Jurij Měrćin

srjeda, 09. oktobera 2024 spisane wot:
3. winowca 1924 narodźi so pozdźiši žurnalist a kulturny wědomostnik Jurij Měrćin w Kołwazu (Kohlwesa) blisko Bukec do serbskeje burskeje swójby. Wón wopyta Budysku ratarsku fachowu šulu. Bě potom redaktor za ratarstwo a pozdźiši wjelelětny naměstnik šefredaktora dźenika Nowa doba. Wot lěta 1958 pisaše jara rady přinoški a reportaže wo ratarstwje w Hornjej Łužicy a wo wuwiću na drustwowe wsy kaž tež wo problemach a kul­turnym žiwjenju na wsach. Sam zeznach Jurja Měrćina jako młody žurnalist No­weje doby. Běše přećelny a pomocliwy ­wicešef­ redakcije, kotryž pak tež wysoke žadanja staješe. Wobdźiwach jeho, kak z małej noticnej knižku w ruce šefsekretarce Lorje Kowarjowej abo Monice Kilankowej, Mari Wjeńcynej a Martinje Staffethowej dołhe teksty swobodnje diktowaše. Studowaše w Lipsku kulturne wědomosće. Wot 1967 bě docent na Drježdźanskej kulturnej akademiji. 1966 spožčichu jemu Statne myto Ćišinskeho. Jurij Měrćin bě čestnohamtski funkcionar Demokratiskeje burskeje strony a wjelelětny zapósłanc wobwodneho sejma. 11. požnjenca 1977 znjezboži smjertnje pola Spytec.

Bjedrich Awgust Bergan

štwórtk, 19. septembera 2024 spisane wot:
15. požnjenca 1824 narodźi so farar Bjedrich Awgust Bergan w Dołhej Boršći jako syn kantora a wučerja Jana Bergana. Swojeho nadarjeneho syna pósła na Budyski gymnazij, hdźež bě z čłonom towarstwa Societas Slavica Budissinensis. Pokročowaše na Zhorjelskim gymnaziju a maturowaše „z chwalbu“. Na Wrócławskej uniwersiće studowaše Bergan teologiju. Po tym běše štyri lěta w Rózborku a wot 1852 do 1898 z woblubowanym fararjom we Wulkich Zdźarach. Serbsku rěč a zmyslenje spěchowaše. Kruće škitaše serbstwo před germanizaciju pruskeho stata a měješe při tym swojich wosadnych za sobu. Bergan bě wot załoženja z čłonom Maćicy Serbskeje a wot 1897 samo čestny Maćicar. Wón bě přećel susodneho fararja a basnika Handrija Zejlerja z Łaza. Z hamtskim bratrom Jaroměrom Hendrichom ­Imišom w Hodźiju haješe dobre zwiski. Jako wuměnkar přesydli so 1898 do Drježdźan, hdźež 1901 zemrě. Pochowany pak bu we Wulkich Zdźarach. Wosada postara so wo mólbu, na kotrejž je zwobraznjeny. Tutu ­powěsnychu potom do cyrkwinskeje rum­nosće „Wón bě swěrny serbski wótčinc, kiž serbstwo spěchowaše a škitaše.

Friedrich Schorlemmer

srjeda, 11. septembera 2024 spisane wot:

Wón słušeše k najraznišim kritikarjam režima NDR. Nazymu 1989 bě jedna z najprominentnišich wosobinow měrniweje rewolucije. 80lětny Wittenbergski teologa Friedrich Schorlemmer je minjenu njedźelu zemrěł. Zwjazkowy prezident Frank-Walter Steimeier je Schorlemmera jako zmužiteho wojowarja za swobodu a demokratiju, muža słowa, swědomja a wěry wuzběhnył.

Znajmjeńša dwójce je so Schorlemmer do stawiznow zapisał. Na masowej demonstraciji 4. nowembra 1989 na Berlinskim Alexanderowym naměsće namołwješe ludźi, so namocy wzdać. Lěta do toho, 24. septembra 1983, bě na ewangelskim cyrkwinskim zjězdźe NDR we Wittenbergu mječ na radlicu kował. Te­hdy bě Schorlemmer prědar w Lutherowym měsće a sobuorganizator akcije. ­Hesło „Mječe na radlicy“, wot mócnarjow NDR zacpěte, bě wodźacy motiw křesćansce wobwliwowaneho měroweho hibanja NDR. Schorlemmer narodźi so 16. meje 1944 we Wittenbergu. W NDR njesmědźeše maturować, studowaše pak přiwšěm teologiju. Ze swojim měrniwym spjećowanjom a protestom bě stajnje we wizěrje statneje wěstoty NDR.

