Grit Lemke wěnuje so w knize „Kinder von Hoy – Freiheit, Glück und Terror“, wušła 2020 w nakładnistwje Suhrkamp, temje, kotruž tuchwilnje we wědo­mosći kaž tež w towarstwje diskutuja – bydlenje w platowym twarje a z tym zwjazane ­formy žiwjenja. We Łužicy při tym wězo hnydom na Wojerecy mysliš – a to hu­stodosć jako kontrast k žiwjenju na wjeskach na jednej stronje a k tysaclětnym stawiznam Budyšina na tamnej stronje. Tež w literaturje NDR bu platowy twar kritizowany, tak na přikład ze strony ­Brigitty Reimann w romanje Franziska Linkerhand (1974), kotryž jedna wo młodej architektce, kiž njemóže swój ideal ­žiwjenja w měsće při twarskim dźěle w Nowym Měsće zwoprawdźić. Ryzy negatiwny diskurs wo platowych sydlišćach so tuchwilnje wobohaći wo diferenco­wane perspektiwy, kotrež so w knihach na přikład wot Philippa Meusera (Die Ästhetik der Platte. Wohnungsbau in der Sowjet­union zwischen Stalin und Glasnost. Berlin 2015) abo Steffena ­Mauwa (Lütten Klein. Leben in der ostdeutschen Transformationsgesellschaft. Berlin 2019) wopisuja.

Jan Mikan zhladuje na dołhu a wuspěšnu karjeru jako dźiwadźelnik, kotruž njebudźe přezahe zakónčić

Skok wróćo do lěta 1973 njeje ćežki. Tón poradźi so ze spodźiwnje blond barbjenej periku, „Präsent 20“-kapu a cholowami z wužehlenymi fałdami. A hižo je sobudźěłaćer firmy „Horch a Guck“, kotrehož Jan Mikan w inscenaciji lětušeho lětnjeho dźiwadła „Sherlock Holmes a Budyska bestija“ sćělesnja, ­hotowy. W swojej róli mjenuje so „cyle njenapadnje“ Meier. Wopytowarjo hry – tak dźiwadźelnik – měli sami wo tym rozmyslować, kotru rólu bě stasi před 50 lětami w Němskej demokratiskej republice hrała. Zhromadnje z Holmesom zestaja wón w běhu předstajenja puzzle, kotryž skići na kóncu cyłotny wobraz. „Wjetšina publikuma je srjedźneje staroby“, tak Mikan, „je w NDR socializowany a znaje atmosferu hišće ze swojeho do­žiwjenja. Młódši pak a tež ći, kotřiž su w ‚starych‘ zwjazkowych krajach wot­rostli, maja so tróšku ćešo ze skutkowanjom sobudźěłaćerjow něhdyšeho MfS.“ Tola wšitke starobne skupiny wjesela so nad evergreenami rockoweje hudźby NDR, kotruž na jewišću live hraja.

W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.

Před wjace hač štyrceći lětami wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina prěnja kniha noweho rjadu „Bajka“. W jednotliwych wudaćach je hač do lěta 1991 dwaceći serbskich bajkow wušło, zasopowědane wot serbskich awtorow a dweju awtorkow, Hańže Bjeńšoweje a Angele Stachoweje. Kóžda kniha je w hornjoserbskej, delnjoserbskej a němskej rěči w nimale kwadratiskim formaće wušła a měješe 24 stronow. Bohate barbne ilustracije je pyšachu, rysowane wot renoměrowanych, wuběrnych ilustratorow.

Na wopyće we „Łužiskej galeriji wuměłstwa“ w Choćebuzu

Dźěchmy za hudźbu, kotruž zezady domu zasłyšachmy. Na dworje pod štomami běchu wysoke blida nastajane. Skupina Kula Bula a darmotne napoje za woknom ludźi přićahowachu. Pomału so dwór pjelnješe, znaći so mjez sobu witachu. „Ja jědu z kolesom“ a dalše znate serbske šlagry, swingowe a tangowe rytmy naladu přisporjachu. Z wotewrjenja wustajeńcy wuwiwaše so poněčim lóštny ludowy swjedźeń. Wuměłska scena Choćebuza, ke kotrejž tež Serbja słušeja, a dalši zajimcy z Delnjeje kaž tež Hor­njeje Łužicy sćěhowachu zabawnym zynkam a witanskim myslam Christiny ­Klimoweje. Wšako běchu tež z jeje institucije, Serbskeho muzeja w Choćebuzu, wobrazy do tuteje, mjeztym 5. wosebiteje wustajeńcy zapřijate. Wjetšina mólbow, rysowankow a plastikow nahladneho cyłka pochadźa ze zběrki priwatneho zběraćela z Choćebuza abo ze swójstwa někotrych wuměłcow samych. Wustajeńca „zwobraznja kompleksny pohlad na Serbow a jich žiwjenski rum, hordosć na to serbske a pytanje za swójskimi korjenjemi“, wuzběhny Klimowa z wutrobitej zahorjenosću.