Jan Bogumił Hauptmann
pjatk, 09. februara 2018
spisane wot: Manfred Laduš
Lubnjowski wyši farar a delnjoserbski rěčespytnik Jan Bogumił Hauptmann zemrě 2. februara 1768. Narodźił bě so 19. meje 1703 němskemu juristej we Wittenbergu. Tam studowaše tež teologiju. Najprjedy bě štyri lěta domjacy wučer w delnjołužiskim Rědorju pola Kalawy, hdźež sej delnjoserbšćinu přiswoji. 1733 přewza wot tamnišeho fararja zastojnstwo, a 1738 bu z fararjom w Lubnjowje, hdźež je hač do smjerće skutkował. Jara dokładnje zaběraše so z delnjoserbšćinu. W Lubinje ćišćachu 1761 jeho prěnju gramatiku delnjoserbšćiny. Jej přidate běchu němsko-serbski słownik, zapisk serbsko-němskich wjesnych mjenow a přisłowa. 1769 wuńdźe jeho „Lubnjowski sarski sambuch“, spěwarske z 240 kěrlušemi, kotrež bě sam zeserbšćił. Z tutych spěwarskich Lubnjowscy serbscy wosadni spěwachu, doniž njepřestachu tam 1863 serbske kemše swjećić. Jan Bogumił Hauptmann je tež agendu „Te serbske knigly“ a leksikon „Lexicon Vandalicum“ zawostajił. Jeho mjeno steji na wopomjatnej tafli w Lubnjowskej Mikławšowej cyrkwi. Manfred Laduš
Jan Žur
wutora, 06. februara 2018
spisane wot: Manfred Laduš
Pozdźiši „Zasłužbny wučer ludu“ Jan Žur narodźi so 27. januara 1918 ratarskej a korčmarskej swójbje w Njebjelčicach. Po lěće 1945 bu z nowowučerjom w Delanach, hdźež tež w Konjecach lajske dźiwadło hraješe. Po tym běše přistajeny sekretar Serbskeje młodźiny, kotruž Jurij Brězan nawjedowaše. Žur sta so 1952 z nawodu nowowutworjeneho wotrjada Serbske šule Němskeho pedagogiskeho centralneho instituta. Jako tajki zdoby sej wulke zasłužby při zrjadowanju serbskeho šulstwa a při wuwiwanju wučbnych planow a wučbnicow. W Bibliografiji Ludoweho nakładnistwa Domowiny je wón z dwaceći knižnymi titlemi zastupjeny, mjez druhim z Přiručku za serbsku wučbu na hornim schodźenku, z wučbnicami serbšćiny za 2., 3. a 4. lětnik a z přełožkomaj powědančka Hansa Brücknera „Třo bratřa-tankisća“ a knihi Alekseja Grigorjewa „Njedokónčeny list do Budyšina“ do serbskeje rěče. Jan Žur słuša k małej horstce Serbow, kotrymž spožčichu najwyše wuznamjenjenje za pedagogow w NDR – čestny titl Zasłužbny wučer ludu. Pozdźišo běše wjele lět ze šulskim direktorom w Bukecach. Wón zemrě 4. januara 1984. Manfred Laduš
Herman Funka
póndźela, 05. februara 2018
spisane wot: Manfred Laduš
Bywši župan a župny sekretar Herman Funka narodźi so 26. januara 1918 w Nowej Wsy pola Mikowa. Nawukny powołanje pjekarja a dźěłaše jako tajki, doniž njedelegowaše Domowina jeho 1949 najprjedy na Serbsku ludowu uniwersitu w Chrósće a po tym na Serbski wučerski wustaw w Radworju. Jako nowowučer nastupi 1950 swoju słužbu w Čelnom pola Běłeje Wody a bě hač do 1960 direktor šule we wsy nad Sprjewju, kotraž bu 1978 wotbagrowana. Lěto wučerješe tež na Šuli Ćišinskeho w Pančicach-Kukowje a tři lěta bě zastupowacy