Podpisma za zachowanje baraki

srjeda, 08. meje 2024 spisane wot:

Jenož mało dopomina dźensa hišće na lěhwo w Narću, w kotrymž běchu nacionalsocialisća francoskich wojakow zajeli a kotrež běše po lěće 1945 přebytk za wuhnatych wójny. Nětko strach hrozy, zo so lacaretna baraka zwottorha. Na platformje change.org zběraja podpisma přećiwo tomu.

Narć (SN/MiR). Namołwu Němsko-francoskeho zjednoćenstwa za pedagogiske a kulturelne zhromadne dźěło (REVE) z 13. februara 2024 so na peticiji wobdźělić, je dotal nimale 1 200 ludźi podpisało, mjez nimi tež Serbja. Přichodny zaměr akcije je 1 500 podpismow docpěć. Předsyda REVE dr. Christian Raum ma ležownosć za njewšědnu europsku městnosć dopomnjeća we Łužicy. W swojej argumentaciji za digitalnu akciju wón připowědźene wottorhanje jasnje wotpokazuje. Porno tomu namołwja wón, ležownosć na městnosć měra a zetkawanja wutwarić.

Original přepodał

srjeda, 08. meje 2024 spisane wot:

Chmjelow (SN). Čestnohamtski stawi­znar z Chmjelowa/Schmellwitz (Choćebuz) Frank Schreiber, je wčera Serbskemu institutej manuskript spisowaćelki Marjany Domaškojc z něhdźe 60 stronami přepodał. Při tym jedna so wo dźiwadłowu hru „Šwickojc pytaju źowku“. Wón je drohoćinku ze stron dalokeje swójby dóstał, dokelž bě jim znate, zo so wón ze serbskimi stawiznami zaběra. Marjana Domaškojc bě po Prěnjej swětowej wójnje kmótra syna swójby Thiemanojc, kotřiž maja hač do dźensnišeho zwisk k Schreiberecam.

Zawostajenstwo spisowaćelki Marjany Domaškojc (1872–1946) z Cazowa, kotrež chowa so w Serbskim kulturnym archiwje, je „jenož fragment“, zwěsći archiwarka dr. Annett Brězanec. A dale wona zwurazni: „Snadnuški kašćik wobjima horstku listow a literarne fragmenty. Wot dźiwadłoweje hry předležachu dotal jenož dwě rukopisnej stronje. Ćim wjetše je wjeselo, zo přepoda so nětko original dźiwadłoweje hry kaž tež list Domaškojc Minje Witkojc do archiwa.“

Prěni raz wozjewena bu hra „Šwickojc pytaju źowku“ w kulturnym časopisu „Łužica“ w lěće 1932. Jako kniha je w lěće 1936 wušła.

Jan Gólč

srjeda, 08. meje 2024 spisane wot:
4. meje 1864 narodźi so pozdźiši farar a narodowc Jan Gólč w Rakecach jako syn tamnišeho duchowneho Juliusa Hermana Gólča (1831–1906). Maćernorěčny Jan Gólč studowaše po maturiće w Lipsku ewangelsku teologiju, bě aktiwny čłon a starši Serbskeho Łužiskeho prědarskeho towarstwa kaž tež sobuwudawaćel studentskeho časopisa Łužiski Serb. Wot lěta 1890 bě duchowny w Bukecach a Budestecach a farar hač do 1902 w Budyšinku. 26. winowca 1902 hač do jeho smjerće 16. winowca 1916 přewza wot nana Rakečansku faru. Jeho row je při zapadnej muri Rakečanskeho kěrchowa kaž tež nanowy posledni wotpočink. Jan Gólč wozjewi tójšto stawizniskich a literarnych přinoškow w časopisomaj Łužiski Serb a Łužica. Wot 1895 bu po wotchadźe fararja dr. Friedricha Selle hač do smjerće z druhim redaktorom časopisa Pomhaj Bóh. Jan Gólč spisa 1900 w Budyšinje ćišćanu knihu „Slubjeny kraj“. Wón zastupi 1884 do Maćicy Serbskeje a bu wot 1903 předsyda Serbskeho knihoweho towarstwa. „Gólčowe mjeno w stawiznach serbskeho pismowstwa njewuhasnje“, pisaše předsyda Maćicy Serbskeje farar Jan Křižan w nekrologu. Manfred Laduš

Wjesele nalěćo witali

wutora, 07. meje 2024 spisane wot:

Muski chór Delany a Malešanska swójbna trójka koncert wuhotowałoj

Malešecy (CRM/SN). Nalětni koncert muskeho chóra Delany z tudyšimi chowancami Witaj-pěstowarnje na zawčerawšej njedźeli njemóžeše so bohužel tak wotměć kaž planowany a w Serbskich Nowinach připowědźeny. Ale namaka so na zbožo wupuć a město pěstowarskich dźěći poskići Grafec trójka, su to mać Adela a dźowce Alma a Berta, nimale połhodźinski jara spodobny program z klawěrom a dwojimi huslemi, kiž dosć bohate připosłucharstwo z wjele respektom a dźakliwje přiwza. Je dźě swójba wosebje pod mjenom Trittmacher w cyłej Malešanskej wokolinje jako přewšo aktiwna znata.

Jurij Wanak

wutora, 07. meje 2024 spisane wot:
27. jutrownika 1764 narodźi so w Chelnje jako syn serbskeho ewangelskeho ratarja pozdźiši wjelelětny Njeswačanski wučer a kantor Jurij Wanak. Wot 1781 bě wón šěsć lět chowanc wučerskeho wustawa we Wulkim Wjelkowje, kotryž běchu hornjołužiscy w duchu pietizma a rozswětlerstwa kubłani zemjenjo kaž August Adolph von Below załožili a wudźeržowali. Hłownje tam wučerjo kaž Michał Haupt serbskich młodostnych na wjesnych wučerjow wukubłachu. Wanak bě na wustawje tež pomocny wučer. Wot lěta 1787 hač do swojeje smjerće 2. požnjenca 1837 wu­čerješe wón w Njeswačidle, hdźež bě to­horunja woblubowany kantor. Jeho narowny pomnik steji za hłownym zachodom kěrchowa. Wón zeserbšći dwě nabožnej knižce, a to „Krasny puć Boži do Krystusoweho naroda“ a „Krótka powěsć wot toho žiwjenja ­a smjerće knjeza Jana Gottloha Contiusa“, kotrejž buštej w Budyšinje ćišćanej. Jurij Wanak wučeše swojich šulerjow w 1. a 2. rjadowni wšitko serbsce a čitanje dale serbsce. Paćersku wučbu je dwójce wob tydźeń serbsce po­dawał. Jeho 1817 w Njeswačidle rodźeny syn Jurij Arnošt Wanak sta so z fararjom a spisowaćelom. Manfred Laduš

Dóšła je zrudźaca powěsć, zo je Jurij Šołta-Nowowješćanski 89lětny zemrěł.

Wobstajnje je so Jurij Šołta za naš narod zasadźował. Hižo jako student slawistiki a pedagogiki w Lipsku bě wón městopředsyda Lipšćanskeje Sorabije. Na čole agilneje Nowowješćanskeje Domowinskeje skupiny skutkowaše dwaj lětdźesatkaj. Šěsć wólbnych periodow přisłušeše předsydstwu Kamjenskeje župy „Michał Hórnik“, pjeć lět bě čłon Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny. Za za­jimy swojich kolegow – serbskich wučerjow – zasadźowaše so 25 lět we wokrjesnym wjednistwje dźěłarniskeho zwjazka.

Tež w serbskim kulturnym žiwjenju so wón angažowaše. 25 lět je jako spěwar z chórom Lipa we Łužicy a susodnych krajach našu spěwnu kulturu šěrił. Pjeć lět běše předsyda tutoho spěwneho towarstwa a iniciěrowaše dostojne wopominanje 90. róčnicy załoženja chóra Lipa Serbska. Tehdom wudachu kasetu ze spěwami dźensnišeje Lipy kaž tež informaciske łopjeno a knižku wo chórje.

Mały Wjelkow (SN/bn). „Naš kraj – Unser Land“ rěka „performatiwna dźiwa­dłowa hra wo serbsko-němskim poměrje“, kotruž dohromady wosom lajskich hrajerkow a hrajerjow wčera w bywšej „serbskej jědźerni“ Małowjelkowskeje sotrownje prěni raz předstajichu. Scenarij běchu na zakładźe swójskich nazhonjenjow kaž tež złožujo so na woprašowanja a slědźenja na přikład Arnošta Muki a Cordule Ratajczakoweje sami spisali. Nastała je w běhu dweju lět inscenacija, wotbłyšćowaca aktualne podawki we Łužicy runje tak kaž historiske mězniki, kotrež „ambiwalentne zhladowanje Serbow na Němcow a nawopak kaž tež z toho rezultowace kompleksne prašenje za swójskej identitu do dźensnišeho wobwliwuja“. Publikum je aktiwnje do hry zapřijaty. Tak stachu so něhdźe 50 wopytowarjow mjez druhim z wobdźělnikami krawneje hosćiny markhrabje Gera; tezy „Serbja su indigeny lud“ mnozy njepřihłosowachu, prjedy hač so jednotliwy přihladowar wopraša, što tele wopřijeće scyła woznamjenja.

