Róčnica hłuboko zakótwjena
Polacy deklaraciju prěnjeje konstitucije w Europje z lěta 1791 wopominali
Waršawa. Pólska swjećeše minjeny kónc tydźenja róčnicu, kiž je ludźom wosebje wuznamna a kotruž sej přewšo waža: 230lětne wobstaće konstitucije, Zakładneho zakonja. Tak bě so Pólska 3. meje 1791 z konstitucionelnej monarchiju stała. Bě to prěni moderny Zakładny zakoń w Europje, zepěracy so na tři stołpy demokratije, tehdy hišće z kralom na čole: parlament, statny aparat a justicu. Do toho bě Pólska wot lěta 1772 mjez Pruskej, Awstriskej a Ruskej dźělena. Polacy zwjazowachu ze swojej nowej konstituciju nadźiju, zo budźe kraj nětko zaso samostatny a swobodny.
SPOLU ma nuzne
Praha (ČŽ/K/SN). Lědma zo su so tři hłowne čěske konserwatiwne strony ODS, KDU-ČSL a TOP 09 do koalicije SPOLU (zhromadnje) zwjazali, to prezentuje nowy trojozwjazk zjawnosći tež hižo program hłownych zaměrow, kotrež wotmysli zeskutkownić, dyrbjał-li přichodne wólby parlament dobyć. Tak SPOLU wolerjam mjez druhim přilubja, dawki znižeć, podpěrować swójby, rentnarjow a pomocy potrěbnych, zesylnić šulstwo, spěchować ratarstwo, přewjesć antiběrokratisku rewoluciju, pospěšić digitalizaciju a dodźeržeć prozapadne wusměrjenje kraja.
Čěska poněčim zaso wožiwja
Marek Krawc rozprawja za Serbske Nowiny z čěskeje stolicy
Praha. Tradicionelne prěnjomejske zarjadowanja wotměwachu so, wězo pod krutymi škitnymi naprawami, minjeny kónc tydźenja w Čěskej. Tak zeńdźe so na Praskej kupje Střelecký ostrov skupina „zažranych“ komunistow, zo by tam po zwučenym wašnju 1. meju woswjećiła. Tež kritikarjo postajenjow korony dla demonstrowachu na wšelakich městnach Prahi a Brna. Na jich protestnych akcijach njebě na zbožo k žanym njeluboznym podawkam mjez nimi a policiju dóšło, hačrunjež sydachu wjacore pjenježne pokuty. Někotři wobdźělnicy akcije běchu mjenujcy swoje nahubniki „zabyli“. Hižo štwórtk wuži 20 000 Čechow składnosć, zo bychu přećiwo tuchwilnej politice nastupajo politiske rozestajenja z Ruskej protestowali. Konflikt mjez statomaj so mjeztym dale přiwótřa. Tak je ruske knježerstwo komisarce Europskeje unije Věrje Jourovej zakazało do wuchodneho kraja přińć. Jourová bě so wospjet za razne sankcije přećiwo Ruskej zasadźała. Na demonstraciji štwórtk tydźenja šwikachu Češa zmyslenosć swojeho prezidenta Miloša Zemana.
„Rewolucija“ so nimokuliła
Pólska knježaca strona PiS krizu z pomocu opoziciskeje Lěwicy přewinyła
Waršawa. Bjezmała by w Pólskej minjene dny k politiskemu zemjerženju dóšło. Tam hrožeše chutny strach, zo knježerstwo zwrěšći a opozicija móc přewozmje. To pak so na kóncu stało njeje.
Přičina knježerstwoweje krizy bě zwada wo rozdźělenju srědkow Europskeje unije za nowonatwar čłonskich krajow po přewinjenju koronakrizy. Pólska móže z cyłkownje 56 miliardami eurow z Brüssela ličić, 24 miliardow eurow z toho je přiražka, 32 miliardow je kredit. Wuměnjenje za wupłaćenje pjenjez stej nadrobny plan kóždeho kraja, za čo chce srědki zasadźeć, kaž tež wotpowědne wobzamknjenje parlamentow.
Nowe koalicije
Praha (ČŽ/K/SN). Bychu-li nětko w Čěskej wólby sejma byli, by je młoda koalicija Piraća/STAN jasnje ze 27,9 procentami dobyła, přibywši porno měrcej dwaj dypkaj. To wuchadźa z aprylskeho zwěsćowanja wotpohladow wolerjow přez agenturu STEM. Strona ANO premiera Andreja Babiša dyrbjała so z druhim městnom spokojić – by dźě jeno 24 procentow hłosow docpěła, hdyž bě njedawno hišće z dobrymi 30 dypkami we woprašowanjach dominowała. Tež druha nowa koalicija, z konserwatiwnych stronow ODS, TOP 09 a KDU-ČSL wobstejaca, by nahladnych 16 procentow nazběrała a z nimi so z třećej najsylnišej mocu stała. Do sejma přišli bychu hišće SPD z 12,8 procentami, ČSSD ze sydom procentami a KSČM z 5,2 procentomaj.
