Fryco Kitlaŕ

štwórtk, 27. oktobera 2016 spisane wot:
Tworjacy wuměłc a lawreat Myta Ćišinskeho Fryco Kitlaŕ narodźi so před 125 lětami małoratarskej swójbje w Radowizy blisko Picnja. Po wukubłanju na wučerja skutkowaše wón čas žiwjenja zwonka Serbow, najdlěje wot lěta 1933 do 1956 w Belgernje pola Torgauwa. Wobdźěli so na wječornym studiju akademije grafiskeho wuměłstwa. Wěnował je so nimale wšěm technikam tworjaceho wuměłstwa, předewšěm pak wutřihankam, ilustracijam a kaligrafiji. Lětdźesatki zetkawaše so z molerjom Wylemom Šybarjom a kantorom Hanzom Hünchenom z Mosta na „Radowiske trio“. W aprylu 1948 pokaza w Budyšinje Měrćinej Nowakej-Njechorńskemu swoje twórby z tójšto serbskimi motiwami. Samsne lěto załoži wón sobu Koło serbskich tworjacych wuměłcow a wobdźěleše so pozdźišo z twórbami na wšěch jeho wustajeńcach. Z mnohimi ilustracijemi a wutřihankami wobohaći tójšto serbskich knihow, wosebje z lyriku Miny Witkojc a Fryca Rochi. Podpěrowaše tež wuměłske kursy Domu za serbske ludowe­ wuměłstwo. 22. meje 1981 zemrě Kitlaŕ w Choćebuzu. Manfred Laduš

Jan Herman Mrózak

pjatk, 21. oktobera 2016 spisane wot:

Městopředsyda Maćicy Serbskeje a farar Jan Herman Mrózak narodźi so 18. oktobra 1841 wučerskej swójbje w Narću pola Wojerec a wotrosće we Wulkich Zdźarach, hdźež bě jeho nan kantor. Po maturiće w Budyšinje studowaše Jan Herman Mrózak kaž jeho młódši bratr Oswald ewangelsku teologiju, a to w Halle a we Wrócławju, doskónčiwši studij we Wittenbergu. Wot lěta 1866 bě farar w Radšowje a wot 1874 hač do smjerće swjatki, 19. meje 1902, w Budestecach. Tamniši Boži dom da wón wobnowić a we wsy załoži­ nalutowarnju. Zasadźi so za to, zo dóstaštaj bohosłowcaj Jan Gólč a Matej Handrik před serbskimi wosadnymi Bu­destec duchownsku swjećiznu w maćeršćinje. Mrózak bě aktiwny Maćicar, wot lěta 1888 wuběrkownik Maćicy Serbskeje a wot 1900 jeje městoprědsyda. Postara so sobu wo nowe serbske šulske wučbnicy a jednaše w nadawku Maćicy wjacekróc wuspěšnje ze šulskej wyšnosću dla jich zawjedźenja do šulskeje wučby. Towarstwo pomocy za studowacych Serbow je 1880 sobu załožił a w nim swěrnje skutkował.

Manfred Laduš

Jan Gólč

póndźela, 17. oktobera 2016 spisane wot:
16. oktobra 1916 je swěrny Maćicar, spisowaćel, redaktor tydźenika Pomhaj Bóh a Rakečanski farar Jan Gólč w ródnej wsy zemrěł. Wón narodźi so 4. meje 1864 swójbje Rakečanskeho fararja Juliusa Hermana Gólča. Na Budyskim gymnaziju běše­ Jan Gólč aktiwny čłon serbskeho towarstwa gymnaziastow a jako student teologije w Lipsku tamnišeho łužiskeho prědarskeho towarstwa a starši jeho serbskeho wotdźěla Sorabicum. Po studiju bě pomocny farar w Bukecach a Budestecach. Woženi so 1. oktobra 1890 z Amaliju Křižankec z Rašowa a bě wot samsneho lěta hač do 1902 z duchownym w Budyšinku. 26. oktobra 1902 přewza wón wot nana Rakečansku wosadu, w kotrejž skutkowaše hač do smjerće. Wón rěčeše a pisaše dobru běžnu serbšćinu a z jeho pjera je tójšto stawizniskich, literarnych a nabožinskich přinoškow za časopisy Łužiski Serb, Łužica a Pomhaj Bóh, kotrehož redaktor na štwórć lětstotka bě. 1900 wuńdźe jeho jara woblubowana kniha „Slubjeny kraj“. Wot lěta 1903 bě předsyda Serbskeho ewangelsko-lutherskeho knihow­neho towarstwa. Manfred Laduš

