Herman Šleca

pjatk, 08. julija 2022 spisane wot:
7. julija 1892 narodźi so w Droždźiju Herman Šleca. Dr. Jan Cyž hódnoćeše jeho pozdźišo ze słowami „wučer, wědomo­stnik a organizator serbskeho towarstwoweho žiwjenja“. Wučer bě w Bukecach, po wupokazanju ze Serbow w šuli blisko Lips­ka (tam bu wjacore razy swojeho skutkowanja za serbstwo dla zajaty), po 1945 na serbskim gymnaziju we Warnoćicach. Z disertaciju wo Janje Pětrje Jordanje zdoby sej doktorski titul. Organizatorisce dźěłaše za wjacore towarstwa, tak jako sekretar Domowiny, wosebje pak zasadźowaše mocy za Serbski Sokoł. Bu sobuzałožer prěnjeje jednoty w Budyšinje w lěće 1920. Mjez 1923 a 1927 bě jednaćel Sokoła. Wot 1923 pisaše w Serbskich Nowinach w „Sokołskim kućiku“ trěbnu sportowu terminologiju a rozprawješe wo dźěławosći jednotow, wot januara 1923 wuchadźeše wokolnik „Sokołske Listy“ jako přiłoha. Wot lěta 1924 redigowaše Šleca „Sokołske Listy“ jako měsačnik. W lěće 1926 wuda mały „Sokołski spěwnik“, 1927 knižku „Prěkuš“ (Reck) jako nawod k zwučowanju. Wón organizowaše tež wjacore kursy za nazwučowarjow, funkcionarow, zajězdy a swjedźenje. Dr. Herman Šleca skónči 26. měrca 1948 swoje žiwjenje. Mikławš Krawc

Sokoljo w Praze

pjatk, 01. julija 2022 spisane wot:
K wjerškam skutkowanja Serbskeho Sokoła hač do lěta 1933 słuša wobdźělenje na IX. Wšosokołskim zlěće 1. do 6. julija 1932 w Praze. Delegacija 42 Sokołow a dźesać Sokołkow bu 2. julija na dwórnišću ze serbskej hymnu witana. 25 zwučowarjow předstaji na druhim dnju w Strahovskim stadionje wot Měrćina Mjeltki zestajanu scenu wo wojowanju Serbow wo swobodu. Před zwučowarjemi bě za chorhoju Hrodźišćanskeje jednoty dźesać žonow w narodnych drastach do stadiona zaćahnyło. Wo wustupje pisaše potom 4. julija Praska nowina Večer mjez druhim tole: „A hdyž přińdźe na hoberske zlětnišćo mała horstka Łužiskich Serbow ze swojej chorhoju a rěčnik wołaše ‚Zwučuja bratřa Łužiscy Serbja’, zaćahny do štwórće ... njezapřimliwe spodźiwanje ... A potom zarža přiklesk, dźesaći tysac přikiwachu z rubiškom 25 rjekam, kotřiž njeběchu so ničeho nastróžili, kotřiž běchu wšo woprowali, zo bychu so na sokołskim swjatku wobdźělić móhli.“ Serbja wobdźělichu so tohorunja na swjedźenskim ćahu po měsće a na dalšich zarjadowanjach.

Jurij Winger

srjeda, 29. junija 2022 spisane wot:
Jurij Winger narodźi so 26. smažnika 1872 do žiwnosćerskeje swójby w Chrósćicach. Wón bě w Praze teologiju studował. 21. požnjenca 1896 bu na měšnika wu­swjećeny a bě wot lěta 1896 do 1903 kapłan w Radworju. 1903 bu za fararja w Lubiju zapokazany, hdźež 15 lět jako tajki skutkowaše. Jurij Winger bě sej w Praze jara dobre znajomosće pólšćiny přiswojił a prědowaše nětko w Lubiju tež za pólskich dźěłaćerjow w fabrikach a na wokolnych knježich dworach w jich maćeršćinje. 2. małeho róžka 1918 zemrě we Łusku pola Pomorc. Jako spisowaćel předewšěm stawizniskeje maćizny bě jara woblubowany. Najznaćiši jeho spis je powědančko „Hronow“ wo w srjedźowěku zničenej wjesce z młynom. Z jeho pjera su socialnokritiske hry kaž „Na wuměnku“, powědančka kaž „Poslednja primica na Tuchorju“ a wo „Přenjesenju postawy swj. Marije do klóštra Marijiny Doł“. Mnohe lěta bě redaktor protyki „Krajan“, w kotrymž kritizowaše tež njepřećelsku politiku němskeho reicha přećiwo pólskej narodnej mjeńšinje. Přełožowaše tež pólsku literaturu a dalšich słowjanskich awtorow do serbšćiny. Napisa rjad reportažow wo swojich pućowanjach kaž „Ducy do Tatrow“.

