Jakub Lorenc-Zalěski

póndźela, 19. februara 2024 spisane wot:

18. małeho róžka 1939 zemrě w Berlinje pola swojeje dźowki hajnik, spisowaćel a narodny prócowar Jakub Lorenc-Zalěski. Wón bu w ródnym Radworju na kěrchowje w rowje pochowany, w kotrymž pozdźišo tež jeho mandźelska, jeho sotra Kata Čornakowa a jeje mandźelski posledni wotpočink namakachu. Po wotstronjenju narowneho kamjenja na Čornakec swójbnym rowje da Maćica Serbska w lěće 2009 za Jakuba Lorenca-Zalěskeho, kotryž bě wot 1907 z jeje čłonom, narownu taflu postajeć. Na njej steji w złotych pismikach: „Jakub Lorenc-Zalěski“, jeho žiwjenske daty a „narodowc a spisowaćel“.

Narodźi so 18. pražnika 1874 do žiwnosćerskeje swójby a bu chowanc Serbskeho seminara w Praze. Njestudowaše pak teologiju, ale rozsudźi so za wukubłanje na hajnika a dźěłaše jako tajki w kónčinach nad Rynom. Hižo w tutym času spisa Lorenc někotre mjeńše literarne dźěła za „Kwětki“ a za časopis „Łužica“, w kotrymž wozjewi tež 1898 wjetšu wuměłstwowu bajku „Wostašan“ a stawizniske powědančko „Serbscy rjekojo“ (1900 a 1922). 1920 nawróći so do Łužicy, zasydli so do Běłeje Wody a po tym do Slepoho, hdźež kupi sej rězak.

Arnošt Bohuwěr Jakub

pjatk, 09. februara 2024 spisane wot:
4. februara 1854 zemrě w Budyšinje farar na Michałskej cyrkwi Arnošt Bohuwěr Jakub. Wón, jeho mandźelska, syn Jan, kiž bě profesor a kubłar princow w Drježdźanach, a dalši swójbni su w rownišću na Tuchorju pochowani. Wón bě so 16. małeho róžka 1800 w sprjewinym měsće jako syn korčmarja narodźił. Studowaše w Lipsku teologiju a bě podstarši Serbskeho prědarskeho towarstwa. Po studiju bě duchowny w Lubiju, druhi farar w Njeswačidle, 22 lět farar Michałskeje wosady. Jako tajki podpisa wón 1834 sobu žadanje ewangelskich serbskich fararjow na sakske knježerstwo serbsku wučbu w šulach zaručić. Arnošt Jakub bě jara kraloswěrny a wukonješe sobu censuru serbskeho pismowstwa. Jemu dowolichu tuž statne instancy 1848 zawjedźenje serbskich bohosłužbow w Drježdźanach, kotrež tam něšto lět swjećeše. Jakub słušeše 1847 do sobuzałožerjow Maćicy Serbskeje a bě jeje městopředsyda. 1848 zastupi do Serbskeho rěčenskeho towarstwa, ale ­Wulku próstwu Serbow na krala njepodpisa a wotpokaza tež dalše žadanja ludu.

Jan Pječka

štwórtk, 08. februara 2024 spisane wot:
3. małeho róžka 1854 narodźi so rězbar Jan Pječka w Budyšinje jako syn rězbarja. Wón nawukny powołanje kaž nan a měješe wot lěta 1879 hač do smjerće 12. hodownika 1926 samostatnu dźěłarnju rězbarja. Hłownje stwori kaž hižo nan za katolske rowy narowne kamjenje a za nje tež wuměłstwowe postawy jako pychu. Wón je za wšelake wosobiny wuměłsku pychu za jich posledni wotpočink stworił. Na sławnym Mikławšku nadeńdźemy wjacore jeho narowne pomniki z postawami a nabožnymi symbolemi, tak za poslednjeho serbskeho biskopa Jurja Łusčanskeho (1839–1905) narowny kamjeń z křižom na nim a narownej platu před nim. Za Michała Hórnikowy row je stworił za narowny pomnik postawu skřižowaneho a postawje swjateju japoštołow Cyrila a Metoda. Pódla rowa Hórnika je pochowany kapłan, spisowaćel a rěčewědnik Michał Róla (1841–1881). Tež jeho na­rowny kamjeń je Pječka stworił. Za 1804 w Zejicach narodźeneho a 1895 zemrě­teho fararja a spisowaćela Michała Buka je zhotowił narowny kamjeń a jeho pychu při wonkownej muri wołtarnišća a dalše wuměłske sakralne drohoćinki Baćoń­skeje cyrkwje. Manfred Laduš

Handrij Zejler

pjatk, 02. februara 2024 spisane wot:

1. februara 1804 narodźi so w Słonej ­Boršći do swójby studnjerja a žiwnosćerja farar, Serbow narodny basnik a załožićel našeje narodneje kultury Handrij Zejler. Nadarjeny hólčec wopyta Budyski gymnazij. Studowaše w Lipsku teologiju a bu ze stipendijom Budyskeho tachantstwa podpěrany. „Z njeboćičkim Zejlerjom zhubichmy jednoho z najzasłužbnišich Serbow, sobuzałožerja a wužiwarja noweho serbowstwa, sławneho pěsnjerja a pilneho spisowarja, kotrež mjeno budźe so w stawiznach serbskeje rěče a literatury wěčnje błyšćić.“ Tak pisaše Michał Hórnik w nekrologu za 15. winowca 1872 we Łazu zemrěteho Zejlerja, kotrehož bě tam wot lěta 1835 z wob­lubowanym wosadnym fararjom.

