Z wudaća: pjatk, 23 septembera 2016

Budyšin (CS/SN). Zarjadowanje k prawicarskoekstremistiskim strukturam w Budyšinje a wokolinje bě hižo dlěje planowane, kaž direktorka Serbskeho muzeja Christina Boguszowa wčera nawječor zdźěli. Zo pak budźe wone po najnowšich podawkach takle aktualne, njebě wotwidźomne. Něhdźe 40 wopytowarjow zajimowaše so wčera za přednošk Petry Schickert a Markusa Kempera z mobilneho poradźowanskeho teama Sakskeho kulturneho běrowa. W swojich zahajenskich słowach je so předsyda Domowiny Dawid Statnik jasnje wot wuprajenjow distancował, z kotrymiž so Serbja do akcijow přećiwo wukrajnikam zapřijimaja. „Formulacija ‚Budyšin wostanje němsko-serbski‘ je nam jara njeluba“, Statnik rjekny. Fakt je, zo dyrbimy prawicarske struktury chutnje brać, dokelž w našej towaršnosći něšto chabła a so łama, wón zwurazni.

Waršawske knježerstwo wobstawa na swojej politice ćěkancam napřećo

Waršawa. Pólske knježerstwo ma wuslědk wjerškoweho zetkanja Europskeje unije minjeny tydźen w słowakskej stolicy Bratislavje za „wulke dobyće“. Kraj njetrjeba so chłostanja EU bojeć, dokelž nochce žanoho ćěkanca do kraja pušćić. Ministerska prezidentka Beata Szydło bě tule raznu poziciju swojeho kraja we wobłuku Visegrádskeje štyrki, ke kotrejž słušeja tež Čěska, Słowakska a Madźarska, na konferency přesadźiła. Tamne kraje skupiny maja podobnu poziciju ćěkancam napřećo. Tež jim chłostanje njehrozy. Na wjeršku krizy ćěkancow dla bě EU wo tym rozmyslowała krajam, kotrež ćěkancow po jeje předstawach njepřiwozmu, pjenježne chłostanje napołožić. Šef Europskeje rady, bywši ministerski prezident Pólskeje Donald Tusk, w Bratislavje potwjerdźi, zo dyrbjało so „njekontrolowanemu prudej ćěkancow w Europje“ na kóždy pad zadźěwać.

„Wy rozsudźiće“, rjekny sudnik na spočatku njewšědneje dźiwadłoweje premjery „Terror“ w Budyskej přisaharni. A hnydom sy nutřka, nic jenož w hrě, ale we woprawdźitosći, w napjatym moralisce wužadacym prašenju, hač je mordarstwo, žiwjenje 164 njewinowatych čłowjekow woprować, zo by to 60 000 ludźi wuchowało. Pozadk stej aktualne wohrožowanje přez teroristow a němske prawo. Ale što je prawje, što wopak? Princip abo swědomje jednotliwca? Nowy wyši hrajny nawoda NSLDź Stefan Wolfram je z inscenaciju jasne znamjo sadźił, dokal wón chce – nas do diskusijow zapřijeć, nas tule w Budyšinje sobu wzać na ćežki puć, so z njepřijomnymi problemami rozestajeć. Za přichodny projekt „Wir sind keine Barbaren“ pyta Stefan Wolfram nětko ludźi za wobydlerski chór, kotryž hidu na wukrajnikow zwurazni. Přeju jemu a nam wjele wuspěcha! Cordula Ratajczakowa

Grodk (JoS/SN). Aktiwne brunicowe hórnistwo we Wochožanskej wuhlowej jamje kaž tež saněrowanske dźěła Łuži­skeje a srjedźoněmskeje towaršnosće hórnistwoweho zarjadnistwa wobwli­wuja regionalne wodowe wobhospodarjenje. A Grodkowska wodarnja dyrbi nětko swoje składy pitneje wody znowa rjadować. Wo tym informowaše nawoda Grodkowskeho wodoweho a wopłóč­koweho zaměroweho zwjazka (SWAZ) Bernd Schmied wopytowarjow minjenu sobotu na 8. Grodkowskim wodowym a přirodowym dnju w Słomjeńskim (Slamener) parku přirody. Tam ma so nětko šěsć studnjow, hdźež wšědnje 4 000 kubiknych metrow wody wudobywaja, za­wrěć. Za to chcedźa štyri nowe studnje wokoło Łojowa (Groß Luja) ze samsnym wudobywanskim mnóstwom natwarić.

Bratislava (SŽ/K). Dołho bě njewěste było, kak britiski awtotwarc Jaguar Land Rover (JLR) po brexiće Wulkeje Britaniskeje ke kontraktej steji, wujednanemu z prěnim knježerstwom Roberta Fica wo natwarje noweje awtotwornje w Słowakskej. Nětko je wěste: Koncern JLR projekt zwoprawdźi. Tele dny su mnohe firmy pola Nitry započeli nowy zawod za produkciju wozydłow twarić, štož je inwesticija 1,4 miliardow eurow a tak najwjetša w kraju. „Po našich planach je předwidźane, zo prěnje awto produkcisku liniju w lěće 2018 wopušći“, praji direktor JLR Ralph Speth składnostnje zazběha natwara zawoda. A wón doda: „Wulka Bri­taniska drje Europu wopušći, my pak w njej wostanjemy.“ W nowej tworni JLR změje 2 800 sobudźěłaćerjow wob lěto 150 000 wozydłow zhotowić. Tak wobkrući Słowakska swoje mjeno jako „swětowy mišter w produkciji awtow“, nastawa dźě w kraju po ličbje wobydlerstwa najwjace z nich na swěće. Loni su Bratislavski VW, Žilinski Kia a Trnavski Peugot prěni raz wjace hač milion awtow naprodukowali – zwjetša za Němsku, Wulku Britanisku a Rusku.

Do najaktiwnišich serbskich prócowarjow błótowskich Bórkowow słuša bur a ludowy spisowaćel Hajno Nowy, kiž je 25. septembra 1941 w ródnej wsy zemrěł. 26. decembra 1871 bě so wón ratarskej swójbje w Bórkowach narodźił. Jeho połdra lěta starši bratr Wylem sta so z fararjom, angažowanym spěchowarjom serbstwa a bě wot lěta 1913 do 1933 předsyda Maśicy Serbskeje. Hajno pak ratarješe w ródnej wsy a skutkowaše lětdźesatki we wosadnej radźe a w gmejnskim parlamenće, při čimž­ so za pěstowanje serbskich nałožkow zasadźeše. Běše wjesny chronist, wozjewješe stawizniske přinoški w Serbskim Casniku a w Serbskej pratyji. Z jeho pjera je serial w Casniku „Kak Bórkowy we Błotach nastali su“. Hajna Noweho najwjetše literarne dźěło je sceniski wobraz „Serbska pśěza“, wušłe 1928 w Budyšinje. Aktiwnje je wón wulki 50. jubilejny swjedźeń Maśicy Serbskeje 1931 we Wětošowje sobu přihotował. Zasłužbnje spěchowaše jako čłon wjednistwa wjesneho ratarskeho towarstwa nowe metody ra­tarjenja z modernymi gratami w Błótach.

Manfred Laduš