Jan Hanski

póndźela, 24. nowembera 2025 spisane wot:

Dźensa spominamy na serbskeho wuměłca, molerja a grafikarja Jana Hanskeho składnostnje jeho stotych posmjertnych narodnin. Rodźeny Njebjelčan dźěše po ­ludowej šuli – podobnje tři lěta staršemu Janej Bukej – na wukubłanje molerja do Kamjenca. Po studiju na Fachowej šuli za nałožowane wuměłstwo w Podstupimje dźěłaše w kombinaće w Eisenhüttenstadće we wotrjedźe za wabjenje. Hižo lěto pozdźišo bu wotrjadnik w twarstwje, a 1962 so jako grafikar zesamostatni.

Sokoł Wulki Ćisk

pjatk, 21. nowembera 2025 spisane wot:
Wčera před sto lětami załoži dwanaće młodych mužow we Wulkim Ćisku (dźensa jenož Ćisk) jednotu Serbskeho Sokoła. Kmótřiłoj běštej młodemu cyłkej jednoće z Delnjeho Wujězda a z Komorowa pola Rakec. Zastupjerjo tuteju jednotow běchu na załoženskej zhromadźiznje přitomni a rozłožichu zaměry a nadawki Sokoła. Za starostu wuzwolichu ćěslu Jana Kašpora, za načolnika (tak rěkaše w Sokole zamołwity nazwučowar) dźěłaćerja Korlu Holdera. Dwójce wob tydźeń su potom we wjesnym hosćencu „K zelenemu wěncej“ zwučowali. Hižo poł lěta pozdźišo přewjedźechu prěni sokołski swjedźeń. W pruskej Hornjej Łužicy blisko němskich Wojerec skutkować njebě jednorje. Tohodla spytachu z přednoškami wo stawiznach a kulturje Serbow a z druhimi formami narodne wědomje ludźi skrućeć. Wjeršk w stawiznach jednoty bě druhi zwjazkowy zlět Serbskeho Sokoła w lěće 1927. Na zetkanju wobdźělichu so wšě tehdy wobstejace jednoty – jich bě tón čas 15. Mjez hosćimi bě tež delegacija čěskeho Sokoła z wulkim přećelom Sokoła (kiž bě tež finančny sponsor) Vladimírom Zmeškalom na čole.

Jan Franc Mužik

srjeda, 24. septembera 2025 spisane wot:
Na njeho dyrbimy skedźbnić, dokelž jeho wozjewjenja w rakuskich nowinach 1844/45 zwjetša K. A. Mosakej-Kłoso­polskemu připisuja. Wón narodźi so 20. septembra 1820 w Budyšinje jako syn krawca. Wot 1839 do 1842 běše z chowancom Serbskeho seminara w Praze. Ľudovit Štúr, kotryž zezna jeho nana 1839 na puću do Łužicy, sam so z nim dopisowaše 1844. Po maturje so za druhim studijom rozhladowaše. Dwě lěće starši Jan Pětr Jordan zmóžni Mu­žikej přistup do nowinow Ost und West w Praze a do Österreichische Blätter für Literatur und Kunst we Wienje. Jeho ­bibliografisce hódny „Geschichtlicher Überblick des Sorbenwendenthums und seiner Literatur“ nazhoni wulku kedźbnosć w slawistice. Tamne tři přinoški w Ost und West su rozprawy wo po­dawkach we Łužicy, drasće a charakteru Serbow a słowniku Pfula/Jordana. Wšě njejsu objektiwne, ale Jordanej přichilne. 1846 wróći so do Budyšina, bydleše na Sukelnskej a skutkowaše jako kopist a posrědkowar čeledźe. W Maćicy a w Towarstwje Cyrila a Metoda so njeje ­angažował. Dnja 16. nowembra 1871 tu zemrě. Franc Šěn

Basnik Otto Weber

póndźela, 18. awgusta 2025 spisane wot:

Carl Ludwig Otto Weber narodźi so 16. awgusta 1808 w Budyšinje jako syn wučerja. 1819 jeho na Budyski gymnazij přiwzachu. 1827 dźěše do Lipska a studowaše prawo a filologiju. Wot 1832 skutkowaše w ródnym měsće jako prawiznik.

Drje hižo jako student so tež ­basnistwu wěnowaše. W lěće 1833 wuńdźe w Lipsku w nakładnistwje Engelmanna jeho prěnja zběrka „Gedichte von Otto Weber“. Jeje wosebitosć je, zo wobsahuje cyklus dźewjeć basnjow pod ­nadpismom „Polnische Schwerterklänge“. W nim wosławja a wobžaruje pólskich zběžkarjow lěta 1830. Jednu z pěsni, „Dwernickowi Ulanojo“, přebasni gymnaziast K. B. Pful a wozjewi ju 1842 w předposlednim čisle Jordanoweje ­„Jutnički“. Tež K. A. Mosak-Kłosopolski tutón cyklus w swojich dopomnjenkach naspomnja. Weber, kotryž bě wulki česćowar Goetheho a Napoleona, wuda 1846 w Lipsku dalši zwjazk basni.

W lěće 1856 wotkupi synej Njeswačanskeje ­hrabinki Amalije von Riesch ryćerkubło w Smochćicach. Tam 11. decembra 1880 zemrě. Franc Šěn

Johann T. Tzschirner

wutora, 22. apryla 2025 spisane wot:
23. apryla 1810 narodźi so w dźensa pólskim Czerna pola Bolesławieca spěchowar serbskeje rěče dr. Johann Traugott Tzschirner. Studowaše wot 1832 na uniwersiće we Wrócławju. Wot 1837 bě tam na sławnym šleskim gymnaziju swj. Marije Madleny z wučerjom. W lěće 1855 powołachu jeho za direktora Choćebuskeho gymnazija. Wužiwajo přihódnu politisku situaciju docpě 1856, zo zawjedźe so fakultatiwna serbska wučba na gymnaziju, kotruž wučer Karlo Kito ­Dalej podawaše. Za jeho čas smědźachu so abiturienća w serbskej rěči pruwować dać. Z próstwu, załožić serbsku preparandu, njeměješe 1857 wuspěch. Tzschirner zajimowaše so za serbske kulturne stawizny a předstaji w jutrownym šulskim programje 1859 Jana Chojnana, ­kotrehož serbsku gramatiku ze 17. lětstotka bě w gymnazialnej knihowni ­našoł. Wón spěchowaše rozšěrjenje knihownje, kotraž měješe bórze na 80 delnjo- a hornjoserbskich wudaćow. W lěće 1863 powoła so za prowincionalneho šulskeho radu do Berlina. Tam zemrě 3. septembra 1866. Serbska wučba podawaše so na Choćebuskim gymnaziju do lěta 1888. Franc Šěn

Handrij Lubjenski

pjatk, 11. apryla 2025 spisane wot:
11. jutrownika 1790 narodźi so pozdźiši farar Handrij Lubjenski w Rachlowje pod Čornobohom do swójby zahrodnika a hajnika. Po maturje w Budyšinje studowaše w Lipsku ewangelsku teologiju. Zhromadnje ze sobustudentom Bjedrichom Adolfom Klinom (1792–1855) wožiwi Serbske prědarske towarstwo, sta so z jeho předsydu a knihownikom. Po studiju bě dwě lěće wučer w Lipsku. Wot 1817 bě lětdźesatk diakon Budyskeje Michałskeje wosady, wot 1827 do 1831 jeje farar a po tym pastor primarius – prěni farar – Pětroweje wosady w měsće. Handrij Lubjenski bě jedyn z prěnich zbudźerjow serbskeho narodneho wozrodźenja. Wón wudźeržowaše styki z načolnymi čěskimi a słowakskimi slawistami. Lubjenski je 1821 a 1825 serbsku bibliju znowa wudał a 1839 serbske kěrluše. Z jeho pjera su wjacore kěrluše. Štyri jeho prědowanjow buchu pod titulom „Jězus w domje pobožnych“ po jeho smjerći 1847 ćišćane. Na Krajnostawskim wučerskim seminarje je Lubjenski serbšćinu wuwučował. Wón zemrě 19. nalětnika 1840 w Budyšinje a bu na Tuchorju pochowany. Jeho row z narownym pomnikom a wulkim křižom je zachowany. Manfred Laduš

Jan Awgust Měrćink

pjatk, 04. apryla 2025 spisane wot:

30. nalětnika před 150 lětami zemrě najwuznamniši serbski misionar Jan Awgust Měrćink jako wuměnkar Ochranowskeje bratrowskeje wosady w Małym Wjelkowje. Wón bu na tamnišim pohrjebnišću wosady pochowany a jeho row zakrychu z pěskowcowej platu.

