Fotografije Rolfa Dvoraceka wo Budyšinje ze šěsć lětdźesatkow pokazuje Budyski muzej wot soboty we wosebitej wustajeńcy „Pytać za perfektnym wokomikom“. Axel Arlt je so ze znatym fotowym žurnalistom, kiž swjeći w aprylu 81. narodniny, rozmołwjał.

Je tale přehladka retrospektiwa?

R. Dvoracek: Zawěsće, wšako su fota z wjace hač 60 lět widźeć. Prěnje su z lěta 1958, poslednje wot loni. To dokumentuje puć, kotryž sym šoł. Sym cyle blisko z kameru wuwiće města dožiwił. Tak njemóžeš sej je jeno ze swójskeho pomjatka wotwołać. Pokazane fota će podpěruja so na wěste podawki znowa dopomnić, byrnjež dawno zabyte byli.

Fotowy žurnalist jako časowy swědk a dokumentarist. Kak je muzej tule koncepciju zwoprawdźił?

R. Dvoracek: Sym ze sobudźěłaćerjemi Budyskeho muzeja dosć spokojom. Woni su so jara prócowali, su při dźěle detailam swěrni wostali. Wustajeńcu wuhotowacy muzeologa Hagen Schulz je k fotam kaž tež k tam pokazanym nastrojam rešeršował a tójšto pozadkowych informacijow zezběrał, štož ja činił njejsym. To je so wulkotnje radźiło, a sym wšitkim jara dźakowny.

Znaju někotrych, kotřiž žane powěsće wjac njehladaja. Nic, dokelž so runje posća, ale dokelž njemóža wobrazy ćerpjacych ćěkancow a wosebje dźěći w dospołnje přepjelnjenych lěhwach při grjeksko-makedonskej mjezy hižo widźeć. To tež mje woprawdźe wutroba boli.

Hladajo na wuwiće minjenych dnjow na europskej politiskej runinje a wosebje spočatk tohole tydźenja w Brüsselu mam začuće: Wša zapadna Europa nochce tele wobrazy hižo widźeć. Poselstwo politikarjow rěka: Wašeho połoženja je nam jara žel, ale njemóžemy ničo za was činić. Dźiće zaso domoj! Ach haj: Po europskich prawidłach stej Grjekska a Turkowska za ćěkancow zamołwitej, wšako migranća tam prěni króć takrjec na europski teritorij stupja. Přewostajimy Grjekskej a Turkowskej sta milionow eurow, a njech so staratej. Puć do Europy znajmjeńša je ćěkancam zawrjeny. Dypk. Njebych so scyła dźiwał, bychmy-li hižo bórze powěsće wo prěnich mortwych w tutych přijimowanskich lěhwach słyšeli.

W Pančicach-Kukowje swjeći dźensa, bohudźak hišće strowy a čiły, Józef Bajtel 90. narodniny. Wuchodźiwši 1940 šulu nawukny wón w Kamjencu powołanje molerja. Na powołanskej šuli w Połčnicy bu tehdy jako 15lětny konfrontowany ze zasakłym­, hidu šěrjacym wustupowanjom napřećo židam. Tele nazhonjenje so w nim bolostnje zakorjeni. Je pak tež formowało jeho dźensniše nastajenje napřećo nuzu tradacym a azyl pytacym. Jako­ młodostny bu do wójska nuzowany. W jatbje, z kotrejež so nazymu 1948 nawróći, je rusku rěč dosć derje nawuknył. Přiswojene znajomosće běchu jemu po štwórćlětnym­ studiju na tehdyšim Serbskim wučerskim wustawje w Radworju jako wučerjej za rušćinu a němčinu přewšo wužitne. Po štyrjoch lětach we Worklecach zasadźichu jeho spočatk šulskeho lěta 1953 w Pančicach-Kukowje, hdźež je hač do rentnarskeje staroby wuwučował. Wjele připóznaća žněješe swojeho wunošneho pedagogiskeho dźěła dla – a to nic jenož mjez šulerjemi, ale tež mjez kolegami a staršimi, za čož spož­čichu jemu titul wyšeho wučerja.

Nadawki a dźěławosć Instituta za sorabistiku na Lipšćanskej uniwersiće běchu tema zetkanja 1. měrca w Lipsku. Wćipny na swoje bywše skutkowanišćo, běch sam wot lěta 1996 do 2001 w Lipsku studował, a nadźijejo so wotmołwow na wjacore łoskoćiwe prašenja sej tam dojědźech. Minjeny čas wšak je so kontrowersnje předewšěm wo instituće rěčało hač z nim, kaž jeho nawoda prof. dr. Edward Wornar zwěsći.