Marja Młynkowa

štwórtk, 01. februara 2024 spisane wot:
1. februara 1934 narodźi so Marja Brězanec jako dźowka serbskeho wučerja w šleskim Thommendorfje. Swójba přesydli so 1945 do Šěrachowa, a pola swójbnych nana w Ralbicach a Šunowje nawuknje Marja spěšnje serbsku rěč. Pozdźiša lektorka, spisowaćelka a literarna kritikarka wuda so 1957 na serbskeho literarneho wědomostnika a basnika dr. Jurja Młynka a je tuž jako Marja Młynkowa znata. W Lipsku studowaše pedagogiku a germanistiku a dźěłaše po tym jako wědomostna lektorka w Budyšinje, a wot 1958 w nowozałoženym LND jako lektorka za beletristiku. Wot lěta 1960 bě wona swobodna spisowaćelka a jara připóznata literarna kritikarka. Z jeje pjera su knihi „Kostrjanc a čerwjeny mak“, „Dny w dalinje“. Tematisce wěnowaše so sylnje problemam žonow a młodostnych. Za dźěći spisa „Dundak Matej“ a za młodostnych 1964 „Starosće w dźewjatce“. Marja Młynkowa zemrě hakle 37lětna 27. februara 1971 w Budyšinje a bu na Mikławšku pochowana. Při jeje rowje namaka tež jeje mandźelski swój posledni wotpočink. Po smjerći wuńdźe zběrka jeje literarnych kritikow „Z wótrym wóčkom“. Dwójce spožči so jej Literarne myto Domowiny. Manfred Laduš

Jan Michał Haška

póndźela, 29. januara 2024 spisane wot:
27. wulkeho róžka 1854 zemrě na Budyskim tachantstwje farar a šolastikar Jan Michał Haška. Wón bě awtor wjacorych serbskich nabožnych spisow, kotrež w te­hdomnišim času katolscy Serbja rady čitachu. Jan Michał Haška bě 1847 mjez za­łožerjemi Maćicy Serbskeje a bě tež hač do smjerće z jeje wuběrkownikom. Narodźi so 13. požnjenca 1778 do žiwnosćerskeje swójby w Kulowje. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara, wopyta tam gymnazij a studowaše potom na Karlowej uniwersiće filozofiju a teologiju. Jan Michał Haška bě jedyn z wjace hač sto měšnikow, kotřiž hač dotal z Kulowskeje wosady wuńdźechu. 22 lět bě z kapłanom, doniž njebu 1824 z wosadnym fararjom w Chrósćicach, hdźež dźesać lět spomóžnje skutkowaše. 1834 bu šolastikar a wot 1842 kantor na Budyskim tachantstwje. W swojim Budyskim času je tójšto serbskich nabožnych knižkow spisał kaž 1848 „Katechismus teje křesćianskeje katolskeje wučbe“ a „Swjate sćenja, lekciony ha epistle ...“, a zhromadnje z Budyskim wučerjom Adolfom Sommerom modlerski spěwnik „Jezusowa winica ...“. Kruće zakitowaše Haška stare katolske serbske pismo a jeho gramatiku po Kulowskej narěči.

21. wulkeho róžka před 50 lětami zemrě w Praze nahle w 74. žiwjenskim lěće serbski žurnalist, spisowaćel a přełožer Jurij Wićaz. Wón bu w jednorym rowje na ­Olšanskim pohrjebnišću, najwjetšim wotpočinku stolicy Čěskeje, pochowany. Njeboćički bě sam w Praze bydlił. Jeho bołharska žona bě jeho wopušćiła a dźěći njejstaj Wićazec mandźelskaj měłoj. Přećeljo Serbow z Prahi su jeho row hladali a zapłaćili. K jeho stotym posmjertnym narodninam 19. winowca 1999 bu narowny kamjeń poswjećeny. Narowny kamjeń ze spominanskej taflu su Domo­wina, Towarstwo čěskich nowinarjow a čěske Towarstwo za měr a čłowjeske prawa zapłaćili. Towarstwo čěskich pře­ćelow Łužiskich Serbow postara so wo to, zo so row Wićaza za wuznamne wosobiny postaji. Na wotkryće pomnika ­porěčeštaj Jurij­ Łušćanski za Maćicu Serbsku a Domowinu a Jiří Mudra za towarstwo pře­ćelow.

