnych wudaćach. Wulke zasłužby měješe za knižnej rjadaj Lužickosrbská knihovnička a Dom a swět. Pjenježnje podpěrowaše Zmeškal wosebje Serbski Sokoł, kaž za wudawanje Sokołskich Listow. Staraše so wo zwučowanske kursy, jězby na sokołske zlěty, wobstarowaše drasty a narjady za Sokoł. Často přebywaše we Łužicy, mjez druhim na zlětomaj Sokoła 1927 we Wulkim Ćisku a 1931 w Radworju. Hišće 1959 přebywaše w Delnjej Łužicy na wopyće pola Korla Jordana a direktora SWŠ Choćebuz Jurja Pěčki. Wulki přećel našeho ludu zemrě 8. jutrownika 1966. Čłona Maćicy Serbskeje wot 1921 počesći Domowina hakle na marach ležaceho z Čestnym znamješkom. Mikławš Krawc
Nowina Naš Puć
štwórtk, 03. nowembera 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
1. nazymnika 1947 wuńdźe w čěskim Varnsdorfje prěnje čisło „wěstnika serbskeje młodźiny we Warnoćicach“ Naš puć. Pozdźišo bu podtitl na „w ČSR“ rozšěrjeny. Nowina wuchadźeše hač do apryla 1949 dwutydźensce resp. měsačnje. Čitarjo běchu hłownje šulerjo Serbskeho gymnazija, wuknjacy powołanskeho, hudźbneho a pedagogiskeho směra, ale tež w namjeznym měsće młodźi serbscy dźěłaćerjo, w domjacnosćach dźěłace žony a dalši Serbja. Prěni zamołwity redaktor bě Ben Budar, jeho zastupnik Měrćin Kašpor. Po wotchadźe wobeju do Łužicy w lěće 1948 bu Horst Šewc zamołwity redaktor, w lěće 1949 potom hišće Pawoł Völkel. Nowina wěnowaše so rozdźělnym temam, předewšěm tež politiskim (tež pod wliwom februarskich podawkow 1948 w ČSR). Wučer Jurij Wuješ wozjewješe swoje basnje, Horst Meltka a Gerat Kašpor wobohaćeštaj nowinu z karikaturami. Titulna strona bu ćišćana, dalše strony pak hektografowane. Wo ćišć a wulki dźěl papjery starachu so Warnočanscy dźěłaćerjo. Rudij Tilich a Jan Bart běštaj zamołwitaj za plany, papjeru a ekspediciju. Nakład wučinješe na 230 eksemplarow, kóžde wudaće płaćeše dwě čěskej krónje.
Jan Meškank zasłužbny Sokoł był
wutora, 04. oktobera 2022
spisane wot: Mikławš Krawc
4. winowca 1972 zemrě w Kanecach Jan Meškank. W „Nowym biografiskim słowniku k stawiznam a kulturje Serbow“ (LND, 1984) je jeho šěroka dźěławosć z hesłami „wučer, narodny a kulturny prócowar, spisowaćel, ludowědnik, domiznowědnik, antifašist“ wupokazana.
Jan Bjedrich Fryco
pjatk, 30. septembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
Delnjoserb, farar, rěčewědnik a spisaćel Jan Bjedrich Fryco narodźi so 20. požnjenca před 275 lětami jako syn duchowneho w Gołkojcach. Kaž jeho tři lěta starši bratr Pomgajbog Kristalub wopyta Jan Bjedrich Fryco gymnazij, a to w Choćebuzu a Lubinje, a studowaše teologiju kaž bratr w Halle. W tamnišej syrotowni w Frankowych wustawach wuwučowaše wón jeje chowancow. 1769 jeho we Wětošowje ordiněrowachu, a wón bě tam hač do lěta 1773 archidiakon a rektor. W sćěhowacych pjeć lětach fararješe w Korjenju a wot 1778 bě w ródnych Gołkojcach dwaj lětdźesatkaj z wosadnym fararjom. Jako so 1781 wulki dźěl Gołkojc přez wulki woheń wotpali, pěsnješe wón dwaj kěrlušej a da jej ćišćeć. Jeho najwjetši skutk za serbske pismowstwo bě přełožk Stareho zakonja do delnjoserbšćiny, kotryž bu 1796 ćišćany. Pjeć lět bě Fryco z pruskej wyšnosću Choćebuskeho wokrjesa zasakle wo ćišćersku dowolnosć wojował. Swoju „Rěčnicu“ a delnjoserbski słownik njemóžeše pobrachowacych pjenjez dla ćišćeć dać. Wón je tež zestawu Serbow w delnjołužiskim sakskim markhrabinstwje 1767 zestajił za Budarjowe wotkazanje pjenjez za chudych Serbow.
Richard Hajna
štwórtk, 22. septembera 2022
spisane wot: Manfred Laduš
18. požnjenca před 125 lětami je so narodźił ewangelski braška a narodowc Richard Hajna jako syn wjesnjanosty a małoratarja w Splósku. Z nanom, kiž bě z předsydu Serbskeho towarstwa Lubin w Budestecach, wobdźěli so Hajna 1912 na załoženju Domowiny we Wojerecach. Po Prěnjej swětowej wójnje zasadźowaše so sylnje w serbskim towarstwowym žiwjenju. 1919 je spěwne towarstwo Sołobik w Sowrjecach załožił a jemu předsteješe. Skutkowaše nimo toho jako čłon předsydstwa Budyskeje Nadźije. Wobhospodari dale małoratarstwo nana a bě jako klamar na wsach po puću. Wulke připóznaće a dowěru zdoby sej jako tradicionalnje zdrasćeny serbski braška. Skutkowaše nimale štyri lětdźesatki jako tajki a nawjedowaše na wšě 650 kwasow w Budyskim wokrjesu. Dr. Musiat je jeho jako brašku wobšěrnje wopisował. Za čas knjejstwa nacijow je Hajna jako wikowar tež zwiski ze serbskimi prócowarjemi Domowiny wudźeržował. Spočatk 1950tych lět je ptačokwasnych braškow SLA podpěrował. Po 1945 bě předsyda wjesneje Domowinskeje skupiny a aktiwny w rólnej reformje. 11. smažnika 1961 zemrě w ródnej wsy a bu w Bukecach pochowany.
