Z wudaća: pjatk, 22 julija 2016

New York/Berlin (dpa/K/SN). Generalny sekretar UNO Ban Ki-moon je Turkowsku napominał, njedźiwajcy wuwzaćneho stawa dodźeržeć čłowjeske prawa. Konstitucionelny porjad a mjezynarodne čłowjeske prawa – kaž mjez druhim swoboda měnjenja, swoboda zhromadźowanja abo njewotwisnosć prawnistwa a sudnistwa – dyrbja respektowane być, zwurazni Ban w New Yorku. Prezident zwjazkoweho sejma Norbert Lammert (CDU) so starosći, zo „zdaluje so Turkowska dale bóle wot europskich minimalnych standardow“. Zajeće telko ludźi a pušćenje tysacow zastojnikow „wujewjatej, zo su naprawy dyrbjeli dołho přihotowane być“, Lammert rjekny.

Frankfurt n. W. (RD/SN). Zhromadnje ze zastupnikami załožerskeho časa kaž tež z hosćimi z politiki, hospodarstwa a wědomosće Braniborskeje a wuchodneje Europy su wčera w Frankfurće nad Wódru 25. róčnicu znowazałoženja Europskeje uniwersity Viadrina woswjećili. Mjez hosćimi běštaj wulkopósłanc Pólskeje w Němskej dr. Jerzy Margański a jeho słowakski kolega w zastojnstwje Peter Lizák. Viadrinu, běchu hižo lěta 1506 w měsće nad Wódru załožili a 1811 do Wrócławja přepołožili. Znowazałoženje 1991 je zasłužba angažowanych wo­bydlerjow za čas politiskeho přewróta w něhdyšej NDR.

Ze sakskim ministerskim prezidentom je Domowina dotal jednała, tež z braniborskim. To so słuša, wšako wupřestrěwa so serbski sydlenski rum po woběmaj zwjazkowymaj krajomaj. Bjezdwěla je adjektiw „historiski“ woprawnjeny, hdyž rěčimy wo wčerawšej rozmołwje Domowinskeje delegacije z čěskim premierom ­Bohuslavom Sobotku. Knježerstwowy šef susodneho kraja zajimuje so za naležnosće-starosće małeho ludu, kotryž je z Prahu a Čěskej hižo přez lětstotki zwjazany. Tajki zajim překwapja. Po zetkanjach ze Serbam přichilenymi parlamentownikami a senatorami minjene lěta je z wčerawšim dnjom nowa kwalita serbsko-čěskeje wzajomosće docpěta.

Wzajomosć budźemy tež trjebać, wšako su wo temje brunica, kotraž je hižo w Drježdźanach a Podstupimje rólu hrała, tež wčera w Praze rěčeli. Wuznamny po­dawk ma tuž swój pozadk. Axel Arlt

Bamž Franciskus přijědźe na swětowe zetkanje młodźiny w Krakowje

Waršawa. Čim bóle so swětowe zetkanje młodźiny w Krakowje bliži, ćim bóle so w medijach a wosebje w interneće pokazuje, zo maja dźeń a wjetše wobmyslenja wopyta bamža Franciskusa dla. Liča z tójšto njepřijomnymi wokomikami a situacijemi. W prěnim rjedźe dźe wo nastajenje Franciskusa ćěkancam napřećo. Hižo měsacy hłowa katolskeje cyrkwje tež na Pólsku apeluje, migrantow přiwzać. Kóžda wosada měła znajmjeńša jednu swójbu hospodować, sej wón žada. Pomoc na dobro ćěkancow je jemu křesćanska winowatosć. Franciskusej pak je wědome, zo přijědźe do kraja, hdźež so jeho namołwam raznje spjećuja.

„Mjerzaja so na Franciskusa“ piše publicist Adam Szostkiewicz w tydźeniku Polityka, analyzujo reakcije narodno- katol­skeje prawicy. Ta so namołwam bamža wótrje spřećiwja. Někotři jemu samo wumjetuja, zo je „antikřesćan“. Szostkiewicz zwěsća, zo je bamž za prawicu njewitany hósć „persona non grata“.

Praha (ČŽ/K). Wobchadne njezboža w Čěskej žadachu sej w prěnim połlěće 2016 230 smjertnych woporow. Tole zdźěla statistiski zarjad ČSÚ přispomnjejo, zo je to za tónle čas najmjenje w stawiznach. Přiwšěm hódnoća, zo je to porno zaměrej Narodneje strategije wěstoty, kotraž „liči“ lětsa ze 465 smjertnymi woporami, hišće přewjele mortwych, dokelž stej po nazhonjenjach julij a awgust najbóle kritiskej měsacaj. 2009 bě w susodnym kraju při wobchadnych njezbožach 832 ludźi žiwjenje přisadźiło, lěto pozdźišo wjac hač 750 a 2014 cyłkownje 629. Lěta 2011 bě knježerstwo Narodnu strategiju wěstoty wobzamknyło, zo móhła Čěska „nimbus kraja ze sobu najwjace mortwymi w Europje wobchadnych njezbožow dla“ wotbyć. Tak buchu rizikowe městna w nadróžnej infrastrukturje poněčim wotstronjene. Po ČSÚ stej skupinje pěškow a dźěći „najwohrožeńšej“. W prěnim połlěće je 61 pěškow smjertnje znjezbožiło. Zwjesela pak, zo je alkohol dale mjenje winik nje­zbožow – „jeničce“ jědnaće šoferow zahiny přewjele promilow dla. Tež młodźi šoferojo su mjenje njezbožow zawinili – w prěnim połlěće 31 porno 54 loni.

Minjenu wutoru rozšěri so po Worklecach zrudźaca powěsć, zo je po dołhej, sćerpnje znjesenej chorosći wučer a wjelelětny nawoda Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule „Michał Hórnik“ Siegfried Baumgärtel w starobje 76 lět zemrěł.

Wón narodźi so 7. nalětnika 1940 w Ralbicach, hdźež so mać sama wo njeho a lěto staršeho bratra staraše. Pod chuduškimi poměrami wonaj skromnje wotrosćeštaj. Sprawne a pilne žiwjenske nastajenje, kotrež jeho w dźěćatstwje formowaše, je sej čas zemskeho byća zachował. Zastupiwši 1946 do šule w Ralbicach dyrbješe hižo jako šulski młodźenc w prózdninach pola burow dźěłać. 1958 je nadarjeny hólčec wuspěšnje abituru złožił. Njemóžeše studować, dokelž njebě maćeri móžno ze swojej skromnej mzdu jako póstownica jeho a hižo studowaceho materielnje zastarać. Stipendij pak bu po statnych předpisach synomaj přistajeneje zapowědźeny. Dźěłaše tuž dwě lěće w płunokombinaće Čorna Pumpa, zo by poz­dźišo na Pedagogiskim instituće w Budyšinje studować móhł.

Nuzowe zastaranje wobćežne

Frankfurt n. W. Nuzowa medicina po­dłu němsko-pólskeje mjezy ma njedostatki. Puće do přichodneje chorownje su častodosć předołhe, rjekny direktor Frankfurtskeho klinikuma Thomas Funk. Za krótši puć do chorownje na tamnym boku rěki pak pobrachuje kooperaciske zrěčenje. Němsko-pólske dojednanje je na kóždy pad trěbne, Funk potwjerdźi.

Rekordne žně hromaka

Podstupim. Telko hromaka kaž hišće ženje su lětsa w Braniborskej nažnjeli. Ratarjo nakałachu cyłkownje 19 600 tonow tuteje zeleniny. To je 27,8 procentow wjace hač loni, zdźěla tamniši statistiski zarjad­. Mnóstwo je zdobom rekord. Poprawom běchu plahowarjam skerje snadne žně wěšćili. Hromak plahowali su lětsa na 3 400 hektarach.

Kitesurfing dowoleny

Hamor. Kitesurfowarjo smědźa přichodnje tež Bjerwałdski jězor wužiwać. Sakska krajna direkcija je wodosportej na wotmjezowanym arealu přizwoliła, kaž dźensa rěkaše. Gmejna Hamor ma do toho wěstotne naprawy přewjesć a čaru markěrować. Kitesurfing je sport, při kotrymž mały parašut surfowarja po wodźe ćehnje.

Čěski premier Bohuslav Sobotka wčera delegaciju Domowiny přijał

Praha (SN/at). W młódšich stawiznach Domowiny wusahowacy podawk bě wčera w Praze. Čěski ministerski prezident Bohuslav Sobotka (ČSSD) je delegaciju Domowiny pod nawodom jeje předsydy Dawida Statnika přijał. Nimale hodźinska rozmołwa wotmě so w centrali čěskeho knježerstwa. Zastupjerjo Domowiny wuzběhnychu styki k Čěskej a rozłožichu stawizniske zwiski kaž tež aktualne połoženje serbskeho ludu.

Cordula Ratajczakowa

Lětanišćo Berlin-Braniborska stawa so dźeń a bóle ze symbolom twarskeje njekmanosće Němskeje. Planowane bě wotewrjenje w lěće 2011, mjeztym hižo dźesać lět na nim twarja a kónc njeje přeco hišće wotwidźeć – tež nic kóštow, kotrež wučinjeja mjeztym šěsć króć telko kaž planowane. Prestižowe předewzaće je so k narodnemu projektej hańby wuwiło.

Hrozy nam w Serbach něšto podobne? Wot lěta 2010 hižo planuja Serbski muzej Choćebuz na tamnišej Młynskej přetwarić a zdobom trajnu wustajeńcu wobnowić. Wězo dyrbiš po wjace hač dwaceći lětach dom, kotryž Serbam a cyłej – tež mjezynarodnej – zjawnosći wobraz wo stawiznach a kulturje Delnjoserbow po­srědkuje, modernizować a dźensnišemu standardej muzejownistwa přiměrić. Muzej je w nošerstwje města Choćebuza, a Załožba za serbski lud jón spěchuje. Jako­ nošer je město za ryzy přetwar zamołwite. Za nowu wustajeńcu bě Załožba za serbski lud hižo dawno pjenjezy zaplanowała.

Za lětušu jubilejnu 10. mjezynarodnu wuměłsku dźěłarničku „Při Krabatowym kamjenju“ w Miłočanskej skale je so telko wuměłcow kaž hišće ženje přizjewiło. Zarjadowanje wotměje so wot 22. awgusta do 4. septembra.