Michał Domaška

pjatk, 10. junija 2022 spisane wot:

Druhi dźeń swjatkow před 125 lětami, 7. smažnika 1897, zemrě w Ketlicach farar na wuměnku, spisowaćel a čestny čłon Maćicy Serbskeje Michał Domaška. Tam je tež pochowany. Wón bě w Ketlicach swojeho syna Franca Morica, kotryž bě tam z duchownym, wopytał. Delegacija z wjele čłonami Maćicy Serbskeje jeho na poslednim puću 11. junija přewodźeše. Njeswačanski farar Jurij Jakub porěča w mjenje Maćicy při rowje a wupraji dźak za wulku prócu „sobuzałožerjej a čestnemu sobustawej, jeje swěrnemu přećelej, pilnemu spisowaćelej, wusywarjej a žnjeń­carjej tež na polu wědomosćow.“ Dr. Arnošt Muka wuzběhny w nekrologu, zo bě Domaška „sylny zbudźowar narodneho hibanja, nadobny nošer idealneho zmyslenja, kruty a wutrajny dźěłaćer rozkćěwaceho serbskeho pismowstwa, horliwy spěwar narodneho nalěća, žohnowany kěrlušer a lubozny prědar Božeje miłosće.“

Conrad Felixmüller

pjatk, 03. junija 2022 spisane wot:
Wuznamny ekspresiwny tworjacy wuměłc Němskeje ze serbskimi korjenjemi Conrad Felixmüller narodźi so jako syn fabrikskeho kowarja 21. meje 1897 w Drježdźanach. Jeho poprawne mjeno bě Conrad Felix Müller. Wón wukubła so na Drježdźanskej šuli wuměłskich rjemjesłow a po tym studowaše na Akademiji wuměłstwa w sakskej stolicy. Felixmüller bě moler a grafikar a dźěłaše najprjedy za časopis „Sturm“. 1919 zastupi do Komunistiskeje strony Němskeje a załoži sobu lěwicarsku „Gruppe 19“. Dźěłaše potom za časopis „Die ­Aktion“ a jako swobodny ekspresiwny moler a grafikar. Nacije jeho twórby zatamachu. Po wójnje sta so 1948 z prěnim předsydu Koła serbskich tworjacych wuměłcow a profesorom za rysowanje w Halle. Jako předsyda serbskeho koła tworjacych wuměłcow stwori někotre wusahowace twórby ze serbskimi motiwami, najznaćiši je „Husler z Chrósćic“ (Jurij Mencl), „Serbscy ludowi wu­měłcy“ a „Budyšin we wječornym słóncu“. Wšelakich rozestajenjow ze serbskimi kolegami-wuměłcami dla, kotremuž běchu ­Felixmüllera twórby přemoderne a njeserbske, wzda so wón dalšeho čłonstwa. Wón zemrě 24.

Jan Pawoł Nagel

pjatk, 27. meje 2022 spisane wot:
21. meje 1997 zemrě w Złyčinje komponist, awtor a narodny prócowar Jan Pawoł Nagel. W susodnym Łazu bě so wón 8. meje 1934 jako syn frizera narodźił. Po maturiće na Serbskej wyšej šuli studowaše w Berlinje hudźbu. Po tym bě wučer hudźby na Serbskej wyšej šuli w Choćebuzu, je při serbskej redakciji rozhłosa dźěłał a chóry dirigował. Nagel bě swobodny komponist, kiž je ně­hdźe 400 kompozicijow stworił. Wot 1970 bě sydom lět předsyda Koła serbskich hudźbnikow. Do jeho kompozicijow słuša „Strowa sy Marija – Ave Marija“, „Tři spěwy za bariton a orchester na basnje Bobrowskeho“, „Tři modlitwy“, „Dźesać serbskich rejow za smyčkowy kwartet“ a spěwy a hudźbu „Posledni čołm“ a „Lubka lilija, moja nadźija“. Nagel je Łazowski spěwnik wudał, za NSLDź „Duet za fletu a staru knjeni“ a „Passacaglia za wulki orchester a bagrownika“ spisał. „Dźěćatstwo we Złyčinje“ je w LND wušła. Nazymu 1989 je Serbsku narodnu zhromadźiznu sobu załožił. 1991 bu za połdra lěta za předsydu Domowiny wu­zwoleny. Serbske ewangelske towarstwo je sobu załožił kaž tež Spěchowanske towarstwo za Dom Zejlerja a Smolerja we Łazu a bě prěni předsyda. Manfred Laduš

Jan Hórčanski

póndźela, 23. meje 2022 spisane wot:
Gymnazialny wučer a spisowaćel Jan Hórčanski narodźi so 19. meje před 300 lětami we Wujezdźe pola Lubija (Breitendorf) do swójby šewca. Po maturiće w Budyšinje studowaše teologiju we Wittenbergu a bě z domjacym wučerjom. Přiwisnik rozswětlerstwa wuwučowaše wot lěta 1759 do 1768 na Zhorjelskim gymnaziju a bě potom hač do 1799 z jeho konrektorom. Hórčanski nałožowaše nowe me­tody wuwučowanja a při swojim stawizniskim slědźenju. Spěchowaše reformy w šulstwje. Wuznawaše so k swojemu serbskemu pochadej a podpěraše serbski lud přećiwo potłóčowanju jako roboćenjo. Z jeho pjera su mjez druhim knižka „Prěnja proba serskich kěrlišow“, ćišćana 1748 w Lubiju, a přinošk „Versuch über die Sprache der Wenden in der Oberlausitz“ (1779). Najwuznamnišej spisaj stej „Gedanken ­eines Oberlausitzer Wenden über das Schicksal seiner Nation ...“, ćišćany 1782 w Budyšinje a „Von den Sitten und Gebräuchen der heutigen Wenden“. Jan Hórčanski słušeše do přikładnych sobuskutkowacych Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow w Zhorjelcu a jeje časopisa Łužiski magacin. 18. hodownika 1799 zemrě Hórčanski w Zhorjelcu. Manfred Laduš