šulski direktor w Jabłońcu. Herman Funka skutkowaše we wšěch lětach wučerjenja aktiwnje w Domowinje a bě pjeć lět župan župy Běła Woda. W septembru 1964 powołachu jeho za hłownohamtskeho župneho sekretara, štož hač do wuměnka wosta. Wudźeržowaše wuske zwiski k Domowinskim skupinam, radźeše a pomhaše jim, hdźežkuli móžeše. Za jeho čas su kulturne ćělesa župy na wšěch sydom Festiwalach serbskeje kultury w Budyšinje kaž tež we wokrjesu wuběrne programy wuhotowali, a 1973 nasta Slepjanski Serbski folklorny ansambl. Herman Funka zemrě 22. januara 1998 w Jabłońcu. Manfred Laduš
Wylem Wěrik
srjeda, 31. januara 2018
spisane wot: Manfred Laduš
Ludowy wuměłc Wylem Wěrik z Rownoho zemrě 26. januara 1993. Wón narodźi so 9. decembra 1910. Nawukny powołanje molerja, sta so z mištrom a měješe samostatne rjemjeslnistwo. We wójnskej jatbje na Balkanje přiswoji sej tamnišu techniku burskeho molowanja. Wón słušeše k tym serbskim wójnskim jatym w Juhosłowjanskej, kotrychž maršal Tito dočasnje domoj pušći. Prawiznik Jurij Rjenč bě to w nadawku Domowiny z nim wujednał. „Tole Domowinje nihdy njezabudu“, wón mi raz praješe. Mnohe lěta je Wylem Wěrik wulkej Rownjanskej Domowinskej skupinje aktiwnje předsydował. Piskaše we wjesnej kapale, molowaše wobrazy wo Slepjanskej kónčinje a wo serbskich nałožkach a debješe křinje a kamory ze serbskimi motiwami. Zhromadnje z mandźelskej Marju, wobdarjenej ludowej wuměłču a bywšej kantorku, pomhaše wón Rownjansku Serbsku śpu wuhotować. Dźowka Roža Šenkarjowa sta so z wučerku, delnjoserbskej rozhłosownicu a spisowaćelku a nawjeduje skupinu Rowniske glosy. Jeje sotra Ingrid Nagelowa bu tež wučerka, spisowaćelka a nawodnica ćělesa Judahej.
Zdeněk Boháč
srjeda, 03. januara 2018
spisane wot: Mikławš Krawc
3. januara 1933 narodźi so w Klínecu blisko Prahi pozdźiši mjezynarodnje wysoko česćeny stawiznar dr. Zdeněk Boháč. Nimo Jiříja Mudry drje bě wón w druhej połojcy minjeneho lětstotka najznaćiši přećel Serbow w Čěskej. Wot 1975 bě dlěje hač 25 lět předsyda Towarstwa přećelow Serbow (SPL). Jako sobudźěłaćer Čěskeje akademije wědomosćow njeje jenož wjaczwjazkowy atlas wo cyrkwinskich stawiznach čěskich krajow wozjewił, ale z pomocu TCM a wosebje tež fararja Šćěpana Delana 1993 w Tišnovje wudał knihu „Čěské země a Lužice – Böhmen und die Lausitz – Čěska a Łužica“ z wobšěrnymi přehladami wo wobydlerstwje a wosobinach w našich wsach a wosadach. Farar Delan je skutkowanje dr. Boháča po jeho smjerći 25. měrca 2001 takle hódnoćił: „Lětdźesatki je wodźił skupiny do Serbow ... Njeličomnym serbskim skupinam a jednotliwcam je wobstarał přenocowanje w Praze a wokolinje, pomhał program jězbow zestajeć, posrědkował zetkanja z čěskimi skupinami ... Sam pak wosta ze swojej wosobinu zwjetša w pozadku, so wjeselo, hdyž bě so něšto kmaneho na dobro serbstwa poradźiło.“ Bohužel pak dr.
