Pawoł Njek
wutora, 20. septembera 2016
spisane wot: Manfred Laduš
Budyska dróha dopomina hišće na wučerja a spjećowarja přećiwo hitlerskemu nadknjejstwu Pawoła Njeka, kiž bě so 19. septembra před 125 lětami w sprjewinym měsće swójbje serbskeho cyhelnika narodźił. Zakónčiwši gymnazij a katolski wučerski seminar w ródnym měsće wučerješe Pawoł Njek wot lěta 1912 do 1922 w Njebjelčicach, Pančicach a Worklecach. Po nawróće z Prěnjeje swětoweje wójny sta so z jeje přećiwnikom a z čłonom Njewotwisneje socialdemokratiskeje strony (USPD). Z jeje lěwym křidłom přeńdźe ke KPD. Wot lěta 1922 do 1930 studowaše w Lipsku filozofiju, statnowědu a ludowe hospodarstwo a w Drježdźanach pedagogiku. Jeho doktorske dźěło wo ludohospodarskich prašenjach serbskeho narodneho hibanja zwosta njezakitowane. Lěto bě Njek wučer w Njeswačidle. Nacije jeho 1933 z wučerstwa wuhnachu a antifašistiskeho spjećowanja dla 1942 znowa zajachu. Pawoł Njek zahiny 24. awgusta 1944 w koncentraciskim lěhwje Buchenwald. Pančičanska młodownja a Njeswačanska šula běštej po nim pomjenowanej.
Manfred Laduš
Pawlina Krawcowa
póndźela, 19. septembera 2016
spisane wot: Manfred Laduš
16. septembra 1941 zemrě na sćěhi zajeća nacijow wustojna wušiwarka, klankarka a šwalča delnjoserbskeje narodneje drasty Pawlina Krawcowa w ródnych Gołkojcach. Tam běše so wona 18. decembra 1890 swójbje dźěłaćerja Kita Renusa narodźiła. W Choćebuzu nawukny powołanje šwalče a wušiwarki a kubłaše so w Berlinje na mišterku. Jako tajka měješe wot lěta 1926 do 1938 w Choćebuzu na Žandowskej 4 samostatnu šwalčernju za narodnu drastu a je tež wulce požadane serbske drastowe klanki zhotowiła. Krawcowa zdoby sej dobre mjeno mjez drastynošerkami, ke kotrymž wona sama słušeše. Swoje wušiwanki a klanki wustaješe w Budyšinje, Berlinje, Drježdźanach, Praze, Saarbrückenje a Frankfurće nad Mohanom, hdźež spožčichu jej čestny diplom. 1932 wobdźěli so wona na Sokołskim zjězdźe w Praze. Wědoma, rěčnje wobrotniwa Serbowka zakitowaše swój lud a kulturu, pisaše krótkoprozu a nastawki za Pratyju. Po nawróće z Prahi 1938 ju zajachu. W Choćebuzu wotkrychu 18. decembra 2010 na městnje jeje dźěłarnje dwurěčnu pomjatnu taflu z jeje portretom. Manfred Laduš
Jakub Šajba
wutora, 13. septembera 2016
spisane wot: Mikławš Krawc
13. septembra 1956 zemrě w Drježdźanach zasłužbny Domowinjan a Sokoł Jakub Šajba. Jeho row je při južnej muri Budyskeho Mikławška. Šajba narodźi so 11. junija 1899 w Dobrošicach. Wuchodźiwši Róžeńčansku ludowu šulu nawukny wón powołanje pismikistajerja a dźěłaše po tym we wjacorych Budyskich zawodach, najdlěje w Smolerjec knihićišćerni a nakładnistwje. Sta so z markantnej wosobinu Serbskeho Sokoła: 1922–1923 bě starosta, 1923–1925 městostarosta a wot lěta 1925 hač do rozpušćenja sportoweho towarstwa 1933 znowa jeho starosta. Nawjedowaše sokołske delegacije na jězbach do Čěskeje, Pólskeje a Juhosłowjanskeje, w lěće 1929 měješe w Plzenje krótku rozmołwu z čěskim prezidentom Tomášom Garrigue Masarykom. Swojeho aktiwneho zasadźowanja za Serbow dla jeho nacije w lěće 1933 na krótki čas zajachu. Po wójnje bě wot 1948 hłowny respektiwnje zwjazkowy sekretar Domowiny, 1950 přewza načolnistwo ćišćernje a nakładnistwa Nowa Doba. Zamołwitu funkciju je hač do smjerće wukonjał. Mikławš Krawc
Prof. dr. M. Krječmar
wutora, 06. septembera 2016
spisane wot: Manfred Laduš