Budyšin (SN/bn). Pod nadpismom „Krajina wutroby – basnje wo Serbach“ staj Smolerjec kniharnja a čěske Towarstwo přećelow Serbow (SPL) wčera dwójnu knižnu prezentaciju w Budyšinje wuhotowałoj. Najprjedy předstaji Milan Hrabal něhdźe 50 zajimcam w kopatym połnym předawanišću swoju nowu zběrku poezije „Domluvená šifra“, wopřijimacu 40 mjez druhim Benediktej Dyrlichej, Hance Krawcec a Benej Budarjej wěnowanych basnjow. Na to čitaše Ondřej Šrámek wurězk ze swojeho přełožka libreta spě­wohry „Wodźan“ Handrija Dučmana, ­wudateho runja Hrabalowej zběrce jako ­publikacija rjadu „Łužickosrbská poezije“.

Jura Mětška wopominali

pjatk, 03. meje 2024 spisane wot:

Drježdźany (hw/SN). Pod hesłom „Euforiske kompleksy“ stej Sakska krajna a uniwersitna biblioteka SLUB a Serbski kulturny archiw wčera „rozmołwny koncert“ składnostnje 70. narodnin komponista Jura Mětška na žurli Klempera SLUB w sakskej stolicy wuhotowałoj. Něhdźe 50 zajimcow dožiwi komornu hudźbu Mětška, předstajenu wot cyłka ensemble unitedberlin. Mjez muzikaliskimi přinoškami moderěrowaše dr. Theresa Jacobsowa ze Serbskeho instituta rozmołwu z komponistom prof. dr. ­Jakobom Ullmannom a ze załoženskim čłonom ensemble unitedberlin Andreasom Bräutigamom wo nastaću a ade­kwatnym sposrědkowanju Mětškowych twórbow. Ze swójskimi słowami woni wo Mětškowych wšelakich dźěłowych kruhach mjez druhim w Lipsku a Weimaru, mjezyčłowjeskich wašnjach a jeho skutkowanju rozmyslowachu. Ullmann měni, „zo je Juro tehdyšu wotwěru hudźby k zynkej a zwukej w kompozicijach tak chutnje brał, zo je to kompletnje na swoju hudźbu přenjesł. Z tym běše jara zmužity.“ Charakteristiske za hudźbu Jura Mětška je „hłuboke zakorjenjenje w europskej hudźbnej tradiciji předewšěm zažneho 20.

Lubina Holanec-Rawpowa

pjatk, 03. meje 2024 spisane wot:

2. meje 1964 zemrě w Drježdźanskej chorowni w 36. žiwjenskim lěće mjezynarodnje znata serbska koncertna pišćelerka Lubina Holanec-Rawpowa. Jeje row je na Budyskim Tuchorju, hdźež staj tež jeje mandźelski dr. Jan Rawp a jeje nan, wučer Arnošt Holan (1882–1948), pochowanaj.

Lubina Holanec narodźi so 23. meje 1927 w Budyšinku do Holanec wučerskeje swójby, wopyta gymnazij w Budyšinje, hdźež bu tež na pišćelach wuběrnje wukubłana. Lěto studowaše w Lipsku na Wysokej hudźbnej šuli, wot lěta 1948 do 1953 na Praskim konserwatoriju a w pišćelowej rjadowni Jiříja Remberga Akademije hudźbnych wuměłcow w čěskej stolicy. Hižo 1951 wudoby sej prěnje městno na wubědźowanju na mjenowanej akade­miji. Dwě lěće wukmani so na pišćelach w Tomašowej cyrkwi w Lipsku a skutkowaše po tym wot lěta 1956, w Budyšinje bydlaca, jako koncertna organistka. Wuda so na wnuka Bjarnata Krawca, hudźbneho wědomostnika a komponista dr. Jana Rawpa (1928–2007). Z mandźelstwa wuńdźe syn Kito, kiž pak jako młodostny Łužicu wopušći a je w zapadnej Němskej w dźiwadłach skutkował.

nowostki LND