Aleksander Widera
pjatk, 08. decembera 2017
spisane wot: Franc Šěn
Narodźi so 8. decembra 1917 w pólskim Bytomju-Rozbarku jako syn hórnika. 1922 přesydli so swójba do Katowic. Studij přetorhny Aleksander Widera wójny dla, 1942 bu ilegalneje dźěławosće dla zajaty a dósta so mj. dr. do lěhwa Oświęcim. Wot lěta 1945 do 1950 bě redakciski sekretar tydźenika Odra a wot 1950 do 1978 dźěłaše w kulturnej redakciji Pólskeho rozhłosa w Katowicach. Hižo w studentskim času zezna Wilhelma Szewczyka. Po přebasnjenju někotrych twórbow Ćišinskeho a Kosyka mysleše na přełožk něčeho wobšěrnišeho. W literarnych stawiznach Józefa Gołąbeka nańdźe mjeno spisowaćelki Marje Kubašec, kotrejež tworjenje wot toho časa wobstajnje sćěhowaše. Hišće do wójny přełoži jeje nowelu „Wusadny“ a hru „Chodojta“; po wójnje zamó powědančce „Row w serbskej holi“ a „Pólna bróžeń“ w časopisamaj Panorama a Poglądy zaměstnić. 1971 je Marju Kubašec wosobinsce w Chasowje wopytał. Powědančko Wanda wozjewi 1996 jako knižku z předstajenjom awtorki. Spisa tež basnje ze serbskej tematiku („Łužicy tež šleskej“, „Łužica 1939“, „Łužica 1945“, „Baja wo serbskej kralownje“). 5. meje 2002 zemrě Widera w Katowicach. Franc Šěn
Hanzo Hühnchen
póndźela, 04. decembera 2017
spisane wot: Manfred Laduš
W Radowizy narodźi so wučer a narodny prócowar Hanzo Hühnchen-Kokoška 29. nowembra 1892 žiwnosćerskej swójbje. Na poručenje swojeho wučerja dósta bjezpłatne městno na preparandźe we Wojerecach a studowaše po tym na wučerskim seminarje w Rychbachu. Najprjedy wučerješe w Šleskej, a wot lěta 1925 hač do 1961 bě wučer a kantor w delnjołužiskim Mosće nimo pjeć lět, kotrež přebywaše w sowjetskej jatbje. Jako postupny pedagoga zawjedźe wón tež šulu w zelenym. Bě aktiwny čłon Maśicy Serbskeje, a dobry přećel molerjow Fryca Kitlarja a Wylema Šybarja, zasadźeše so jara za hajenje serbskeje rěče a kultury. Załoži a dirigowaše Mošćanski muski a měšany chór, kotryž je po lěće 1945 jeho dźowka-wučerka Marjana Kulina jako znaty serbski žónski chór dale nawjedowała. Kokoška dopisowaše pilnje do Casnika a do Pratyje, na přikład wo bohaće wopytanym „Serbskim wjacoru w Mosće“. Jón bě sam z kantorom Korlom Jordanom organizował. Wobšěrnje wopisowaše swoje dźěćatstwo a žiwjenje a w „Moja luba serbska rěč“ wužitnosć maćeršćiny we wójnje na wuchodźe. Zemrěł je Hühnchen 22. apryla 1977 w Groźišću. Manfred Laduš
Nowina Naš puć
srjeda, 08. nowembera 2017
spisane wot: Mikławš Krawc