6. septembra 1891 narodźi so docent serbšćiny, rěčespytnik a literarny wědomostnik prof. dr. Mikławš Krječmar w Chasowje swójbje chěžkarja a dźěłaćerja. Wot lěta 1906 bě wón chowanc Praskeho Serbskeho seminara a studowaše rěčespyt na uniwersiće čěskeje stolicy. Wot lěta 1922 bě tam z lektorom serbšćiny, wudźeržowaše wuske zwiski do domizny a informowaše wot 1933 čěsku ludnosć wo antiserbskej politice w Němskej. Po wobsadźenju Čěskeje wot nacijow přesćěhowany wuchowa prof. Krječmar časopis młodych Serbow „Gmejnska heja“. Po wójnje wuwučowaše wón serbskich šulerjow we Varnsdorfje, 1948 habilitowaše a bě hač do renty 1953 zaso docent serbšćiny na Karlowej uniwersiće. Krječmar publikowaše wo serbskokatolskich spisowaćelach, hłownje wo Jakubje Barće-Ćišinskim, wuda monografije wo nim, wo Jurju Libšu a wo młodoserbskim hibanju. Dale spisa knihi wo Mikławšu Andrickim, Jurju Chěžce a zhromadnje z prof. Pawołom Nowotnym wo listowanju Ćišinskeho. 1956 spožčichu jemu Statne myto Ćišinskeho. Krječmar zemrě 1967. Manfred Laduš
DSLW załoženy
štwórtk, 01. septembera 2016
spisane wot: Manfred Laduš
Dźens před 60 lětami załožichu na próstwu Domowiny Dom za serbsku ludowu kulturu. Nowa institucija za nawod a spěchowanje našeje ludoweje kultury bu pozdźišo na Dom za serbske ludowe wuměłstwo (DSLW) přemjenowana a bě ministerstwu za kulturu NDR podrjadowana. DSLW měješe wšelake wotrjady, kaž hudźbu, tworjace wuměłstwo, ludowu reju, wuměłstwowe słowo a pozdźišo wutworjeny folklorny centrum. Lětnje přewjedowachu dźěłarnički rozdźělnych žanrow, kubłanja ludowych wuměłcow a jich nawodow, wuhotowachu wubědźowanje wo najrjeńše serbske jutrowne jejko, wudawachu materialije za kulturne ćělesa, spěwne łopjena a noty za chóry kaž tež teksty za lajske dźiwadła a Serbske pioněrske dźiwadło. Tak spisa Pětr Malink činohru „Nócny patient“ za Budyske Serbske lajske dźiwadło, kotrež je kruch 34 króć z wulkim wuspěchom předstajiło. Festiwale serbskeje kultury z dróhu ludoweho wuměłstwa a wustajeńcami běchu wjerški dźěławosće DSLW. Dom přesta kónc lěta 1993 skutkować, po tym hišće dwě lěće při Domowinje. Manfred Laduš
Michał Mjeń
srjeda, 31. awgusta 2016
spisane wot: Bianka Šeferowa
31. awgusta 1791 narodźi so Michał Mjeń swójbje Budyskeho rěznika. We wuswobodźenskej wójnje 1813 wojowaše wón jako dobrowólnik přećiwo Napoleonej. Studujo w Lipsku teologiju a přisłušeše tamnišemu Serbskemu prědarskemu towarstwu. Swoje prěnje farske městno nastupi 1823 w Malešecach, a wot lěta 1826 do 1868 běše farar Bukečanskeje wosady. Mjeń bě narodnje wědomy doprědkarski duchowny. Z dalšimi fararjemi žadaše sej w zapodaću 1834 wot sakskeho parlamenta, wučbu serbšćiny na šulach zakonsce zaručić. Wón zeserbšći někotre kěrluše a je 1837 nowe spěwarske sobu wudał. Wjele lět předsydowaše Budyskej konferency serbskich duchownych. W byrgarsko-demokratiskej rewoluciji 1848/1849 angažowaše so w serbskim burskim hibanju. W decembru 1848 namjetowachu Bukečanscy Serbja jeho jako kandidata za wólby do Sakskeho krajneho sejma. Wot załoženja 1847 bě Mjeń čłon Maćicy Serbskeje. Šěsć lět je tež w Drježdźanskej Křižnej cyrkwi serbske kemše swjećił. 7. nowembra 1875 zemrě wón w Drjež- dźanach. Manfred Laduš
Jan Chojnan
štwórtk, 25. awgusta 2016
spisane wot: Manfred Laduš
Rěčespytnik a farar Jan Chojnan narodźi so wčera před 400 lětami we Wikach (Petershain) swójbje fararja duchowneho Jura Chojnana. Po wopyće gymnazijow w Choćebuzu, Budyšinje a we Wrócławju pućowaše wón jako šolar po Słowakskej, hdźež sej dalše słowjanske rěčne znajomosće přiswoji. Wot lěta 1630 do 1635 studowaše we Wittenbergu teologiju a nastupi po tym swoje prěnje farske městno w Slopišćach (Schlepzig). Po šěsć lětach powołachu Chojnana za wyšeho fararja w Lubnjowje, hdźež hač do smjerće 1664 skutkowaše. W Slopišćach a Lubnjowje jeho dźensa zjawnje wopominaja, wšako ma wulku zasłužbu wo serbske pismowstwo. 1650 dokónči Chojnan swoje najwuznamniše dźěło „Linguae Vandalicae“ z prěnjej serbskej gramatiku a z delnjoserbsko-łaćonskim słownikom. Dźěło wosta njećišćane, rukopis pak bu wjacekróć wotpisany, tež w Serbskim instituće chowatej so wotpiskaj. Michał Hórnik je dźěło Chojnana přeslědźił a hódnoćeše je takle: „Po Jakubicy, Molleru, Tarje, Warichiusu a Martiniju je to šesta nam zdźeržana serbska kniha.“ Manfred Laduš