Jan Hejna

pjatk, 30. septembera 2016 spisane wot:
Wčera před 200 lětami narodźi so nawoda serbskeho burskeho hibanja a ludowy basnik Jan Hejna małoburskej swójbje w Małej Boršći. Wobhospodarješe tam zahrodkarstwo, angažowaše so za čas rewolucije 1848/1849 w serbskim burskim hibanju a přistupi Maćicy Serbskej. Nalěto 1848 je Serbsku bursku peticiju sobu spisał a zjawnje sej wón žadaše, zakonje Sakskeje tež w serbskej rěči wozjewić. Rěčeše na ludowych zhromadźi­znach w Budyskim wokrjesu, namołwješe tam, serbske burske towarstwa wutworić, a bě sam předsyda nimale 130 čłonow wopřijaceho Serbskeho towarstwa za Tři Hwězdy a wokolnosć. W oktobru 1848 spěchowaše nastaće Zjednoćeneho serbskeho towarstwa w Budyšinje, kotremuž je nalěto 1849 nimale 2 000 sobustawow z 22 towarstwow přisłušało. Kónc lěta 1848 wu­zwolichu jeho za zapósłanca druheje komory Sakskeho krajneho sejma. Swoje socialnokritiske pěsnje wozjewješe Hejna zwjetša w Serbskich Nowinach a kěrluše w ewangelskim časopisu Zernička. 1859 wupućowa wón do Awstralskeje, hdźež je najskerje 1891 zemrěł. Manfred Laduš

Jurij Šěn-Šunowski

srjeda, 28. septembera 2016 spisane wot:

25. septembra 1991 zemrě bywši 2. župny sekretar, ludowy awtor a antifašist Jurij Šěn-Šunowski. Narodźił bě so 27. septembra 1922 swójbje žiwnosćerja a skałarja w Šunowje. Nawukny w Kamjencu po­wołanje mulerja. W Norwegskej, hdźež dyrbješe jako wojak słužić, podpěrowaše wón spjećowarjow a zajatych juhosłowjanskich partizanow w koncentraciskich lěhwach. Běše za nich tajny kurěr a pomhaše někotrym jatym do neutralneje Šwedskeje ćeknyć. Jako připóznaty wojowar přećiwo nacizmej bu 1975 do Juhosłowjanskeje a 1978 do Norwegskeje přeprošeny. Po wójnje dźěłaše w Čěskej a studowaše na Radworskim Serbskim wučerskim wustawje. 1955 powołachu jeho za hłownohamtskeho funkcionara a 2. sekretara župy „Michał Hórnik“, štož bě hač do­ lěta 1964. Po tym dźěłaše jako šofer. Tójšto lět hraješe sobu lajske dźiwa­dło, bě aktiwny kulturnik a 1963 załoži wón Róžeńčan­ kružk pisacych dźěławych. Z pjera Jurja Šěna pochadźa tójšto při­noškow a pěsnjow, tež woblubowana hymna „We Šunowskej hospodźe“.

Manfred Laduš

Michał Róla

wutora, 27. septembera 2016 spisane wot:
Spisowaćel, rěčespytnik, Maćicar a kapłan Michał Róla běše so 25. septembra 1841 chěžkarskej swójbje w Ralbicach narodźił. Bě chowanc Serbskeho seminara w Praze a dwě lěće starši tamnišeje Serbowki. Wón studowaše w čěskej stolicy bohosłowstwo a zakónči studij w Kölnje. W Praskich lětach pisaše Róla pilnje powědki z ludu do rukopisneho­ časopisa Kwětki, wozjewješe tam tež swoje pěsnje a wuda prěnju wučbnicu serbskeje syntaksy. We Wostrowcu bu 1868 na měšnika wuswjećeny. Wot lěta 1870 do 1875 kapłanješe w Ralbicach a wot 1877 hač do zažneje smjerće 23. meje 1881 słužeše jako kapłan w Budyskej cyrkwi Našeje lubeje knjenje. W swojim krótkim žiwjenju je serbske pokěrluški, bajki a ludowe powěsće zběrał a we Łužičanu a w Časopisu Maćicy Serbskeje wozjewił, tak mjez druhim „Drobnostki z ludu“, „Drobnostki ludowych pěsničkow“­ a „Pěsnje a pokěrluški z ludu“. Za swój Budyski čas bě Róla tež redaktor Katolskeho Posoła a pismawjedźer Ma­ćicy Serbskeje. Jeho posledni wotpočink je na Budyskim Mikławšku pódla rowa Michała Hórnika. Manfred Laduš

Hajno Nowy

pjatk, 23. septembera 2016 spisane wot:

Do najaktiwnišich serbskich prócowarjow błótowskich Bórkowow słuša bur a ludowy spisowaćel Hajno Nowy, kiž je 25. septembra 1941 w ródnej wsy zemrěł. 26. decembra 1871 bě so wón ratarskej swójbje w Bórkowach narodźił. Jeho połdra lěta starši bratr Wylem sta so z fararjom, angažowanym spěchowarjom serbstwa a bě wot lěta 1913 do 1933 předsyda Maśicy Serbskeje. Hajno pak ratarješe w ródnej wsy a skutkowaše lětdźesatki we wosadnej radźe a w gmejnskim parlamenće, při čimž­ so za pěstowanje serbskich nałožkow zasadźeše. Běše wjesny chronist, wozjewješe stawizniske přinoški w Serbskim Casniku a w Serbskej pratyji. Z jeho pjera je serial w Casniku „Kak Bórkowy we Błotach nastali su“. Hajna Noweho najwjetše literarne dźěło je sceniski wobraz „Serbska pśěza“, wušłe 1928 w Budyšinje. Aktiwnje je wón wulki 50. jubilejny swjedźeń Maśicy Serbskeje 1931 we Wětošowje sobu přihotował. Zasłužbnje spěchowaše jako čłon wjednistwa wjesneho ratarskeho towarstwa nowe metody ra­tarjenja z modernymi gratami w Błótach.

