Šwjelu z wustajeńcu počesćeja

póndźela, 04. decembera 2023 spisane wot:
Składnostnje 150. narodnin Bogumiła Šwjele wěnuje Serbski muzej w Choćebuzu jemu wosebitu wustajeńcu pod titulom „Darjena wěda“. Tutu su pjatk ze swjatočnosću a zhromadnym spěwanjom adwentnych spěwow wotewrěli. We wustajeńcy pokazuja fotografije, spisy, knihi a dalše objekty z jeho zawostajenstwa. Wulki dźěl eksponatow dari Šwjelojc swójba, mjez druhim wnuk dr. Dieter Šwjela, muzejej w zašłych lětach. Tute so nětko prěni raz zjawnosći pokazuja. Objekty ze Serbskeho kulturneho archiwa, Serbskeho muzeja w Budyšinje a Domizniskeho muzeja Dešno kaž tež z priwatneho wobsydstwa přehladku wudospołnjeja. Foto: Michael Helbig

Za ćichim bě skutkował. Bjez njeho pak naš lud njeby swój dźenik měł: Marko Smoler ma nětko čestne městno wosrjedź wšědneje dźěławosće redakcije našeho wječornika..

Budyšin (SN/mb). Prěni šefredaktor serbskeho dźenika – Marko Smoler – je wotnětka ze swojim portretom na kóždym posedźenju redakcije SN přitomny. Na małe swjatočne přijeće na česć Marka Smolerja je šefredaktor Marcel Brauman wčera nimo sobudźěłaćerjow redakcije nawodnicu Serbskeho kulturneho archiwa, dr. Annett Brězanec, zastupjerku Budyskeho Serbskeho muzeja, Andreju Pawlikowu, a jednaćela Ludoweho nakładnistwa Domowina (LND) Symana Pětra Cyža witał. Koleginam a kolegam so za prěnje lěto wšědneho zhromadneho dźěła podźakowawši, skedźbni na wuznam załožerja našeho dźenika: „Na proze dalšeho techniskeho wuwića SN z digitalnej platformu je wažne, zo sej naše žurnalistiske korjenje wuwědomjamy.“

Rumunska poezija serbsce, němsce a grafisce

pjatk, 01. decembera 2023 spisane wot:

Budyšin (SN/bn). „Traian Pop je fenomen. Wón je wjeloraki intelektualny, basnik a wudawaćel mjeztym 176. edicije rjadu ‚Lyrik‘. Jako nakładnik je so přede­wšěm na poeziju wuchodneje a južneje Europy wusměrił a skići mjez druhim ze swojimaj kwartalnje wuchadźacymaj časopisomaj ‚Martix‘ a ‚Bawülon‘ wobstajnje tež serbskim wuměłcam forum zwonka Łužicy.“ Z tymle słowami zahaji Dietrich Šołta prezentaciju aktualneho zwjazka mjenowaneho rjadu „Posledni sněh – Der letzte Schnee“ wčera w Smolerjec kniharni. W nakładnistwje Pop wušła zběrka wopřijima 51 basnjow Popa, kotrež běchu wjacori poeća z rumunšćiny do němčiny přełožili a tak Dorotheji Šołćinej a Benediktej Dyrlichej předłohi za přebasnjenje do serbšćiny wutworili. „Jedna so potajkim wo 3. interpretaciju. Poezija Popa rozkuskuje samozrozumliwosć, interpunkcija je jemu runje tak smorže kaž běžna logika“, Dyrlich wužadowanja přenjesenja originalnych tekstow do hornjo- a delnjoserbšćiny zjima. Šołćina doda rekapitulujo, zo běchu jej naposledk Swjedźenje serbskeje poezije z přičinu, mjezynarodnu lyriku zeserbšćić.

Serbski ludowy ansambl předstaji pod nadpismom „Zymski čas“ wot jutřišeho hač do 22. decembra dohromady pjeć króć swój scenisko-koncertantny adwentny program z orchestrom, chórom a baletom. Inscenacija Jana Domaški wobswětluje serbske hodowne nałožki a wopřijima mjez druhim „rarity serbskich komponistow“ a teksty Kita Lorenca. Foto: Martin Pižga

Namrěwstwo rjeka

pjatk, 01. decembera 2023 spisane wot:
Jenož mało wosobinskich dokumentow z jeho pjera je so zachowało; mjez nimi su tři łopjena z titulom „Rěčne zmylki“ – přehladom hłownych zmylkow, kotrež bě Marko Smoler, teksty korigujo, zestajał. 1939 pósła jón Oće Wićazej z připisom: „Jelizo bychu so wobstejnosće tak přeměniłe, zo by móžno było, Maćičny časopis wudawać, prošu, tutón zapis w mojim mjenje woćišćeć.“ Wićaz piše 1945: „Hačrunjež so hižo ničo wjace njesmědźeše w serbskej rěči ćišćeć, wón tola hišće dołho njeběše zhubił nadźije do lěpšeho přichoda.“ Hižo do fašistiskeho terora je Marko Smoler „někotružkuli wobskóržbu a zasudźenje k pjenježnej pokuće přijimać dyrbjał“, tak dr. Annett Brězanec. Město změrowacych spěchowanskich srědkow běše jeho wšědny chlěb połne hospodarske riziko. Nam dźensa so porno tomu njepředstajomnje derje wjedźe. Wón běše rjek. To nichtó wot nas njewočakuje. Ale što my dźensniši w Serbach wot sebje samych wočakujemy? Marcel Brauman

Budyšin (SN/bn). Hesło „Z wobrazami swójski porjad w chaosu swěta wutworić“ zjima po słowach Agnes Matthias, kuratorki Archiwa fotografow Němskeje fototeki, tworićelstwo Budyskeho fotografikarja Jürgena Maćija. Tohodla „hodźi so wuběrnje jako nadpismo“ mjeztym 5. zarjadowanja rjadu „spotlight“, kotrež stej mjenowany archiw a jeho nošer, Sakska krajna a uniwersitna biblioteka SLUB, wčera w Budyskim Serbskim muzeju wuhotowałoj. Přiležnosć bě jimaj aktualna wosebita wustajeńca „Ducy domoj“, koncipowana jako retrospektiwa pjeć lětdźesatkow wopřijimaceho profesionelneho skutkowanja Maćija.

A stawiznopis?

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
Ze 70 do 80 sobudźěłaćerjemi je Serbski institut jedyn z najwjetšich serbskich dźěłodawarjow w dwurěčnej Łužicy. Zo wědomostnicy we wobłuku institutneho dnja wuslědki swojich slědźenjow předstajeja, polěkuje transparency a zmóžnja zdobom direktnu wuměnu. Znowa z livestreamom a simultanym přełožkom do němčiny wotpowědowaše wčerawše zarjadowanje w dalokej měrje narokej serbskeho rěčneho ruma. Poskićene přednoški skićachu drje dohlad do wědomostneho dźěła, wuwabjeja pak zdobom prašenja. Dwě z tajkich měritej so na serbski stawi­znopis: W kotrym wobjimje wotbłyšćuja so poručenja stawizniskeje konferency Ma­ćicy Serbskeje z lěta 1992 we wědomostnych wupłodach institutnikow? Kotre, ze slědźenja tehdyšeho Instituta za serbski ludospyt „zdźědźene běłe błaki“ w serbskich stawi­znach su hižo wobdźěłane? Kóždyžkuli angažement domizniskich slědźerjow sej wažu, tón pak wědomostnu ekspertizu zarunać njemóže. Axel Arlt

Karlo Nowak

štwórtk, 30. nowembera 2023 spisane wot:
28. nazymnika 1873 narodźi so w Lěskej blisko Złeho Komorowa wučer a wuměłski moler Karlo Nowak jako syn serbskeho žiwnosćerja. Po wopyće gymnazija studowaše na wučerskim wustawje w Starej Darbni (Altdöbern). Wot lěta 1891 wučerješe Nowak we wšelakich šulach w Delnjej Łužicy a we wuchodnej Braniborskej hač do 1943. Mjeztym studowaše wón w Berlinje a Kasselu štyri lěta wuměłstwo a bě potom wučer rysowanja na gymnazijomaj w Krosynje (Crossen) a najdlěje w Choćebuzu, hdźež poda so 1943 na wuměnk. Hižo na swojim prěnim wučerskim městnje zaběraše so z rysowanjom a molowanjom. Hłownje molowaše Karlo Nowak akwarele delnjołužiskeje přirody, wsow a ćicheje holanskeje krajinje. Wot lěta 1923 hač do 1936 buchu jeho mólby a rysowanki na wjacorych wustajeńcach w Choćebuzu widźeć, hdźež bě připóznata wosobina jako wuměłc a wučer. Na wuměnku bě dale wuměłsce jara produktiwny. Po załoženju ­Koła serbskich molerjow 1948 wabi jeho Měrćin Nowak-Njechorński za čłona a wěnowaše molerjej wjacore dlěše nowinske přinoški. Z priwatnych přičin přesydli so Karlo Nowak 1955 do Hannovera, hdźež 24. apryla 1959 zemrě. Manfred Laduš

Wot toho časa, zo sym čitać móhł, sym poprawom z fotami Ericha Schutta wot­rostł. Staršej běštaj doma we Wětošowje nowinu Lausitzer Rundschau abonowałoj, a jako prěni fotograf a fotoreporter tehdyšeje nowiny SED w Choćebuskim wobwodźe běch fota Ericha Schutta nimale wšědnje w nowinje wuhladał. Wone wotpopadnychu zaćišće z łužiskeho hórnistwa a energijownistwa runje tak kaž z ratarstwa w bjezposrědnym susodstwje wulkich milinarnjow a brunicowych jamow. Tehdy hišće njewědźach, zo pochadźa po wšej Łužicy znaty fotograf z mojeho domizniskeho města, zo běše wón w dźensa tam hišće wobstejacej Petzoldojc „Błótowskej drogeriji“ powołanje fachoweho drogista nawuknył. Tute wopokaza so jako wuchadźišćo za pozdźiše skutkowanje jako fotografa wulkeje łužiskeje nowiny a wobrazoweho chronista žiwjenja předewšěm w dwurěčnej Łužicy. W septembrje 1953 bě pola Lausitzer Rundschau jako fotograf dźěłać započał, w lěće 1994 poda so na wuměnk.

Radworske impresije w Budyšinje

srjeda, 29. nowembera 2023 spisane wot:
„Dwórnišćo pisanosće“ rěka wosebita wustajeńca, kotraž bu wčera w Budyskim Serbskim domje wotewrjena. Přehladka pokazuje po cyłym schodźišću twarjenja něhdźe 30 mólbow a rysowankow, kotrež je dohromady 13 lajskich wuměłcow lětsa we wobłuku dźěłarnički Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu pod nawodom Maje Nageloweje stworiło. Wjetšina wobrazow posrědkuje impresije z Radworja, hdźež je so workshop w septembrje wotměł. Zarjadowace towarstwo „so wjeseli, zo su so nimo ‚tójšto starych zajacow‘ tež wjacori młodźi debitanća“ na nim wobdźělili, kaž na přikład Worklečanka Jeannine Mark (naprawo). Foto: Maćij Bulank

nowostki LND