Jan Z. B. Šyndlaŕ
štwórtk, 18. awgusta 2016
spisane wot: Manfred Laduš
Dźens před 175 lětami zemrě w Picnju wyši farar Jan Zygmunt Bjedrich Šyndlaŕ, załužbny spisowaćel a spěchowar serbstwa w Delnjej Łužicy. 8. junija 1758 narodźi so wón swójbje Wjerbnjanskeho fararja. Studowaše w Halle teologiju a běše po tym šěsć lět domjacy wučer a dźewjeć lět wučer na Choćebuskim gymnaziju. Swoje prěnje farske městno dósta 1796 w Picnju, hdźež běše 43 lět z horliwym serbskim duchownym. Wyšnosć jeho kritizowaše, zo w šulach pod jeho dohladowarstwom wokoło Picnja dźěći přewjele serbšćinu nałožowachu a wuknjechu. Šyndlaŕ protestowaše 1807, hdyž přeńdźe pruski Choćebuski wokrjes k Sakskej, doraznje přećiwo pospytam sakskeho kralestwa, serbsku rěč w šulach a cyrkwi wotstronić. Pěsnješe serbske spěwy a kěrluše, pisaše, přełožowaše a wudawaše nabožinske a powučne knihi kaž „Prjatkarske knigli w dwě źelach“, dwuzwjazkowe „Historije z togo Starego a Nowego testamenta“ a „Te knigli za serbske luźe“. Měješe tež wudawanje delnjoserbskeje biblije a spěwarskich kaž „Źekowne Karliźe ....“ na starosći. Dr. Pětr Kunca je wo nim pisał. Manfred Laduš
Korla H. R. Rjeda
pjatk, 05. awgusta 2016
spisane wot: Manfred Laduš
Dźens před 200 lětami narodźi so prěni serbski protykar Korla Herman Robert Rjeda ewangelskej farskej swójbje w Smělnej. Dźakowano serbskemu stipendijej móžeše Mišnjansku Wjerchowsku šulu wopytać. Po tym studowaše w Lipsku teologiju a bě tam z čłonom Serbskeho prědarskeho towarstwa. Štyri lěta běše z domjacym wučerjom Rakečanskeje zemjanskeje swójby von Rabenau, wot 1843 dwaj lětdźesatkaj farar w Hućinje a po tym 27 lět duchowny w Barće. Wot załoženja Maćicy Serbskeje 1847 hač do smjerće 14. januara 1900 bě farar Rjeda ze swěrnym Maćicarjom. Wón bě wuběrny sadar a pčołar, staraše so jara wo wuwiće ratarstwa na serbskich wsach. Załoži tak 1844 Klukšanske ratarske towarstwo, 1854 Pčołarske towarstwo w dole Sprjewje a Bartske ludowe towarstwo, přednošowaše w nich a organizowaše 1856 w Hućinje prěnju skótnu wustajeńcu w Serbach. Najwjetšu zasłužbu sej zdoby, wudawajo wot 1855 do 1890 prěnju serbsku protyku Předźenak. Za nju pisaše zwjetša sam politiske a stawizniske přinoški kaž tež krótkoprózu. Manfred Laduš
Olympiske hry 1936
srjeda, 03. awgusta 2016
spisane wot: Mikławš Krawc
1. awgusta 1936 zahajichu so w Berlinje XI. olympiske lětnje hry. Po 16 wubědźowanskich dnjach wobsadźichu atleća hosćićelskeho kraja w cyłkownym hódnoćenju prěnje městno z dobytymi 33 złotymi, 26 slěbornymi a 30 bronzowymi medaljemi. Slědowachu sportowcy z USA (24 – 20 – 12) a Madźarskeje. Mjez jednotliwcami wusahowaše lochkoatlet ćmoweje barby z USA. Jesse Owens doby hnydom štyri razy złoto: w běhu na 100 metrow (10,3 sek.) a 200 metrow (20,7 sek.), w dalokoskoku ze swětowym rekordom 8,07 metrow a w stafli 4x100 metrow (39,8 sek.). Tole nacionalsocialistow wosebje mjerzaše. Olympisku atmosferu smědźeše tež młody Alojs Andricki jako student teologije dožiwić: Ducy pěši domoj z Budyšina do Radworja kiwaše w Chelnje čěskemu busej. Tón zasta a wza jeho sobu. W Berlinje dósta Alojs samo funkciju w čěskosłowakskej delegaciji. Negatiwny wuslědk hrow bě, zo spytachu nacionalsocialisća zetkanje sportowcow cyłeho swěta za propagowanje swojeje ideologije znjewužiwać. Moderne wubědźowanišća a perfektna organizacija njezamóchu to zamazać. Mikławš Krawc