Po tym zo su komunisća spočatk apryla zrěčenje wo tolerowanju Babišoweho mjeńšinoweho knježerstwa ANO/ČSSD wupowědźili, hlada opozicija za móžnosćemi, je powalić a tak k dočasnym wólbam sejma dóńć. Jeno zo njeje sej wona wo puću k tomu přezjedna. Piraća chcyli zaměr z rozpušćenjom delnjeje komory přez prezidenta docpěć, ODS porno tomu na tym wobstawa, zo premier Babiš w sejmje prašenje dowěry staji.
VW dyrbi dźěło wobmjezować
Bratislava (dpa/SN). Jako sćěh po wšěm swěće pobrachowacych mikroelektroniskich dźělow dyrbja tež w słowakskej tworni awtotwarca Volkswagen produkciju wobmjezować. Wot dźensnišeho chce Volkswagen Slovakia w Bratislavskej tworni produkciju přezpólnych modelow SUV hač do pjatka, 7. meje, přetorhnyć. Małe awta chcedźa pak dale zhotowjeć, rěčnica předewzaća Lucia Kovarovič Makayová wčera medijam zdźěli. Hižo před tydźenjemi bě wona potwjerdźiła, zo njehodźi so wobmjezowanju produkcije zadźěwać, njedyrbjało-li so połoženje polěpšić. Tehdy pak njemóžeše wona hišće rjec, kotre modele su potrjechene a kak dołho móhło přetorhnjenje trać.
Bratislavska twornja zaběra we wobłuku koncerna Volkswagen cyle wosebite městno, dokelž zhotowjeja tam awta cyłkownje pjeć wšelakich markow. Zawod je nimo toho kmany, je-li trjeba, produkciju druhich mjezynarodnych městnosćow přewzać. Tuchwilu twari 12 000 sobudźěłaćerjow Volkswagen Slovakia w Bratislavje mjez druhim jězdźidła VW Touareg, Porsche Cayenne kaž tež Audi Q7 a Q8 a wjacore mjeńše modele.
Produkcija piwa w Čěskej spadła
Skónčnje dosć šćěpiwa
Marek Krawc rozprawja za Serbske Nowiny z čěskeje stolicy
Praha. W Čěskej so koronapandemija dźeń a bóle změruje. Wot 3 098 schorjenych w tudyšich chorownjach lěkuja tuchwilu 694 pacientow na intensiwnych stacijach. Ličba 820 nowonatyknjenych předchadźacu njedźelu bliži so hódnoće, kotraž dowola dalšu fazu wolóženja. Tak smědźa šulerjo srjedźnych šulow a studenća poslednjeho lětnika wysokich šulow wot přichodneje póndźele zaso w swojich kubłanišćach wuknyć, a mjeńše dźěći wróća so do pěstowarnjow. Za přistajenych frizerskich, manikěrowych, pedikěrowych kaž tež masažowych salonow měješe knježerstwo póndźelu wječor tohorunja zwjeselacu powěsć. Tež woni móža přichodny tydźeń zaso na dźěło. Wikowarjo małych a specialnych wobchodow dyrbja pak hišće tři dny dlěje na to čakać.
Klaus kritizuje čěske knježerstwo
Praha (dpa/SN). Bywši čěski prezident Václav Klaus zadźerženje Praskeho knježerstwa w zwadźe z Ruskej wótrje kritizuje. „Zo jednu ze swětowych mocow nablawkamy, je něšto, za čož so hańbuju“, rjekny 79lětny minjeny pjatk w nowinje Blesk. Ultimatum stajeć, jenož dokelž sej mysla, zo EU a NATO to podpěrujetej, „njeje wuraz sebjewědomeje wonkowneje politiki“. Klaus rěčeše wo „njesměrnym chaosu, kotryž tu knježi“.
Čěske knježerstwo ruskej tajnej słužbje wumjetuje, zo je wina na rozbuchnjenju składa municije lěta 2014. Krjeml to raznje wotpokazuje. Naposledk běštej sej krajej mjez sobu diplomatow wupokazałoj. Po najnowšim ultimatumje Čěskeje republiki dyrbi wjace hač 60 sobudźěłaćerjow ruskeho wulkopósłanstwa Prahu hač do kónca meje wopušćić.
Václav Klaus premierej Andrejej Babišej wumjetuje, zo „aferu za wólbny bój znjewužiwa. Njeje připad, zo so wona runje nětko wujewja.“ W Čěskej wola spočatk oktobra nowy parlament. Po tuchwilnym stawje by Babiš wólby přěhrał.
Kritiske měnjenja njewitane
Pólska telewizija popularne, ale knježerstwu njelube wusyłanje skónčiła
Waršawa. Kritiske rozprawnistwo wo postupowanju knježerstwa přećiwo koronawirusej móže bjeze wšeho negatiwne sćěhi měć. To dyrbješe pólski publicist a moderator Jan Pospieszalski bolostnje začuwać. Wón bě jara popularne telewizijne wusyłanje „Warto rozmawiać“ (Wudani so wo tym rěčeć) w pólskej statnej telewiziji TVP jako moderator nawjedował, dotal wjace hač 200 króć.