Michał Wincar

póndźela, 08. januara 2024 spisane wot:
4. wulkeho róžka 1854 narodźi so we Worklecach jako syn žiwnosćerja pozdźiši sławny braška Chróšćanskeje wosady Michał Wincar. Wón nawukny powołanje ćěsle a domjaceho rěznika a wukonješe je we wokolinje ródneje wsy. Jako rěznik přiswoji sej Michał Wincar pozdźišo tež wědu, zo móžeše jako wobhladowar mjasa po rězanju z wotpowědnej hamtskej dowolnosću w klóšterskich kónčinach Kamjenskeho wokrjesa skutkować. Po załoženju Chróšćanskeho muskeho chóra Jednota 1872 je aktiwnje w jeho towarstwje skutkował a spěwał. Najwjetše zasłužby za serbstwo wukonješe jako woblubowany a požadany braška Chróšćanskeje wosady. Přiswojił bě sej brašćenje pola braški Jana Jakuba Bryla (1842–1889) ze Stareje Cyhelnicy. Hač do lěta 1933 je na wjace hač 200 kwasach brašćił. Kwasarjow bě tež z lóštnymi serbskimi pěsničkami, kiž zaspěwa, zawjeselił. Wincarjowa mandźelska bě jako kwasna kucharka zhromadnje z mužom-brašku na kwasach dźěłała. Swójba kupi sej tež blida, stólcy, ławki, talerje, šalki a škleńcy, kotrež při potrjebje za kwasy wupožčowaše a sej tak něšto přidatnje zasłužeše. 21.

Arnošt Krygar

štwórtk, 28. decembera 2023 spisane wot:
Patoržicu 1923 zemrě w Budyšinje ewangelski farar na wotpočinku Arnošt Krygar. Dr. Ota Wićaz wo jeho zasłužbach pisaše: „W našich duchownych stawiznach pak změje wón přeco čestne mjeno jako naš prěni hymnologa a jako zawěsće hódny syn swojeho nana.“ Pochowany bu Arnošt Krygar w Poršicach, hdźež bě 28 lět z wosadnym fararjom. Narodźi so 18. žnjenca 1847 tohorunja w Poršicach, hdźež bě jeho nan Hendrich Awgust Krygar tohorunja z wosadnym duchownym. Po maturje w Budyšinje a studiju teologije w Lipsku bu Arnošt Krygar najprjedy domjacy wučer a wot 1874 do 1877 wučerješe na Budyskim krajnostawskim wučerskim seminarje. Po tym bě jako diakon w Kamjencu serbsce prědował. Šěsć lět bě farar w Budyšinku a po tym w Poršicach. W tutym času bě tři lěta z Michałom Domašku redaktor Misionskeho Posoła a zastupi do Maćicy Serbskeje. Jeho najwjetša zasłužba bě, zo je slědźenja nana za serbskimi ­kěrlušemi wuspěšnje dale wjedł: Arnošt Krygar je wjace hač 800 serbskich kěr­lušow w rukopisu zawostajenym dźěle „Serbska kěrlušowa konkordanca abo klučik k serbskim spěwarskim“ wopisał. Manfred Laduš

Arnošt Holan

srjeda, 13. decembera 2023 spisane wot:
12. hodownika 1948 zemrě w Budyšinje wučer, narodny prócowar a načolnik Sokoła Arnošt Holan. Wón bu na Budyskim Tuchorju pochowany. W Janecach so wón 29. hodownika 1882 do swójby žiwnosćerja narodźi. Po studiju na Krajnostawskim wučerskim seminarje w Budyšinje wučerješe najprjedy štyri lěta w Myšecach a potom 27 lět w Budyšinku. Hižo jako seminarist wožiwi sobu towarstwo Swoboda seminara a wobdźěli so jako delegat 13. oktobra 1912 we Wojerecach na załoženju Domowiny. 1918 zastupi do SPD. Po Nowemberskej rewoluciji podpěraše serbske narodne hibanje a fararja Božidara Dobruckeho w Budyšinku, z kotrymiž so spřećeli, wšako běštaj wobaj čłonaj SPD. Wjace hač lětdźesatk bě Holan ze starostom Poršičanskeje jednotki Łužiskeho Sokoła. Pisaše a pomhaše při wudawanju dźěćaceho časopisa „Raj“. Holan je tež pěsnił a za Serbske Nowiny pisał. Wot lěta 1923 bě wón čłon Maćicy Serbskeje a w jeje přirodospytnym wotdźělu aktiwny. Nacije jeho 1934 ze šulstwa wuhonjachu. Wón namaka 1937 přistajenje jako kantor w Budyšinku, Poršicach a Malešecach. Wot 1945 bě z šulskim direktorom w Poršicach. Manfred Laduš

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND