Budyske ewangelske wosady swjeća 6. nowembra 50. róčnicu ordinacije žonow sakskeje krajneje cyrkwje. Cordula Ratajczakowa je so rozmołwjała z fararku Budyskeje wosady swj. Pětra dr. Corneliju von Ruthendorf-Przewoski, kotraž swjedźeń organizuje.
Čehodla su stawizny fararkow tu wažne?
C. Ruthendorf-Przewoski: Porno tamnym ma Sakska ewangelska krajna cyrkej najmjenje ordinowanych žonow, je jich jenož 20 do 25 procentow. W Budyšinje je tomu cyle hinak, je to wosebity pad. Tule žony hižo 50 lět z klětki prěduja, a to bjez přetorhnjenja. Njeznaju w Sakskej žanu druhu wosadu, hdźež je tajka wobstajnosć fararkow. Zwoprawdźiło je so wobzamknjenje synody tehdy we wosobje Christiny Seele, kotraž bě hižo 1953 wikarka w Budyšinje. 1966 bu wona ordinowana a wot lěta 1967 skutkowaše tule jako fararka. Christine Seele je wobraz žonow na klětce tu raznje wobwliwowała. Slědowałoj stej ju fararka Gabriele Pappai a Claudia Scharschmidt. Dźensa skutkuja štyri fararki w Budyšinje.
Kak chceće ludźom jubilej zbližić?
Z jónkrótnej zhromadnej akciju spominaja někotre dźiwadła pjatk, 4. nowembra na 5. róčnicu wotkryća dźesaćlětneje mordarskeje serije přez nacionalsocialistisku trójku NSU. Nimo Nürnbergskeho, Kamjeničanskeho, Zwickauskeho a Jenaskeho jewišća wobdźěli so tež Budyske NSLDź na sceniskim čitanju „Wotewrjeny proces“ ze sudniskich protokolow. Cordula Ratajczakowa je so z intendantom Lutzom Hillmannom rozmołwjała.
Budyšin njeje direktnje wot złóstnistwow NSU potrjecheny. Čehodla so NSLDź přiwšěm na akciji wobdźěli?
L. Hillmann: W medijowym rozprawnistwje bu Budyšin w minjenym času njedobrowólnje mjenowany, a to nic runjewon pozitiwnje. Dźe-li wo prawicarski terorizm po cyłej Němskej, dyrbi sprjewine město kedźbliwe być. Chcemy z akciju pokazać, zo njejsu tule jenož prawemu lěhwu přichileni. Su tu tež přistojni ludźo, kotřiž hinak mysla a jednaja. Budyšin njesmě so stać ze synonymom za prawicarstwo. Chcemy tuž jako dźiwadło znamjo do hinašeho směra sadźić.
Kak so akcija pjatk wječor wotměje?
Dźensa njeje w katolskich Serbach jenož wysoki swjedźeń Wšěch swjatych. W Budyšinje swjeći tež Mikławš Krawc wosomdźesaćiny. 1. nowembra 1936 w Sernjanach rodźeny je wučerstwo studował. Wot lěta 1956 hač do 1959 wučerješe w Kuparskich Bórkowach w Błótach, po tym hač do 1962 na Serbskim wučerskim wustawje w Budyšinje, na to pjeć lět w Radworju a na Pestalozzijowej šuli w Budyšinje. Wot 1967 hač do jeje zawrěća bě jubilar wědomostny sobudźěłaćer Akademije pedagogiskich wědomosćow ze sydłom w Serbskim domje.
Kelko su wučerjo Swobodnemu statej Sakskej hódni? Tele prašenje mnohich ludźi jima, tež wučerjow samych. Najebać natykany tydźenski hodźinski plan woni šulerjow swědomiće wuwučuja. Widźa pak, zo w Sakskej derje wukubłani młodźi wučerjo do druhich zwjazkowych krajow wotchadźeja: Dokelž njejsu referendariatne městno dóstali. Dokelž njejsu sej dlijenja šulskeho zarjadnistwa při wobdźěłanju swojeho požadanja lubić dali. Dokelž prosće nochcedźa – přirunowane z druhimi zwjazkowymi krajemi – mzdu akceptować, kotruž Sakska swojim pedagogam płaći. Zo by to jasne było: Status zastojnika z tym ničo činić nima. Te časy su w Sakskej nimo, a to nic jenož hoberskich pensionowych narokow dla, kotrež někotre zapadne zwjazkowe kraje poćežuja. Po demokratiskim sebjedorozumjenju njeje wučer hižo podlěšena ruka stata, nima tež wyšnostny nadawk.
Na Křižerskim puću w Konjecach swjeći Pawoł Janca dźensa 80. narodniny. Stajnje wjesoły a ze šibałym posměwkom je woblubowany ludowy wuměłc jako čłon lajskeje dźiwadłoweje skupiny Konjecy-Šunow wot časa załoženja kulturneho cyłka zawjeselił njeličomnych lubowarjow lajskeho dźiwadła.
Sakske zastupnistwa wučerjow hotuja so na dalše stawki. Milenka Rječcyna je so z předsydku Dźěłarnistwa kubłanje a wědomosć Sakskeje (GEW) Ursulu-Marlen Kruse rozmołwjała.
