Z wudaća: pjatk, 28 awgusta 2015

Rozšěrja wopomnišćo

Zhorjelc (SN/ch). „Stele spominanja“ mjenuje so připrawa pomnikow, kotruž poswjeća 1. septembra na Zhorjelskim židowskim pohrjebnišću. 70 lět po zakónčenju Druheje swětoweje wójny tam hižo eksistowace wopomnišćo za židowskich nućenych dźěłaćerjow rozšěrja. Na sydom stelach su zwěčnjene mjena 148 woporow, kotrež běchu w Zhorjelskim wonkownym lěhwje koncentraciskeho lěhwa Groß Rosen zahinyli. Na swjatočnosć přichodnu wutoru wočakuja sakskeho ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha (CDU) kaž tež Moniku Młynarsku a Shloma Grabera, bywšeju zawlečeneju lěhwa. Pomnik na pohrjebnišću dopo­mina hižo wot lěta 1951 na 323 morjenych z dźewjeć narodow.

Wusud prawomócny

Athen (dpa/SN). Tři tydźenje do dočasnych wólbow parlamenta w Grjekskej dobra štwórćina ludźi (25,5 procentow) njewě, koho měła wolić. Lěwicarska strona Syriza z Alexisom Tsiprasom na čole by 23 procentow hłosow dóstała, kon­serwatiwni 19,5 proc. Tole je lěwicarska nowina Efmerída ton Syntaktón při woprašowanju zwěsćiła. Wólby maja so 20. septembra wotměć. Jako třeća najsylniša by prawicarskoekstremna strona Złote zerja 6,5 proc. nažnjała. Slěduja komunisća z pjeć a socialisća (Pasok) ze 4,5 procentami. Najpopularniši politikar wostawa­ po woprašowanju dotalny ministerski prezident Alexis Tsipras z 41 procentami. Šef konserwatiwneje strony Nea Dimokratia, Evangelos Meimarakis, dósta 43 procentow hłosow.

Eisenstadt/Tripolis/Drježdźany (dpa/SN/K). Drama ćěkancow na jednej z awstriskich awtodróhow ma hišće hrózbniše rozměry, hač bě so spočatnje zdało. W nocy zwućahachu wěstotne mocy wjac hač 70 ćěłow ze 7,5 tonow ćežkeho nakładneho awta, kotrež běchu pašowarjo stejo wostajili. Do toho bě rěč wo 50 mortwych. Tole zdźěli rěčnik nutřkowneho ministerstwa Alexander Marakovits medijam. Po sudźenju­ wěcywustojnych su ćěkancy hižo połdra do dwaj dnjej mortwi byli. Prawdźepodobnje běchu so w nakład­nym awće zadusyli. Sudniscy medicinarjo zwě­sćeja­ tuchwilu dokładnu přičinu jich smjer­će. Pytajo za pašowarjemi je policija mjeztym wjacore wosoby zajała.

Před libyskim přibrjohom powróći so łódź połna ćěkancow, štož je sej po bri­tiskej telewiziji BBC sta smjertnych wo­porow žadało. Na znjezboženej łódźi bě ně­hdźe 400 ludźi było.

Prezident Andrzej Duda chcył rentowu starobu znižić

Waršawa. Nowy pólski statny prezident Andrzej Duda je dźensa w Berlinje zwjazkowu kanclerku Angelu Merkel (CDU) wopytał. Zhromadnje wobjednawaštaj wonaj wonkopolitiske prašenja a dalše pohłubšenje mjezsobnych stykow, kaž rěkaše. Bě to druhi wukrajny wopyt Dudy po jeho wuzwolenju do zastojnstwa. Prěni wjedźeše noweho prezidenta do estiskeje stolicy­ Tallina. Bě wšak to wuraz jeho najwjetšich­ wonkopolitiskich starosćow: strach, zo Ruska baltiske kraje Letisku, Litawsku­ a Estisku nadpadnje a wobsadźi. Při tym bě sej Duda z estiskim prezidentom přezjedny, zo je w tychle krajach kaž tež w Pólskej sylna prezenca NATO trěbna, zo by so ruskej inwaziji wot wšeho spočatka zadźěwało. Estiska argumentuje, zo wšak bychu ruske tanki runje štyri hodźiny trjebali, zo bychu stolicy třoch baltiskich krajow docpěli. Wojacy spěšneje zasadźenskeje jednotki NATO móhli porno tomu hakle za 48 hodźin skutkownje zapřimnyć.

Drježdźany (ML/SN). Nowina Dresdner Neueste Nachrichten je so minjenu póndźelu we wobšěrnym přinošku z połoženjom Serbskeho ludoweho ansambla po njedawnym njejapkim wotchadźe Mileny Vettrainoweje, kotraž bě wot lěta 2010 jeho intendantka, zaběrała. Kritisce bilancuje dźenik skutkowanje SLA na přikładźe poslednich předležacych ličbow z hrajneje doby 2012/2013: „Mějachu 22 předstajenjow w Budyšinje z 1 307 přihladowarjemi a 126 zwonka regiona ze 26 000 ludźimi. Hišće lěto do toho docpěchu 38 577 ludźi, z nich 1 677 w Budyšinje; a bě jich 22 hóstnych wustupow wjace. Při pjeć milionach eurow wu­dawkow za něhdźe­ 150 předstajenjow na lěto wostawaja prašenja, přirunuješ-li tole z dalšimi jewišćemi Hornjeje Łužicy.“ Awtor podawa k tomu ličby: Nowa Łužiska filharmonija ze 57 čłonami měješe 25 koncertow z 12 882 připosłucharjemi, a Žitawske dźiwadło ze 14 dźiwadźelni­kami poskići­ 358 inscenacijow 77 897 přihla­do­warjam. Jeho etat pak njewučinja ani połojcu toho SLA.

KNEDLIKARSKI kraj Čěska ma, so wě, tež swoje přisłušne knedlikowe wubědźowanje. Nic nastupajo najlěpše zhotowjenje woneje móhłrjec narodneje jědźe, ale w tym, kelko jich něchtó zdokonja najwjace zjěsć. W morawskim městačku Vizovicach­ wuchodnje Zlína wotmě so tele dny lětuše napřemojědźenje slowkowych knedlikow, na čimž so dźesać muži z cyłeho kraja wobdźěli. Dobył je 43lětny Kamil Hamerský z Domanína pola Bystřicy. Wón zamó nic mjenje hač 150 knedlikow zjěsć, abo lěpje prajene do so stykać. „Do sto bě to cyle derje šło, potom je to hórje było“, dobyćer po serweru iDNES wuzna, přispomnjejo, „tři hodźiny budu žno mi ćežko w žołdku ležeć.“­ Kamerský­ wobdźěla so hižo lěta na tymle swojoraznym wubědźowanju, a rekord docpě wón lěta 2005, zespóžěrawši tehdy 191 slowkowych knedlikow. Jeho zaměr je, jón hišće přetrjechić. Mjez tamnymi „sobuskutkowacymi“ bě tež nan doby­ćerja Stanislav, kiž pak móžeše „jeničce“ 71 knedlikow zjěsć a wobsadźi 6. městno. Šěsć kucharkow bě na wšěch 1 900 knedlikow připrawiło, po samsnym recepće kaž hižo před 30 lětami. Po prawidłach­ smě jedyn knedlik mak­simalnje 35 gramow wažić.

Knježerstwo přeproša

Berlin. Kanclerski zarjad, nowinarski a informaciski zarjad knježerstwa kaž tež wšitke 14 zwjazkowych ministerstwow w Berlinje su jutře a njedźelu wot 10 do 18 hodź. zjawnosći přistupne, zdźěla knježerstwo. Wotewrjeny je tohorunja sekretariat awtochtonych mjeńšin Němskeje w nutřkownym ministerstwje. Tam chcedźa tež wo Serbach informować.

Dźeń a wjace ćěkancow

Genf. Wot spočatka lěta je so něhdźe 310 000 ćěkancow přez Srjedźne morjo do Europy dóstało, informuje pomocny skutk zjednoćenych narodow UNHCR w Genfje. Je to razny rozrost porno lětu 2014, jako bě 219 000 migrantow Europu po mórskim puću docpěło. Jenož lětsa je něhd­źe 2 500 ludźi při pospyće, z čołmom přijěć, žiwjenje přisadźiło.

Supermoderny hotel

Liberec. W septembru wotewru w Liberecu po wobšěrnej rekonstrukciji Grand Hotel Imperial z lěta 1930. Stwy, wuhotowane wot načolnych čěskich designerow, sčinja z njeho zdobom wosebitu galeriju. Kóžda stwa změje swójsku webstronu, a nastupajo wobjim zatwarjeneje moderneje techniki móžetej so Imperialej jenož dwaj hotelej w USA runać.

Piwo je garantowane. Wo to stara so tule tež Tomaš Šwurak z Pěskec. Hdźež mašina njedóńdźe, wón njerodź z ruku wućehnje, zo bychu so loni sadźane chmjelowe rostliny derje wuwiwali. Zawod Tuchorski lěs agrarna tzwr plahuje chmjel na něhdźe 28 hektarach. Hdyž je wjedro miłe, rosće tón wob dźeń 30 centimetrow. Za dwaj tydźenjej chcedźa jón žnjeć započeć. Foto: SN/M. Bulank

Marian Wjeńka

Tydźeń po skónčenju lětnich prózdnin w Sakskej zda so žiwjenje zaso w zwučenych kolijach wjerćeć. Hłowny dowolowy čas je nimo, dźěći zaso do šule chodźa a na pućach je wšudźe zaso zwučeny wobchad. Wšitko potajkim zaso kaž přeco?

Nic cyle! Přetož w někotrych městach a gmejnach Hornjeje Łužicy duje nětko nowy wětřik, tež w serbskim sydlenskim rumje. Minjene dny su hnydom wjacorych nowych wjesnjanostow a wyšich měšćanostow spřisahali. Tak je Alexander Ahrens zawčerawšim před Budyskej měšćanskej radu přisahał, so na dobro sprjewineho města zasadźeć. Do toho wšak bě wón najprjedy raz w dowolu ­był, štož mnozy wobydlerjo tak prawje zrozumić njemóžachu.

Skóržbu přećiwo planej rozšěrjenja jamy Wochozy II dale dali

Drježdźany (SN/JK). Po tym zo je Budyske wyše zarjadniske sudnistwo w aprylu skóržbu wobswěto- a přirodoškitneho zwjazka BUND Sakskeje, priwatneho skóržbnika, organizacije Greenpeace Němskeje a wobydlerskeje iniciatiwy „Strukturnu změnu nětko – žane Wochozy II“ wotpokazało, su skóržbnicy wčera rewiziju zapołožili. Nětko ma Zwjazkowe zarjadniske sudnistwo w Lipsku wo připóznaću skóržby rozsudźić. Jeli ju wobkrući, póńdźe skóržba přećiwo planowanju rozšěrjenja wuhloweje jamy Wochozy II wróćo na Budyske sudnistwo, kotrež ma potom rozsudźić. Wotpokaza-li Lipšćanske sudnistwo rewiziju, woznamjenja to kónc za skóržbu; potom njewobsteji hižo žana móžnosć, do móžneho rozšěrjenja jamy skoržić.

Skóržba je po wuprajenju skóržbnikow a jich poradźowacych fachowcow woprawnjena, dokelž hrožace rozšěrjenje jamy tež wosobinske prawa potrjechenych rani. To same hižo dosaha, skoržić.