Wón słušeše k najraznišim kritikarjam režima NDR. Nazymu 1989 bě jedna z najprominentnišich wosobinow měrniweje rewolucije. 80lětny Wittenbergski teologa Friedrich Schorlemmer je minjenu njedźelu zemrěł. Zwjazkowy prezident Frank-Walter Steimeier je Schorlemmera jako zmužiteho wojowarja za swobodu a demokratiju, muža słowa, swědomja a wěry wuzběhnył.

Znajmjeńša dwójce je so Schorlemmer do stawiznow zapisał. Na masowej demonstraciji 4. nowembra 1989 na Berlinskim Alexanderowym naměsće namołwješe ludźi, so namocy wzdać. Lěta do toho, 24. septembra 1983, bě na ewangelskim cyrkwinskim zjězdźe NDR we Wittenbergu mječ na radlicu kował. Te­hdy bě Schorlemmer prědar w Lutherowym měsće a sobuorganizator akcije. ­Hesło „Mječe na radlicy“, wot mócnarjow NDR zacpěte, bě wodźacy motiw křesćansce wobwliwowaneho měroweho hibanja NDR. Schorlemmer narodźi so 16. meje 1944 we Wittenbergu. W NDR njesmědźeše maturować, studowaše pak přiwšěm teologiju. Ze swojim měrniwym spjećowanjom a protestom bě stajnje we wizěrje statneje wěstoty NDR.

Sobotu, 10. awgusta, zawěsće mnozy přiwuzni, přećeljo, bywši kolegojo a čitarjo knihow, kotrež bě jeho nakładnistwo Lusatia wudało, na njeho mysla – na dr. Franka Stübnera. Wón by zajutřišim swoje sydomdźesaćiny swjećił, njeby-li serbski nakładnik, pilny awtor, žortniwy składnostny dźiwadźelnik, kulturny politikar a wjelelětny radźićel Budyskeho wokrjesneho sejmika bohužel zahe a nahle 7. apryla 2017 zemrěł. Na Budyskim Mikławšku je swój posledni wotpočink namakał.

Jeho njewočakowana smjerć bě wšěm tragiska, dokelž je wón do toho hišće jara aktiwnje z interviewami a nastawkami slěborny jubilej swojeho jara produktiwneho nakładnistwa za 1. apryl 2017 přihotował. 246 edicijow je wón lektorizował a wudał. Na jubilejnym dnju pak ležeše hižo w chorowni.

Narodźi so 14. junija 1874 jako syn wučerja w Chwaćicach. 1898 bě hłowny starši 24. schadźowanki. Po studiju w Lipsku poda so do wyšeje šulskeje słužby, 1903 dósta přistajenje na nowozałoženym wučerskim seminarje w rudnohórskim Stollbergu. Z 45 lětami pytaše zaso wuši zwisk ze serbskim žiwjenjom a rowjenkami. Na zeńdźenju Maćicy Serbskeje 1922 překwapi z nowym zhladowanjom na serbske kulturne stawizny – na Ochranowske hibanje a ludowych basnikow. Wjele lět hižo studowaše časopisy 18. a 19. lětstotka a měješe nětko wotmysł, spisać načasne serbske literarne stawizny. 1923 dowěri jemu Maćica redakciju protyki „Předźenak“. Wuwi ju k ludowej čitance z regionalnym charakterom a wopokaza so při tym jako dobry spisowaćel. Na próstwu Arnošta Muki přewza 1926 tež hišće redakciju „Łužicy“ a po tym Maćičneho časopisa. W nimaj wozjewi studije, kotrež buchu z wažnym přinoškom za 1. dźěl „Stawiznow serbskeho pismowstwa“ (R. Jenč, 1954). W 1930tych lětach přihotowaše studiju „Handrij Zejler als Fabeldichter“, kotruž 1950 k monografiji „Handrij Zejler a jeho doba“ rozšěri. Hdyž kniha 1955 wuńdźe, to hižo njedožiwi. Zemrě 28. nowembra 1952 w Stollbergu. Franc Šěn

13. smažnika 1884 dopołdnja zemrě w Budyšinje zbudźer serbskeje narodneje mysle Jan Arnošt Smoler. Wón bu na Budyskim hrodźišćowym pohrjebnišću pohrjebany. Farar Michał Domaška praji w swojej pohrjebnej narěči: „Hdźež štó chcyše Serbam škodźić, tomu wobaraše Ty, štóž so chcyše za nich hodźić, tomu pak so starał sy.“ W nekrologu hódnoćeše so zemrěty wótčinc takle: „Jeho smjerć je našemu Serbowstwu najćešu a najbolostnišu ranu nadyriła a jemu muža wzała, wot kotrehož so z połnym prawom rjec hodźi, zo bě prěni mjez sławnymi mužemi a zasłužbnymi wótčinami našeho naroda.“ Pochowany bu wón w swójbnym rowje z dwurěčnym hronom „Wěčne swětło swěć jim“. Smolerjec swójbni a potomnicy su z nim w dostojnym wulkim rowje pochowani.