Wón wostanje w dobrym pomjatku

štwórtk, 08. awgusta 2024 spisane wot:

Sobotu, 10. awgusta, zawěsće mnozy přiwuzni, přećeljo, bywši kolegojo a čitarjo knihow, kotrež bě jeho nakładnistwo Lusatia wudało, na njeho mysla – na dr. Franka Stübnera. Wón by zajutřišim swoje sydomdźesaćiny swjećił, njeby-li serbski nakładnik, pilny awtor, žortniwy składnostny dźiwadźelnik, kulturny politikar a wjelelětny radźićel Budyskeho wokrjesneho sejmika bohužel zahe a nahle 7. apryla 2017 zemrěł. Na Budyskim Mikławšku je swój posledni wotpočink namakał.

Jeho njewočakowana smjerć bě wšěm tragiska, dokelž je wón do toho hišće jara aktiwnje z interviewami a nastawkami slěborny jubilej swojeho jara produktiwneho nakładnistwa za 1. apryl 2017 přihotował. 246 edicijow je wón lektorizował a wudał. Na jubilejnym dnju pak ležeše hižo w chorowni.

Ota Wićaz

pjatk, 21. junija 2024 spisane wot:
Narodźi so 14. junija 1874 jako syn wučerja w Chwaćicach. 1898 bě hłowny starši 24. schadźowanki. Po studiju w Lipsku poda so do wyšeje šulskeje słužby, 1903 dósta přistajenje na nowozałoženym wučerskim seminarje w rudnohórskim Stollbergu. Z 45 lětami pytaše zaso wuši zwisk ze serbskim žiwjenjom a rowjenkami. Na zeńdźenju Maćicy Serbskeje 1922 překwapi z nowym zhladowanjom na serbske kulturne stawizny – na Ochranowske hibanje a ludowych basnikow. Wjele lět hižo studowaše časopisy 18. a 19. lětstotka a měješe nětko wotmysł, spisać načasne serbske literarne stawizny. 1923 dowěri jemu Maćica redakciju protyki „Předźenak“. Wuwi ju k ludowej čitance z regionalnym charakterom a wopokaza so při tym jako dobry spisowaćel. Na próstwu Arnošta Muki přewza 1926 tež hišće redakciju „Łužicy“ a po tym Maćičneho časopisa. W nimaj wozjewi studije, kotrež buchu z wažnym přinoškom za 1. dźěl „Stawiznow serbskeho pismowstwa“ (R. Jenč, 1954). W 1930tych lětach přihotowaše studiju „Handrij Zejler als Fabeldichter“, kotruž 1950 k monografiji „Handrij Zejler a jeho doba“ rozšěri. Hdyž kniha 1955 wuńdźe, to hižo njedožiwi. Zemrě 28. nowembra 1952 w Stollbergu. Franc Šěn

Jan Arnošt Smoler

štwórtk, 13. junija 2024 spisane wot:

13. smažnika 1884 dopołdnja zemrě w Budyšinje zbudźer serbskeje narodneje mysle Jan Arnošt Smoler. Wón bu na Budyskim hrodźišćowym pohrjebnišću pohrjebany. Farar Michał Domaška praji w swojej pohrjebnej narěči: „Hdźež štó chcyše Serbam škodźić, tomu wobaraše Ty, štóž so chcyše za nich hodźić, tomu pak so starał sy.“ W nekrologu hódnoćeše so zemrěty wótčinc takle: „Jeho smjerć je našemu Serbowstwu najćešu a najbolostnišu ranu nadyriła a jemu muža wzała, wot kotrehož so z połnym prawom rjec hodźi, zo bě prěni mjez sławnymi mužemi a zasłužbnymi wótčinami našeho naroda.“ Pochowany bu wón w swójbnym rowje z dwurěčnym hronom „Wěčne swětło swěć jim“. Smolerjec swójbni a potomnicy su z nim w dostojnym wulkim rowje pochowani.

Jakub Nowak

wutora, 04. junija 2024 spisane wot:
3. smažnika 1864 narodźi so pozdźiši farar, spisowaćel a domiznowědnik Jakub Nowak-Horjanski do burskeje swójby. Na juhowuchodnej kromje ródneje wsy bu na iniciatiwu Moniki Cyžoweje ze susodneje Noweje Jaseńcy 3. meje 2015 zornowcowy kamjeń z wopomjatnej taflu za Jakuba Nowaka-Horjanskeho wotkryty. Takle počesćeny wopyta Serbski seminar w Praze a studowaše w čěskej stolicy a w Kölnje teologiju. Wot 1891 bě pjeć lět kapłan w Radworju a potom do lěta 1902 w Serbskej cyrkwi w Budyšinje a wot 1903 do 1931 wosadny farar w Radworju. Wón zemrě 21. małeho róžka 1938 we Worklecach. Jeho row je w Radworju, hdźež je jako kapłan tež Raiffeisensku lutowarnju załožił. 1888 zastupi do Maćicy Serbskeje. Wón je wjele domiznowědnje slědźił a wo tym, na přikład wo Radworskich stawiznach pisał. Nowak-Horjanski je so tež ze serbskej stenografiju zaběrał. Z jeho pjera su mnohe nowinske přinoški, kniha „Wobrazy z cyrkwinskich stawiznow katolskich Serbow“ a „Pućowanske dopomnjenki“ wo swojich mnohich jězbach po Europje. Dale spisa wón „Přehlad serbskeje mytologije“, činohrě kaž socialnokritisku „Zasonamakane“. Manfred Laduš

