Tango pod hołym njebjom
Hesło lětušeho Hudźbneho swjedźenja Smochćicy pod hołym njebjom rěka „Argentinske nocy“. Bosćan Nawka je so z předsydku zarjadowanje organizowaceho towarstwa Via regia – hudźbne eventy Margittu Luttner rozmołwjał.
Knjeni Luttner, čehodla rěka lětuši swjedźeń „Argentinske nocy“?
M. Luttner: Zaměr festiwala bě a je, našemu publikumej wěstu hudźbnu kulturu we wobsahowje wopřijimacym wobłuku předstajić. Loni wěnowachmy so róli měsačka we wuměłskich stawiznach, lětsa zaso jednotliwy kraj w srjedźišću steji. Nastork, za Južnu Ameriku so rozsudźić, je nam Budyska skupina Tango Misterio dała. Wona bě před lětomaj w Argentinskej, hdźež chcyše tamniši swětosławny tango dodnić. Cyle wozboženi domoj přišedši so čłonojo na mnje wobroćichu, hač njehodźał so tutón žanr raz w Smochćicach prezentować. Wažne bě a je nam zdobom serbski aspekt. Lětsa słyšimy tuž tež hudźbu, kotraž je wot do Argentinskeje wupućowanych a zdźěla nawróćenych Serbow wobwliwowana.
Kotre programowe dypki su planowane?
Prawniska wěstota trěbna
Su wsy na kromje Wochožanskeje brunicoweje jamy škitane? Tak rěka jedne z prašenjow Mułkečanskeje wjesneje rady. Wona je tuž hižo w měrcu Zhorjelskemu krajnemu radźe Berndej Lanzy (CDU) a sakskemu ministerskemu prezidentej Michaelej Kretschmerej list pisała. Wo wobsahach je so Andreas Kirschke z wjesnym radźićelom Ingom Herschmannom rozmołwjał.
Kotry zaměr ma list z 13.měrca?
I. Herschmann: Wón poćahuje so na zhromadne posedźenje gmejnskich radźićelow Slepoho a Trjebina před nimale lětomaj. Zastupjerjo sakskeho knježerstwa a regionalneho planowanskeho zwjazka Hornja Łužica-Delnja Šleska běchu tohorunja pódla. Tehdy diskutowachmy wo konsekwencach a trěbnych naprawach noweho rewěroweho koncepta předewzaća Łužiska energija a milinarnje (LEAG), kotryž bu 30. měrca 2017 předstajeny. Hižo tam smy sej planowansku wěstotu za přichod Trjebina, Slepoho-juh, Rownoho a Mułkec žadali. Dwě lěće po tym so nětko prašamy, hdy skónčnje konkretne skutki slěduja.
Wotbagrowanje tuž hišće z blida njeje?
Nasrěbać so wědy wo stawiznach
W Domizniskim muzeju Dešno blisko Choćebuza hotuja so na 14. swjedźeń słowjanskeho srjedźowěka 25. a 26. meje. Přiležnosć to Axelej Arltej, so z nawodnicu zarjadnišća Babettu Zenkerowej rozmołwjeć.
Dokal tele 14. časowe pućowanje wjedźe?
B. Zenkerowa: Wróćamy so do doby, w kotrejž sydlachu na teritoriju dźensnišeje Braniborskeje a Sakskeje we Łužicy kmjeny serbskich Łužičanow a Milčanow. Swjedźeń ma plesć syć mjez archeologiju, stawizniskimi aspektami a nazornym sposrědkowanjom stawiznow. Chcemy pokazać a wuprobować, kak je so žiwjenje tehdy začuwało, kak běchu prjedownicy je zmištrowali. Dawamy hosćom kusk identity a dohlad so swójskeje serbskeje historije sobu na puć. To je jara nazorny, ale přiwšěm wědomostny projekt.
Što chceće hosćom posrědkować?
B. Zenkerowa: Woni měli so wědy wo praserbskich stawiznach nasrěbać. Chcemy jich kulturnu wćipnosć za to zbudźić, kajke je žiwjenje našich prjedownikow před tysac lětami snadź wupadało.
Zwěsćeće mjeztym tež w Hornjej Łužicy zajim za słowjanski srjedźowěk?