W čěskim Varnsdorfje wuńdźe spočatk nowembra 1947 prěnje čisło nowiny Naš puć. W podtitlu steješe, zo běše to „wěstnik serbskeje młodźiny we Warnoćicach“. Serbska młodźina w namjeznym měsće běchu hłownje šulerjo Realneho serbskeho gymnazija a wuknjacy w přihotowanskich rjadownjach za powołanske wukubłanje. Pozdźišo wšak rozšěri so podtitul na „w ČSR“. Prěni zamołwity redaktor bě Ben Budar, jeho zastupnik Měrćin Kašpor. Po wotchadźe wobeju do Łužicy 1948 bu Horst Šewc nowy zamołwity redaktor, w lěće 1949 potom hišće Pawoł Völkel. Nowina wuchadźeše w formaće A4 měsačnje respektiwnje dwutydźensce. Titulna strona bu ćišćana, wšě dalše strony běchu hektografowane. Wo ćišć kaž tež wulki dźěl papjery starachu so młodźi Serbja, kotřiž běchu w měsće dźěło namakali. Nowina wěnowaše so rozdźělnym temam, předewšěm politiskim. Wučer Jurij Wuješ wozjewješe swoje nowe basnje, Horst Mjeltka a Gerat Kašpor wobohaćeštaj nowinu z karikaturami. Z rozpušćenjom Serbskeho gymnazija kónc šulskeho lěta 1948/1949 přesta Naš puć wuchadźeć. Mikławš Krawc
Gerat Kašpor
pjatk, 20. oktobera 2017
spisane wot: Manfred Laduš
Jutře je tomu 50 lět, zo skónči so na tragiske wašnje žiwjenje prěnjeho serbskeho rozhłosownika a lawreata Statneho myta Ćišinskeho Gerata Kašpora. 24. junija 1930 narodźi so wón dźěłaćerskej swójbje w Brězynce pola Delnjeje Kiny, kotraž měješe dobre styki k prěnjemu předsydźe Domowiny Arnoštej Barće. Tři lěta wopyta Gerat Kašpor Serbski gymnaziji w Čěskej Lipje a Varnsdorfje a bě tam soburedaktor časopisa „Naš puć“. Po nawróće do Łužicy angažowaše so wón w nawodnistwje Serbskeje młodźiny, pozdźišo w Swobodnej němskej młodźinje. Něšto lět bě přistajeny w Serbskim zarjedźe a tam zamołwity za nowinarstwo a film kaž tež sobu za časopis „Chorhoj měra“. Gerat Kašpor přihotowaše serbske rozhłosowe wusyłanja w Zhorjelcu, bě tam kaž tež pozdźišo w Choćebuzu načolnik serbskeje rozhłosoweje redakcije. Po skónčenju studija jako diplomowy towaršnowědnik bu wón wot lěta 1963 direktor Choćebuskeho sćelaka Radija DDR. Gerat Kašpor bě wjelelětny čłon Zwjazkoweho předsydstwa a sekretariata Domowiny. Wón bu na Budyskim Hrodźišku pochowany. Manfred Laduš
Arnošt Hančka
štwórtk, 14. septembera 2017
spisane wot: Manfred Laduš
Wučer a ludowy spisowaćel Arnošt Hančka narodźi so 11. septembra 1867 žiwnosćerskej swójbje w Hućinje. Po studiju na Budyskim krajnostawskim seminarje bě wot lěta 1891 hač do smjerće 17. junija 1928 wučer, šulski nawoda a kantor w Poršicach. Jara zasadźeše so za serbsku wučbu. Bě předsyda Konferency serbskich wučerjow Budyskeho wokrjesa. 1910 přistupi Maćicy Serbskej a bě hač do smjerće městopředsyda jeje pedagogiskeho wotrjada. We Weimarskej republice je šulskej čitance „Kwětki“ a „Zahroda“ hłownje wudał. Spisa „Z mojich dźěćacych lět“, „Při wowčim mosće šeri“ a „Wěšćerski prut“. Hačkuli bě předsyda Poršiskeho towarstwa Swěra, wustupowaše pak tež často raznje přećiwo narodnemu hibanju, předewšěm přećiwo předsydźe Domowiny Arnoštej Bartej a Jakubej Bartej-Ćišinskemu, kotrehož mjenowaše po jeho narěči 1904 w Bukecach „podjanskeho šćuwarja“. Wo serbskich podawkach bě Hančka Budyskemu wokrjesnemu hejtmanstwu donošował a kritiske nastawki Serbskich Nowin, Katolskeho Posoła a časopisa Łužica za nje přełožował. Manfred Laduš