Michał Buk

štwórtk, 30. meje 2024 spisane wot:
Farar, kapitular a šolastikar swjateho Pětra w Budyšinje Michał Buk narodźi so 24. meje 1804 w Zejicach do ratarskeje swójby. W Praze bě chowanc Serbskeho seminara a studowaše teologiju. Wot biskopa Franca Jurja Loka dósta 9. wulkeho róžka 1830 měšnisku swjećiznu w Budyšinje, hdźež wosta w duchownej słužbje hač do smjerće 8. nalětnika 1865. Bu na Mikławšku pochowany. „Wón je naše z procha stawace serbstwo ze słowom a skutkowanjom podpěrał“, pisaše Michał Hórnik w swojim nekrologu. Spočatnje běše Michał Buk wikar a němski swjatočny prědar w tachantskej cyrkwi, wot 1838 pjeć lět prěni kapłan Serbskeje cyrkwje a wot 1843 do 1860 direktor tachantskeje šule. 21. meje 1855 wuzwolichu jeho za kanonikara/šolastikarja. Wot 1861 do smjerće 1865 bě kapitular a konsistorialny radźićel tachantstwa. ­Michał Buk bě załoženje Maćicy Serbskeje 1847 sobu přihotował a bě ­aktiwny čłon jeho wuběrka. Za Maćičnu knižku pisaše 1849 „Knjez Mudry“ a 1856 „Wosobny dar za křesćanow“. Dopisowaše wjele do serbskich a němskich nowin. Za w nowym ­łaćonsko-serbskim prawopisu 1847 wudatu prěnju čitanku za katolske šule spisa powědku. Manfred Laduš

Matej Dołhi

pjatk, 24. meje 2024 spisane wot:
Spěchowar Ochranowskeho nabožneho hibanja a załožer Małowjelkowskeje wosady Matej Dołhi, němsce Lange, narodźi so 24. meje 1704 do serbskeje burskeje swójby w Dobrošecach pola Malešec. Dźěłaše w ratarstwje a sta so pod wliwom diakona Budyskeje Michałskeje wosady Jana Pjecha, z přiwisnikom Ochranowskeje Bratrowskeje wosady a z pozbudźenym bratrom, kiž swojim sobuwěrjacym na serbskich wsach Swjate pismo wukładowaše. Wyši hamtski hejtman Friedrich ­Caspar hrabja von Gersdorf bě Matejej ­Dołhemu sobu za to nadawk dał a spěchował. Zemjan přistaji Dołheho jako dohladowarja jeho ryćerkubła w Ćichońcy. Tón kupi sej 1747 knježi dwór w Małym Wjelkowje, a štyri lěta po tym załoži wón sydlišćo Mały Wjelkow jako nowe srjedźišćo přewažnje serbskich Ochranowskich bratrow. Mały Wjelkow pomjenowaše so tehdy jako wotnožka Ochranowa wot hrabje Nicolausa Ludwiga von Zinzendorfa jako „Serbska Niska“ a dósta tež prawa za serbske narodne wuwiće. Dołhi za­wostaji přewšo zajimawy žiwjenjoběh. Wón zemrě 2. nazymnika 1786 w Małym Wjelkowje. Tam je dróha po nim po­mjenowana. Manfred Laduš

Korla Awgust Kocor

štwórtk, 23. meje 2024 spisane wot:

W Ketlicach pola Lubija zemrě 19. róžownika 1904 prěni wulki hudźbny mišter Serbow, wučer, kantor a dirigent Korla Awgust Kocor. Wón bu na tamnišim kěrchowje při jeho južnej muri pódla swojich přiwuznych pochowany a měješe najprjedy jenož němskorěčnu narownu taflu. Kónc dwacetych lět 20. lětstotka bu serbska tafla připrawjena a narowny pomnik wjacekróć wu­dospołnjeny, mjez druhim najdostojnišo k III. festiwalej serbskeje kultury 1972. Na tafli narowneho pomnika čitamy kaž hižo nimale sto lět „Korla Awgust Kocor 1822–1904 Serbow hudźbnik“ a wuhladamy jeho portret.

nowostki LND