Cecilija Nawkec

srjeda, 18. meje 2022 spisane wot:
18. meje 2002, jenički dźeń do swojich 93. narodnin, zemrě Cecilija Nawkec, najstarša dźowka wučerja a narodneho prócowarja Michała Nawki. Jako 13lětna holca přednjese na přijeću na Praskim hrodźe prezidentej młodeje ČSR T. G. Masarykej baseń. W lěće 1927 wopyta w Porta Coeli na Morawje hospodarsku šulu. To bě tak wužitne, zo bu pozdźišo wjelelětna hospoza fararja Jurja Handrika: po jeho wuhnaću přez nacijow w Markneukirchenje a po Druhej swětowej wójnje w Njebjelčicach. W lěće 1930 wuhotowa z nanom w Českej Lípje kurs serbšćiny za 65 wobdźělnikow, wobohaći jón ze spěwami a tekstami rozdźělneho razu. Jako čłonka Serbskeho Sokoła z młodych lět wobdźěli so 1929 na zlěće pólskeho Sokoła w Poznanju a 1932 na Wšosokołskim zlěće w Praze. Po 1945 přewza wěsty čas žónski wotrjad Domowiny, to drje na wliw tehdyšeho městopředsydy narodneje organizacije fararja Handrika. Wot lěta 1994 bydleše najprjedy z nanom w Budyšinje na Löhrowej, poslednje žiwjenske lěta pak přebywaše w starowni w Swinjarni. Jako trajna nošerka narodneje drasty namje­towaše někotre móžne nowostki resp. změny. Mikławš Krawc

Měrćin Kral-Zarěčanski

póndźela, 16. meje 2022 spisane wot:

15. meje před 150 lětami narodźi so w Klukšu jako syn wučerja a kantora pozdźiši wyši wučer, domiznowědnik a rěčespytnik Měrćin Kral. Z dźewjeć lětami zemrěštaj staršej a Měrćin a młódši bratr Jan běštaj syroće. Wuj Michał Kral, wučer w Sokolcy pola Budyšina, přewza zamołwitosć za wobeju syrotow. Wobaj wopyta­štaj Budyski Krajnostawski wučerski seminar a staštaj so z dobrymaj serbskimaj pedagogomaj a wótčincomaj. Měrćin Kral wučerješe najprjedy wot lěta 1892 do 1895 w Minakale a potom hač do wuměnka 1933 jako šulski nawoda w Zarěču. Toho­dla da sej tež přimjeno Zarěčanski. 1933 poda so na wuměnk, kiž přežiwi hač do smjerće 15. małeho róžka 1950 w Małym Wjelkowje.

Fryco Rocha

póndźela, 25. apryla 2022 spisane wot:
24. jutrownika 1942 zemrě wučer, delnjoserbski basnik a spisowaćel Fryco Rocha. Jeho row je na Choćebuskim Južnym po­hrjebnišću. Wón narodźi so 19. wulkeho róžka 1863 žiwnosćerskej swójbje w Šejnejdźe, hdźež wopomjatna tafla při jeho ródnym domje na njeho dopomina. Rocha wučerješe w Gołkojcach, po tym 24 lět w Turjeju a dalšich dźewjeć lět w Kibušu. Ma tež wulke zasłužby za delnjoserbske pismowstwo a kulturu. Wón postara so sobu wo druhi delnjoserbski spěwanski swjedźeń 1894 w Turjeju. Rocha započa hižo jako młody wučer w Gołkojcach pěsnić, wosebje wjele hrónčkow a spěwow za dźěći a bě prěni delnjoserbski dźěćacy basnik. Šěsć lět bě redaktor nabožneho časopisa Wosadnik a wozjewi swoje lyriske wupłody a literarne dźěła w nim, w Serbskim Casniku a Časopisu Maćicy Serbskeje. Wón bě aktiwny čłon Maśicy Serbskeje a tež jeje městopředsyda. „Wěnašk dolnjoserbskich pěsnjow“ wuńdźe w Budyšinje. Dale su z jeho pjera „Wěnašk basni“, „Pěsni, wulicowanka a godanja“ a „Wobraz mojego žywjenja“. Jeho lyrika a proza swědčitej wo wulkej lubosći serbskemu ­ludej, jeho maćeršćinje, nałožkam a tra­dicijam. Manfred Laduš

nawěšk

nowostki LND