Społnomócnjeni za zbrašenych jara trěbni
Franziska Pohling je społnomócnjena Budyskeho wokrjesa za naležnosće ludźi ze zbrašenjemi a je čłonka sakskeje přirady za nich. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Tuchwilu je wšudźe rěč wo inkluziji, wosebje w zjawnych zarjadnišćach. Što k tomu měniće?
F. Pohling: W měsće maja ludźo ze zbrašenjom zwjetša lěpše wuměnjenja hač na wsy, tež zwonka zjawnych twarjenjow. Inkluzija pak njeje jeničce myslena za zbrašenych, ale za kóždeho.
Móžeće za to přikład mjenować?
F. Pohling: Myslu mjez druhim na šule. Nimo dźěći w koleskatym stole su tež maćerje, kotrež maja ćěšenka w ćežkim babyjowym nošadle. Tak je za nje runja zbrašenemu dźěsću derje, měć lift w kubłanišću. Wšitke barjery měli na zjawnych městnach wotstronić. Tak předewšěm na gmejnskich zarjadach, apotekach, pola lěkarja, pjekarja atd. Wšudźe tam, dokal ludźo často chodźa.
Nadźijeće so, zo so w Sakskej na tymle polu něšto změni?
Z małeho něšto hódneho sčiniłoj
Z Chelna pochadźacy Gordian Kral je sobuzałožer a jednaćel firmy „Helmheld“, kotraž je za inowatiwne myto Sakskeje nominowana. Měrćin Weclich je so ze 34lětnym rozmołwjał.
Firma „Helmheld“, to rěka, Wy a sobumějićel Tim Döke, je za předewzaćelske myto Sakskeje 2019 w kategoriji „start-up“ nominowana. Kak je k tomu dóšło?
G. Kral: To samaj tak prawje njewěmoj. Po zdaću je naju, kotrajž online a we wobchodźe nahłowniki za kolesowarjow poskićamoj, něchtó nominował.
Kak staj wo tym zhoniłoj?
G. Kral: Dóstachmoj mejlku, w kotrejž namaj zamołwity za předewzaćelske myto Sakskeje pisa a gratuluje. W tym zwisku so praša, čehodla smój firmu załožiłoj, kotre mějachmoj ideje a ćeže a kak so naju firma dotal wuwiwa.
Kak staj na to reagowałoj?
G. Kral: Wězo je naju powěsć wo nominaciji zwjeseliła, a smój na prašenja swědomiće wotmołwiłoj.
Kak nětko dale póńdźe?
Swjatki pod hołym njebjom
Serbski ludowy ansambl pokaza tež lětsa inscenaciju pod hołym njebjom. Program rěka „Wjećba“ a je mjeztym pjaty přinošk SLA za Błótowsku nóc bajow. Bosćan Nawka je so ze zamołwitym za zjawnostne dźěło SLA Stefanom Cušku rozmołwjał.
Knježe Cuška, što směće nam wo lětušej Błótowskej nocy bajow přeradźić?
S. Cuška: „Wjećba“ je dospołnje nowa stawizna w konstelaciji loni zakónčeneje trilogije wo zhubjenej krónje łužiskeho krala. Njejedna so wo pokročowanje, wjedźemy zakładnu mysl prosće dale. Dohromady chcemy hru trójce pokazać.
Naćisk programoweho zešiwka zbudźa zaćišć, zo je nimale samsne mustwo za inscenaciju zamołwite, kotrež běše lětuši wječorny ptači kwas zwoprawdźiło.
Mejemjetanje prěni wjeršk
Lětuše mejemjetanje w Pančicach-Kukowje přewjedu za tydźeń prěni raz pod kłobukom noweho towarstwa Młodźina Pančicy-Kukow z.t., kotrež su lětsa załožili. Z předsydku Alenu Šołćic a předsydu Richardom Hawšom je so Marian Wjeńka rozmołwjał.
Kak je k załoženju noweho towarstwa dóšło?
R. Hawš: W Kukowje wšak mějachmy hižo młodźinski klub. Dokelž pak smy swoje rumnosće zhubili, je so tež zhromadnosć do wěsteje měry zhubiła. Njebě takrjec hižo žana prawa struktura. To chcychmy změnić, zo móhli zaso jako młodźina wustupować. Załožić towarstwo bě prěnja kročel, z kotrejž chcemy něšto nowe natwarić.
Mejemjetanje budźe nětko prěnje wulke předewzaće.
A. Šołćic: Haj, to je naš prěni projekt. Snano so nam poradźi w běhu lěta dalše zarjadowanja na nohi stajić. Dokładnje planowane pak wokomiknje hišće ničo nimamy. Najprjedy chcemy mejemjetanje derje zmištrować.
Kelko ludźi we wašim towarstwje je?
Konstruktiwna diskusija
Mathias Kockert (CDU) kandiduje lětsa prěni króć za wólby Sakskeho krajneho sejma. Milenka Rječcyna je z Kulowčanom na „Sakskej rozmołwje“ w Kamjencu rěčała.
Što je Was wabiło, sej na „Saksku rozmołwu“ ze sakskim ministerskim prezidentom a sakskim knježerstwom dojěć?
M. Kockert: Wažne je z ludźimi rěčeć. To drje běše deficit zašłosće. Mnozy wobydlerjo njejsu začuwali, zo jich politikarjo chutnje bjeru. Nětko rěči sakske knježerstwo z ludom na jednej runinje. Tak ministerski prezident Kretschmer a jeho team signalizujetaj, zo chcedźa so z problemami ludźi rozestajeć a je rozrisać.
Što Was pozbudźa za wólby kandidować? Nastupiće we wólbnym wokrjesu něhdyšeho ministerskeho prezidenta, Serba Stanisława Tilicha.
Słužbne naležnosće w serbšćinje zrjadować je cyle jednorje ...
Spočatk lěta je Marko Kliman přewzał nawodnistwo Smječkečanskeho Domu swj. Jana. Mjeztym je něhdźe sto dnjow w zastojnstwje. Při tej składnosći je so Marian Wjeńka z 38lětnym Prawočanom rozmołwjał.
Knježe Klimano, kak sće so po prěnich třoch měsacach w Smječkecach zažiwił?
M. Kliman: Jara derje. Spočatnje je mje někak měsac předchadnik Tadej Šiman nadrobnje zadźěłał. Ale wšědny dźeń wotkrywa stajnje nowe nadawki a wužadanja. A tu pytnu, zo mamy team, kiž za dom a jeho wobydlerjow steji a na kotryž móžu so spušćeć.
Sće do toho w Budyskej chorowni był. Kotre dźěło sće tam wukonjał?
M. Kliman: Běch tam nawoda hladanskeje słužby za nutřkowne stacije a za urologiju. Sym potajkim mjez druhim zaručił, zo so na stacijach po předpisanym standardźe hlada, zo so kwalita hladanja zaruči a zo so prawniske aspekty słužbnych planow dodźerža.
A tam so Wam hižo lubiło njeje?
M. Kliman: Sym za sebje nowe wužadanje pytał. Hdyž pytnješ, zo so na jednym městnje wulce dale njewuwije, dyrbiš něšto změnić.
Bě to připad, zo su runočasnje w Smječkecach noweho nawodu pytali?
Nakromne wsy skutkownje škitać
Na dróze mjez Slepom a Miłorazom su loni symbolisku čerwjenu liniju narysowali. Zwjazk „Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“ žadaše sej akceptabelnu hranicu k Wochožanskej brunicowej jamje. Tež lětsa, tydźeń po jutrach, chcedźa protestne pućowanje přewjesć. Wo wobsahach je so Andreas Kirschke z Edith Pjenkowej rozmołwjał.
Što je lětuši zaměr protestneho pućowanja?
E. Pjenkowa: Nam dźe wo skutkowny škit našich wsow před haru, prochom a zesuwanjom pódy a wo škit přirody. Naša zasada je: Wšitke wsy dyrbja wostać! Klimoškitne cile Pariskeho zrěčenja maja so dodźeržeć. Brunicowe plany za rozšěrjenje Wochožanskeje brunicoweje jamy su z blida. Po naćiskach koncerna Łužiska energija a milinarnje (LEAG) pak ma kroma jamy jenož 200 metrow wot Rownoho a Mułkec zdalena być.
Što sće hižo na protestnych pućowanjach nazhonili?