Sakske knježerstwo njeje so dotal na plan naprawow k zawěsćenju wučerjow na šulach dojednać móhło. Sće z tym poprawom hižo do jednanjow ličiła?
U.-M. Kruse: Přiznawam, zo sym to wočakowała. Sprěnja, dokelž wěm, kak njepohibliwej stej wot CDU nawjedowanej ministerstwje za kultus kaž tež za financy, a zdruha, dokelž matej wonej dimensiji problemow wotpowědować. Za to trjebatej trochu wjace chwile. Zamołwići maja na ličby a na tarifowe móžnosće hladać. Je nimale njemóžno, zo po třoch měsacach a jědnaće tarifowych kołach w běhu dweju abo třoch dnjow rozrisanje namakamy. Njejsym z tym ličiła.
Smy słyšeli, zo je dalši wuradźowanski čas w koaliciji trěbny. Na čim mjez SPD a CDU klaca?
„W našich towarstwach ma knježić dobry duch“, zwurazni Jurij Špitank njedawno na žurli Serbskeho domu w Budyšinje, dźakujo so w mjenje lawreatow Myta Domowiny a čestneho znaješka narodneje organizacije. A tele słowa sedźachu! Štóž jeho znaje, wě, zo wusměrja wón wot młodych lět swoje wobšěrne čestnohamtske skutkowanje jako spěchowar cyrkwinskeho žiwjenja w Serbach a jako horliwy narodowc po tejle zasadźe. Wčera, njedźelu, woswjeći wón w nahladnym swójbnym a přećelskim kruhu sydomdźesate narodniny.
Jurij Špitank pochadźa ze znateje burskeje swójby w Zejicach. Po wuchodźenju Chróšćanskeje šule zabsolwowa zwědawy šuler tohorunja Srjedźnu šulu w Pančicach, štož njebě tehdy hišće samozrozumliwe. Na to nawukny w Chrósćicach pola mištra Hórbanka powołanje elektroinstalatera. Slědowachu lěta powołanskeho dźěła předewšěm w zawodach w Pančicach a Prěčecach. W mjezyčasu wukonješe wón tež winowatostnu słužbu we wójsku. Jako mišter załoži sej hižo za čas NDR doma w Zejicach swójsku firmu z wobchodom, kotruž přepoda wón mjeztym w dobrym stawje do młódšich rukow.
Telewizijny podawk nazymy ARD póndźelu wusyłaše Ferdinanda von Schirachowy dźiwadłowy kruch TERROR, z wothłosowanjom publikuma a komentowacym wusyłanjom „Surowe, ale fairne“ po tym.
Gmejna Njebjelčicy je znata jako jara hibićiwa komuna. Kajke kulturne žiwjenje w njej knježi, za tym je so Alfons Wićaz tamnišeho wjesnjanostu Tomaša Čornaka (CDU) woprašał.
Što su we Wašej gmejnje na kulturnym polu wosebite stołpy?
T. Čornak: W našich pjeć wjesnych dźělach mamy domizniske towarstwa, kotrež staraja so wo kulturne žiwjenje. Najwjetše su sportowa jednotka z jara dobrym dźěłom za młodźinu a dźěćinu, karnewalowe towarstwo a towarstwo Kamjenjak. Wone stara so wo Miłočansku skału. Za nje pytamy dalšich ludźi a partnerow za sobudźěło, zo bychmy móhli lětnje so wotměwace rězbarske dźěłarnički přewjesć a při skale dalše zarjadowanja organizować. Wažny stołp je tež wosada ze swojim bujnym kulturnym žiwjenjom. Prócujemy so tež, k nam přićehnjene młode swójby do kulturneho žiwjenja zapřijeć. Hladamy konsekwentnje na to, zo so serbska rěč w gmejnskim zarjedźe nałožuje, tež při kulturnych programach. Wšitke přeprošenja našeje gmejny su dwurěčne.
Mnohe gmejny nimaja hižo biblioteku, Njebjelčanska pak ju ma. Čehodla?
Dźensa a jutře wotměwa so w Torgelowje a Szeczinje nadregionalne zetkanje zastupjerjow słowjanskich muzejow. Tež Serbja su wobdźěleni, mjez nimi referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj Clemens Škoda. Janek Wowčer je so z nim rozmołwjał.
Što mamy sej pod zetkanjom předstajić?
C. Škoda: Je to zetkanje muzejownikow, kotřiž zaběraja so ze słowjanskimi stawiznami w Němskej. Loni bě prěnje w Lüchowje. Tam běchu so wobdźělnicy dojednali, dalše zetkanja přewjedować. Domowina je do toho zapřijata, wšako zastupuje wona jako rěčnica Serbow takrjec „žiwu słowjanskosć“ w Němskej. Zdobom so wo to prócujemy, wědomje zajim za słowjansku kulturu tež zwonka Łužicy budźić. Prěnjotnje wšak su fachowcy našich serbskich a łužiskich muzejow prašeni. Tohodla staj tež Werner Měškank z Choćebuskeho a Měrćin Brycka z Budyskeho Serbskeho muzeja pódla.
Što su ćežišća zetkanja, wo čim chcyli so z dalšimi wobdźělnikami dorozumić?