Manfred Laduš

Mikławš Hajna

srjeda, 21. septembera 2016 spisane wot:
19. septembra 1941 zemrě wučer, Maćicar a delanski kulturny prócowar Mikławš Hajna w delanskich Konjecach. Wón bě so 29. oktobra 1876 chěžkarskej swójbje w Kukowje narodźił. Po wopyće Budy­skeho Katolskeho wučerskeho seminara wučerješe w Konjecach a bě tam tež 36 lět šulski nawoda. Sylnje angažowaše so w narodnym žiwjenju přednošowaše w Ralbičanskej Bjesadźe, dirigowaše wot lěta 1900 do 1936 chór Lilija a bě wot 1923 tež jeho předsyda. Lilija měješe na 50 spěwow wot Kocora, Słodeńka, Pilka­ a wosebje twórby Bjarnata Krawca w repertoirje a docpě wysoki wuměłstwowy niwow. Hajna je słowaksku pěseń „Běži­ woda, běži“ přełožił. Wuběrnje staraše so wo delanske lajske dźiwadło, kotrež předstaji wjac hač pjatnaće kruchow. Dokelž originalne serbske hry pobrachowachu, je Hajna rjad němskich, kaž „Hdyž kocor kamor cazaše“, „Petrolejowy kužoł“ a „Dźiwja Hilža“, přełožił a inscenował. Pod pseudonymom Pawoł Domaš spisa wón literarne přinoški, kaž powědančko „Wostań w kraju“, za časopisaj Łužica a Katolski Posoł. Manfred Laduš

Pawoł Njek

wutora, 20. septembera 2016 spisane wot:

Budyska dróha dopomina hišće na wučerja a spjećowarja přećiwo hitlerskemu nadknjejstwu Pawoła Njeka, kiž bě so 19. septembra před 125 lětami w sprjewinym měsće swójbje serbskeho cyhelnika narodźił. Zakónčiwši gymnazij a katolski wučerski seminar w ródnym měsće wučerješe Pawoł Njek wot lěta 1912 do 1922 w Njebjelčicach, Pančicach a Worklecach. Po nawróće z Prěnjeje swětoweje wójny sta so z jeje přećiwnikom a z čłonom Njewotwisneje socialdemokratiskeje strony (USPD). Z jeje lěwym křidłom přeńdźe ke KPD. Wot lěta 1922 do 1930 studowaše w Lipsku filozofiju, statnowědu a ludowe hospodarstwo a w Drježdźanach pedagogiku. Jeho doktorske dźěło wo ludohospodarskich prašenjach serbskeho narodneho hibanja zwosta njezakitowane. Lěto bě Njek wučer w Njeswačidle. Nacije jeho 1933 z wučerstwa wuhnachu a antifašistiskeho spjećowanja dla 1942 znowa zajachu­. Pawoł Njek zahiny 24. awgusta 1944 w koncentraciskim lěhwje Buchenwald. Pančičanska młodownja a Njeswačanska šula běštej po nim pomjenowanej.

Manfred Laduš

Pawlina Krawcowa

póndźela, 19. septembera 2016 spisane wot:
16. septembra 1941 zemrě na sćěhi zajeća nacijow wustojna wušiwarka, klankarka a šwalča delnjoserbskeje narodneje drasty Pawlina Krawcowa w ródnych Gołkojcach. Tam běše so wona 18. decembra 1890 swójbje dźěłaćerja Kita Renusa narodźiła. W Choćebuzu nawukny powołanje šwalče a wušiwarki a kubłaše so w Berlinje na mišterku. Jako tajka měješe wot lěta 1926 do 1938 w Choćebuzu na Žandowskej 4 samostatnu šwalčernju za narodnu drastu a je tež wulce požadane serbske drastowe klanki zhotowiła. Krawcowa zdoby sej dobre mjeno mjez drastynošerkami, ke kotrymž wona sama słušeše. Swoje wuši­wanki a klanki wustaješe w Budyšinje, Berlinje­, Drježdźanach, Praze, Saarbrückenje a Frankfurće nad Mohanom, hdźež spožčichu jej čestny diplom. 1932 wobdźěli so wona na Sokołskim zjězdźe w Praze. Wědoma, rěčnje wobrotniwa Serbowka zakitowaše swój lud a kulturu, pisaše krótkoprozu a nastawki za Pratyju. Po nawróće z Prahi 1938 ju zajachu. W Choćebuzu wotkrychu 18. decembra 2010 na městnje jeje dźě­łarnje dwurěčnu pomjatnu taflu z jeje portretom­. Manfred Laduš

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND