Z wudaća: pjatk, 20 januara 2017

Mysle k dźěćacej knize „Knoćik a jeho awtko“

Je fascinowace, kajke wjeselo powědančka a stawiznički wo małym knoćiku stajnje zaso zbudźeja. Wěm so dopominać, zo zajimowach so tež ja tehdy w dźěćat­stwje jara za jeho mjeńše a wjetše dyrdomdeje runje tak kaž dźensa mjez druhim mój sotrowc, kotremuž předpołožich njedawno nowu knihu Ludoweho nakładnistwa Domowina „Knoćik a jeho awtko“. Kniha Zdeněka Milera a Eduarda Petiški, wot Judith Wjenkec do hornjoserbšćiny přełožena, powěda wo małym knoćiku, kotryž žedźi so za swójskim awtkom. Wšako widźi wjele awtow, kóždy­ dźeń, w najwšelakorišich barbach a formach.

Wustajeńca „Wotmolowane“ w Budyskim Serbskim muzeju

Rady sej hdys a hdys swójbne foto­albumy wobhladaš a dopominaš so tak na zetkanja, na hižo wotemrětych swójbnych, na rjane dožiwjenja. Fotowy album je takrjec wěste pozbudźace žiwe dopomnjeće, kotrež nochceš z wočow pušćić. Tak je to w šěršim zmysle tež z fotowymi wustajeńcami, kotrež spřistupnjeja ći stawizny. Tam móžeš sej zdobom­ swoju narodnu identitu wuwědomić. K tomu słuša na kóždy pad tež přehladka „Wotmolowane“, wotewrjena 9. oktobra 2016 w Budyskim Serbskim muzeju a přistupna hišće hač do 5. měrca. Něhdźe 180 historiskich fotografijow ze serbskeje Łužicy, wot spočatkow srjedź 19. lětstotka hač do 1930tych lět pře­kwapja wopytowarja ze swojej techniku, z motiwami a temami.

Čitać nawuknyć je napinace dźěło, čitanja wzdać zamóže so čłowjek bjez wulkich napinanjow. 26 procentow Němcow – statistika so za tym w serbskim kraju njepraša, ale Serbow prosće do nich zapřijima – njeje w swojim žiwjenju hišće ženje biblioteku wotnutřka widźało. 39 procentow dźe kóžde lěto jónu do knihownje.

Jedna pjećina Němcow (a Serbow?), konkretnje 19 procentow, na lěto cyle jednu knihu njepřečita, 38 procentow čita hač do pjeć knihow, 16 procentow šěsć do dźesać a 28 procentow wjace hač dźesać knihow. Statistika so wězo za tym njepraša, hač je to rjana abo mjenje rjana literatura, hač fachowa abo hinaša. Njech je: Zarjadujće so sami!

Na jednej stronje skoržimy – myslu sej z prawom –, zo bywaju knihi dźensa mjenje kulturne kubło dyžli prjedy, na tamnej stronje so nimale wšitke nakładnistwa wo pisany a wulki poskitk prócuja, inklu­ziwnje Ludowe nakładnistwo Domowina a Budyske nakładnistwo Lusatia. Problemow pak maja nakładnicy přiwšěm dosć a nadosć. Rozrisajomne su wone dźakowano techniskemu wuwiću. A tohodla poskića­ serbske nakładnistwo tež nowe edicije, njepapjerjane.

Mysle k nowostce „Marka, Janko, pójtaj won! – Spěwy a stawiznički za dźěći“

Prěnja němska kniha za dźěći rěka: „Robinson der Jüngere“ a je z pjera Joachima Heinricha Campy z lěta 1867. Jeje zaměr bě dać dźěćom teksty, kiž so jim lubja a kotrež wone tež rozumja. Kniha Wernera Měškanka a Marhaty Cyžec-Korjeńkoweje „Marka, Janko, pójtaj won! – Spěwy a stawiznički za dźěći“ ma wšitke šansy, tónle zaměr docpěć.

Awtor powěda, kajki wupada swět hornjoserbskich dźěći na wsy wot nalěća hač do nazymy. Jemu so radźi so kon­centrować na žiwjenje doma a mjez susodźic dźěćimi. Zo bychu dyrdomdejstwa dožiwjeli, njetrjebaja sciencefiction abo fantasy, ale wšědny dźeń w přirodźe a w zhromadnej zabawje. Tole je za nje dosć dyrdomdejstwa. Wažne stej při tym přećelstwo a towaršliwosć.

Pytaja kandidatow

Sprjewiny Doł. Hač do spočatka febru­ara móža zajimcy kandidaturu za wólby wjesnjanosty gmejny Sprjewiny Doł přizjewić. Po informacijach statistiskeho zarjada so dotal nichtó přizjewił njeje. Wólby budu 5. měrca. Njedyrbjał-li nichtó kandidować, dotalny wjesnjanosta Manfred Heine (njestronjan) hišće raz nastupi. Mjenje hač 2 000 wobydlerjow dla pak budźe zastojnstwo čestnohamtske.

Ptaču gripu zwěsćili

Zhorjelc. Pola mortweho kołpja w Zgorzelecu su wirus ptačeje gripy H5N8 zwěsćili. Tohodla su tež wjacore dźěle města Zhorjelca jako wěstotne pasmo postajili, zdźěla tamniši krajnoradny zarjad. Wěstotne pasmo, z kotrehož njesmě nichtó ptački, mjaso a jeja wuwožować, je nětko na 21 dnjow postajene.

Serbske reje wožiwić

Lipsk. Čłonojo towarstwa Serbska reja zetkachu so wčera w Lipsku ze zastupjerjom towarstwa Serbska ludowa hudźba Měrkom Šołtu. Rěčeli su wo serbskej rejowanskej kulturje a nowych idejach, kak móhli serbske reje wožiwić a je ludźom zbližić. Tak přihotuje towarstwo Serbska reja workshop, kotryž budźe 1. apryla w Choćebuzu.

Ludowe nakładnistwo Domowina chce lětsa šěsnaće knihow wudać

Budyšin (SN/CoR). Nowe lěto přinjese nowe knihi – na to móže so čitarstwo runje tak wjeselić kaž spušćeć. Tež lětsa chce Ludowe nakładnistwo Domowina serbskemu čitarjej a na serbskej tematice zajimowanym wobšěrnu knižnu paletu poskićić. Planowane je, zo w lěće 2017 dohromady šěsnaće knihow wuńdźe.

Na „dejmantny kwas“ prosy Serbski ludowy ansambl hosći składnostnje jubilejneho 60. ptačokwasneho programa w swojej režiji. We wěstym nastupanju je to tež dejmantny kwas za ansambl a jeho publikum, zwjazany z kóždolětnym profesionelnym wuměłsko-zabawnym poskitkom, kotryž je tak kruće kaž lědma što w kulturnej protyce wjacorych łužiskich generacijow zakótwjeny.

Dejmantny kwas je znamjo, zo njeje mandźelstwo jeno zbožowne wokomiki dožiwiło, ale tež ćežke časy zhromadnje zmištrowało, zo je k dalewuwiću žiwjenja přinošowało a wšo to jeno z lubosću, swěru a wutrajnosću docpěło.

Kubłanski forum w Kamjencu wěnowaše so wčera wěcnym prašenjam noweho šulskeho zakonja w Sakskej. Z temu­ rozestajachu so zapósłancy wšelakich­ frakcijow krajneho sejma.

Kamjenc (AK/SN). Nowy sakski šulski zakoń žada sej inkluziju za šulerjow, kotřiž při wuknjenju napadnu. Za to su nuznje přidatne mocy trěbne. Tole bě tema wčerawšeho kubłanskeho foruma w Kamjencu ze zapósłancami frakcijow CDU, SPD a Lěwicy krajneho sejma. Přeprosyła bě Marion Junge (Lěwica). Wučerjo, šu­lerjo, kubłarjo, socialni pedagogojo a po­litisce zajimowani su přeprošenje do Kamjen­skeho powołansko-šulskeho centruma sćěhowali.

Drježdźany (dpa/SN). Problematiskeho wjelka w Zhorjelskim wokrjesu smědźa nětko zatřělić. Tole wobkrući wčera sakske wobswětowe ministerstwo w Drježdźanach. Stajnje zaso je dwulětne zwěrjo w sydlišćach ludźi za cyrobu pytało. „Napadneho zadźerženja dla hrozy strach eskalacije. Wěstota čłowjeka je tule wažniša hač škit družin“, rěka w zdźělence ministerstwa. Zhorjelski krajnoradny zarjad chce nětko hajnika postajić, kiž ma wjelka zatřělić.

Po informacijach wobswětoweho ministerstwa su fachowcy identitu wjelka z pomocu genetiskich přepytowanjow zwěsćili. Tak pochadźa wón z pólskeje črjódy Ruszów, kotraž ma swój teritorij bjezposrědnje při mjezy k Sakskej. Kaž pólscy wědomostnicy zdźělichu, bu wjelk jako šćenjo wot čłowjeka picowany.

Dotal su w Sakskej dwaj wjelkaj zesparnili. Jednoho zatřělić pak njebě dowolene.

Po informacijach kontaktneho běrowa „Wjelki w Sakskej“ maja w swobo­dnym staće tuchwilu 15 črjódow, tři poriki­ a jedyn jednotliwy wjelk swoju domiznu.