Zdaloka widźane
Jean
Kudela
Foto:
Alfons
Wićaz
W diskusiji podawa francoski přećel Serbow Jean Kudela mysle k aktualnemu połoženju we Łužicy ze swojeho, Pariskeho wida. Jedna so wo měnjenje jednotliwca, kotrež njekryje so w kóždym padźe z tym redakcije:
Někotři čitarjo budu so snano hóršić: „Kak zwěri sej tónle wukrajnik schroblić, so do našich nutřkownych naležnosćow měšeć! Njech so wón na swoje akademiske dźěło wobmjezuje!“
Znaju Serbow a Łužicu nimale 40 lět a přednošowach wo serbskej kulturje a rěči 30 lět na Statnym instituće za wuchodne rěče a kultury (INALCO) w Parisu. Hižo cyłu tu dobu dóstawam a čitam Serbske Nowiny, Rozhlad a Nowy Casnik, štož dźerži mje w zwisku z mojimi lubymi Serbami. Nimo toho mam přećelow, kotřiž mje wo situaciji w Serbach informuja. „Łužica je moja druha domizna“, praji dr. Zbigniew Gajewski znaty přećel Serbow — to móhł ja tež prajić.
Reality připóznawać a je wobdźěłać
Tež spisowaćel Křesćan Krawc rozmysluje wo aktualnym połoženju w Serbach a wo naležnosći Serbski sejm. Jeho mysle tule dokumentujemy. Jedna so wo měnjenje jednotliwca, kotrež njekryje so w kóždym padźe z tym redakcije:
Hdyž so rozdwojenja, wadźeńcy a boje wo legitimowane zastupnistwo Serbow njeskónča, so my Serbja – byrnjež w zbytkach přeco něšto wot nas zwostanje – w kategoriji žiwych narodnosćow we wotwidźomnym času zhubimy. Bjez wulkeho hódnoćenja, sudźenja, bjez wumjetowanja dyrbja so přećiwo sebi wojowace kruhi, gremije a wosoby do zhromadnosće namakać.
Zapósłane (10.05.16)
Pawoł Rota z Ralbic podawa trěbne wudospołnjenje rozprawy w februarskim Věstníku wo powójnskich podawkach w Róžeńčanskej šuli nazymu 1945:
Zajimowani čitarjo Serbskich Nowin wědźa, zo jim Mikławš Krawc-Budyski prawidłownje rozprawja, što w Praze wuchadźacy měsačnik Česko-lužický věstník ze Serbow piše. K powěsći w februarskim wudaću wo „stawkowanju serbskich dźěći přećiwo němskim wučerjam w Róžeńće a w Ralbicach nazymu 1945“ chcył něšto dodać. Wo Ralbicach wšak ničo njewěm. W Róžeńće sym to dožiwił.
Wuchadźišćo: Z kóncom Druheje swětoweje wójny 8. meje 1945, z našim narodnym wuswobodźenjom, je w serbskim ludźe runjewon wubuchnyło narodne wědomje. Wot dorostłych je škrička přeskočiła na dźěći, kaž su to starobje wotpowědnje zrozumili a zwoprawdźić móc myslili. A to měješe wuskutk w šuli, kiž pak je z kolijow wujěł. Zo „su šulerjo němskeho wučerja zbili“, kaž to Věstník piše, wobswědčić njemóžu. Běch tehdy šuler 8. lětnika w Róžeńće.
Zapósłane (06.05.16)
Na přinošk Křesćana Krawca ze 17. měrca 2016 w Serbskich Nowinach poćahuje so Helmut Schippel z Njebjelčic:
Skerje připadnje zhonich wo přihłosowarjach pomjatneje tafle za zamordowaneho pólskeho nućeneho dźěłaćerja Staszeka we Łomsku. Poćah k němskej holcy bě jeho zahuba. Zasudźichu jeho k smjerći a nuzowachu mnohich cuzych dźěłaćerjow kaž tež Němcow a Serbow, jeho wotprawjenju přihladować. Na tule njeprawdu dyrbjało so trajnje dopominać. To móhło so stać z pomjatnej taflu pola Łomska abo, kaž su to w Njebjelčicach činili, ze skulpturu.
Zapósłane (25.04.16)
Zrudźaca powěsć so we Wotrowje rozšěri, zo je něhdyši šulski nawoda Jan Herman nimale 100lětny zemrěł. K tomu piše Jan Wjenk w mjenje Wotrowskich šulerjow:
Narodźiwši so do wulkeje swójby přežiwi Jan Herman hrózbnu Druhu swětowu wójnu a sta so w Radworju z wukubłanym nowowučerjom. Tam zezna w susodnej wsy pozdźišu mandźelsku Adelheid. Do mandźelstwa narodźichu so jimaj štyri dźěći. Jan měješe zbožo, přińdźe do Wotrowa a wučerješe z Janom Meškankom, Cyrilom Nawku, Francom Kubašom a Jurjom Grósom. Dźěći, mjez nimi mnoho ćěkancow, chodźachu dwaj lětnikaj hromadźe do jedneje rjadownje. To měješe tež swoje lěpšiny. Na jednej stronje słyšachu, što starša rjadownja wuknje a lěto pozdźišo bě to za nich wospjetowanje, su-li dokładnje kedźbowali. Při tym nawuknychu mnozy ćěkancy tež serbšćinu a stachu so samo pozdźišo wučerjo.
W ćežkim času dialog dale wjesć
Něhdźe 400 přisłucharjow pjelnješe minjeny pjatk žurlu Berlinskeho wulkopósłanstwa Ruskeje federacije, zo bychu swjatočny koncert ZSW w kooperaciji z SLA dožiwili. Smy so wobhonili, što k podawkej měnjachu.
Maksymilian Nawka z Ingolstadta: Samo na sebi bě to jara poradźeny koncert. Wězo, hdys a hdys su hudźbnicy tróšku njekoncentrowani hrali – ale to so stanje, to je wuměłstwo, to je hudźba, to je awtentisce. Kulisa tule we wulkopósłanstwje je krasna – jara pompozne wšitko, jara wulke. Myslu sej, zo so tónle ramik derje hodźi za prapremjeru.
Zapósłane (19.04.16)
Pod nadpismom „Trjebaja Serbja hišće serbskorěčnu sorabistiku?“, poćahujo so na přinošk w SN z dnja 9. měrca, piše Christiana Piniekowa z Choćebuza:
Swójba, wěra, serbstwo a mjeńšina su jeho formowali
Berlin (ML/SN). „Z nadběhami na ćěkancow w Budyšinje a Clausnitzu ma sakski ministerski prezident Stanisław Tilich hišće wjac dźěła hač hewak a wulku potrjebu k wujasnjenju. Sebje samomu nima ničo wumjetować. Jako katolski Serb wón wě, što to woznamjenja, mjeńšinje přisłušeć, a jedna po tym. Tilich ma kruty orientaciski ramik.“ W Berlinskim cyłoněmskim dźeniku Die Welt pisaše Jacques Schuster njedawno w cyłostronskim přinošku wo šefje sakskeho knježerstwa jako „mužu hódnotow“.
Nowina cituje Tilicha: „Rasizm a prawicarski ekstremizm stej mi cuzej. Jónu su spytali mje jako sympatizanta předstajeć. Absurdne.“ Čitar zhoni: „Stanisław Tilich ma nutřkowne wobhrodźenje, kotrež da jemu krute stejišćo, złožowace so na štyri stołpy: swójbu, katolsku wěru, serbski pochad a přisłušnosć k mjeńšinje. Tilich powěda, kak wjesoły je, zo přez swój serbski pochad běžnje pólsce a čěsce rěči. Wotewrjenje rěči wo zawisćach mnohich Saksow na Serbow, dokelž su so woni w NDR pječa lěpje měli. Statej bě derjeměće jeničkeje mjeńšiny z widom na wuchodoeuropskich susodow wažne.
Měli bóle praktisce myslić
Po naprašowanju sćelaka ZDF dwěluje wjetšina ludźi na tym, zo móža so ćěkancy w přichodnych lětach na dźěłowych wikach integrować. Bianca Šeferowa je so za měnjenjemi abo nazhonjenjemi mjez čitarjemi wobhoniła.
Monika Cyžowa, předsydka Zwjazka serbskich rjemjeslnikow: Widźu wosebje nastupajo rěčnu barjeru wulki problem. To drje je ćežko, ćěkancow do dźěła zakótwić. Trjebamy dźesać lět, zo bychmy ludźi na woprawdźitych fachowcow wukubłali. Dwěluju na tym, zo to ćěkancy w běhu dweju abo třoch lět zdokonjeja.
Zapósłane (07.04.16)
Lubina Žurec-Pukačowa z Choćebuza piše wo koncertnym dožiwjenju w SLA:
Minjeny pjatk wječor dožiwi zajimowany publikum w rjanej nowej žurli na Budyskej Wonkownej Lawskej pisany program. Pjeć „Serbskich rejow“ Jana Pawoła Nagela – hnujace to zjednoćenje słowjanskich folklornych motiwow ze srědkami moderneje hudźby – koncert zahaji. Slědowacej dwě sinfoniji Leopolda Mozarta zadobyštej so na jara spodobne wašnje do wutrobow připosłucharjow. Swoju kuzłarsku mišterku je orchester SLA našoł we wuměłči Anett Baumann, kotraž bě solistka swětosławnych wiolinowych koncertow cyklusa „Štyri počasy“ Antonija Vivaldija. Dźakowano jeje zamóžnosći a wulkotnej interpretaciji zhromadnje z orchestrom pod wuměłskim nawodom Dietera Kempy wupřestrěwachu so zynki a wobrazy nalěća, lěća, nazymy a zymy po žurli: Ptački spěwachu a žołmički pluskotachu, słónco smaleše a njewjedro hrožeše.
Tele koncertne dožiwjenje běše woprawdźe wobkuzłace, a z dušu połnej rjanych zynkow so publikum dźakowaše. Škoda, zo bě jenož tak mało ludźi přeprošenje sćěhowało.