Składnostnje jeho 130. posmjertnin je Serbske ewangelske towarstwo na namjet Trudle Malinkoweje Měrćinkowy narowny pomnik wobnowić dało. Budyski rězbar Uwe Konjen zhotowi kopiju bywšeje tafle z jeho mjenom a žiwjenskimi datami. Na hłownej lětnej zhromadźiznje Serbskeho ewangelskeho towarstwa 31. winowca 2005 bu wobnowjeny narowny pomnik swjatočnje přepodaty.

Křesćan Bohuwěr Pful

póndźela, 31. měrca 2025 spisane wot:

28. nalětnika před 200 lětami narodźi so prof. dr. phil. Křesćan Bohuwěr Pful w Přišecach pola Budyšina jako syn měšćanskeho kublerja. Wot lěta 1837 do 1843 chodźeše na Budyski gymnazij. Za swoje wukony w předmjetach łaćonska, francoska, grjekska a hebrejska rěč bu wjacekróć mytowany. Pilnje wudospołnješe so tež w maćeršćinje. Bě čłon a starši towarstwa Budyskich serbskich gymnaziastow. Maturu zakónči ze slěbornej medalju města Budyšina. Pod pseudonymom „Łučan“ wuda młodostny knihi kaž „Cyrkwine kluče“ a „Nikodemusowe knižki“. W Lipsku studowaše teologiju, klasisku filologiju a slawistiku. Rady so z Lipska w prózdninach domoj poda a spěsni bórze přewšo woblubowany spěw „Hory módre, ja was znaju“. Jako student pospyta so z Janom Pětrom Jordanom we wudaću serbskeho słownika, wosta pak při prěnim zešiwku. 1846 promowowaše na doktora filozofije a zastupi 1847 do Maćicy Serbskeje. Po studiju bu 1847 z wučerjom na Drježdźanskej Křižnej šuli a zasadźowaše so za serbske ewangelske kemše w sakskej stolicy. Wot lěta 1861 do 1872 bě z wučerjom a direktorom Vitzthumskeho gymnazija, 1863 bu na profesora powyšeny.

Korla Awgust Jenč

póndźela, 24. měrca 2025 spisane wot:

15. nalětnika 1895 zemrě w Palowje (Pohla) tamniši wjelelětny wosadny farar, stawiznar, spisowaćel, literarny slědźer a bibliograf Korla Awgust Jenč. Wyši wučer, hudźbnik a poeta Korla Awgust Fiedler napisa jemu nekrolog kaž tež baseń „horliwemu wótčincej, pilnemu serbskemu spisowarjej na dnju jeho chowanja 18. měrca 1895 w přećelskej lubosći a swěrje“. A na sekli wulkeje palmy k pohrjebej steješe „swojemu dołholětnemu sobustawej, wjelezasłužbnemu wuběrkownikej, wučenemu spisaćelej a wustojnemu znajerjej serbskeho pismowstwa, dźakowna Maćica Serbska“. Jeho row z dwurěčnym narownym kamjenjom je při Palowskej cyrkwi.

Pětr Młóńk

wutora, 18. měrca 2025 spisane wot:

19. nalětnika před 120 lětami narodźi so do swójby ćěsle a roboćana w Žičenju ­pola Hodźija pozdźiši najwoblubowaniši ludowy pěsnjer Pětr Młóńk. Wot lěta 1821 bě jako chěžkar a ćěsla w Dźiwoćicach (Siebitz) žiwy. Za čas wosomlětneje wojerskeje słužby w Drježdźanach započa serbsce pěsnić. Dźěłaše štyri lěta na twarnišću železniskeje čary Drježdźany-Zhorjelc a bě potom wjesnjanosta w Dźiwoćicach. Ludźo skazachu pola njeho składnostne basnje za swójbne jubileje a pohrjeby. ­Dale pěsnješe swětne basnje a kěrluše po přikładźe ewangelskich spěwarskich. Na tysac basnjow a kěrlušow je za Tydźenske a Serbske Nowiny spěsnił.

Nakładnik Jan Arnošt Smoler Pětra Młóńka spěchowaše. Wulki dźěl jeho dźěłow wozjewi w zběrniku „Kěrluše a spěwy“, kiž bu 1879 ćišćany a 419 zbasnjenych twórbow wopřiješe. Dale spisa „Dar poslednjeho zeleneho štwórtka za lube serbske mótki“. W 1848 załoženym Serbskim Towarstwje w Třoch Hwězdach bě zapisowar, runje tak w Serbskim ewangelskim knihowym towarstwje. Młóńk bu čestny čłon Maćicy Serbskeje.

HSSL25

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND

Nowe poskitki knihow LND namakaće w lětušim wudaću Nowinkarja!

Nowinkar 2025