Z wudaća: srjeda, 29 julija 2015

New York (dpa/SN). Bjezstrašnostna rada UNO chce najebać hroženje z Moskwy dźensa wječor wo tym wothłosować, hač zarjaduje mjezynarodny tribunal, kotryž by woprawdźitu přičinu znjezboženja lětadła­ MH17 nad wuchodnej Ukrainu wujasnił. Mašinu předewzaća Malaysia Airlines běchu před lětom wottřělili. 298 ludźi při tym zahiny. Knježerstwje w Moskwje a Kijewje sej mjez sobu winu na katastrofje dawatej. Ruska tribunal wotpokazuje, doniž njejsu přepytowanja nižozemskich­ fachowcow wotzamknjene, a je weto připowědźiła. Nižozemska a Malajzija sej zhromadnje z druhimi krajemi hižo dołho žadatej, podawk zjawnje přepytować.

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowe knježerstwo je dźensa razniše prawidła přećiwo korupciji w strowotnistwje wobzamknyło. Lěkarjam, apotekarjam, fyzioterapeutam a hladarjam hroža po zakonskim naćisku justicneho ministra Heika Maasa (SPD) hač do tři lěta jastwa, dadźa-li so wobtykać. We wosebje ćežkich padach dyrbjeli potrjecheni samo pjeć lět do jastwa, kaž medijam dźensa zdźělichu.

Athen (dpa/SN). Zastupnicy mjezyna­rodnych pjenjezydawarjow su dźensa w Athenje druhi dźeń ze swojimi kontrolemi pokročowali, kaž grjekska telewizija rozprawja. Wčera běchu statny zličbowanski zarjad wopytali. Europska komisija so nadźija, zo dojedna so z grjekskim knježerstwom hač dosrjedź awgusta wo nowym pomocnym programje, kotryž změje wobjim 86 miliardow eurow.

Mnichow (dpa/SN). Skóržba pozdatneje neonacistiskeje teroristki Beaty Zschäpe přećiwo jeje třom prawiznikam nje­změje žane sćěhi. Mnichowske statne rěčnistwo je dźensa wotpokazało přećiwo prawiznikam­ přepytować, njemějo jich zadźerženje za chłostajomne. Zschäpe swojim­ prawiznikam wumjetuje, zo su w rozmołwach ze sudnistwom wino­watosć mjelčenja ranili.

London/Calais/Skopje (dpa/SN). Britiske knježerstwo je hladajo na přiběracu ličbu ćěkancow w francoskim Calaisu znjeměrnjene. Minjenu nóc je dalši ćěkanc žiwjenje přisadźił, jako spyta přez podmórski kanal do Jendźelskeje přińć. W Calaisu čaka­ mjeztym něhdźe 5 000 migrantow na składnosć, do Wulkeje Britaniskeje so dóstać. Stajnje zaso spytaja na nakładne awta zalězć, kotrež na ćahach stejo kanal přeprěčeja. Mjeztym stej so Wulka Britaniska a Francoska dojednałoj wěstotne naprawy polěpšić. Tak chcedźa w Calaisu wěstotne pasmo zarjadować, w kotrymž maja nakładne awta čakać.

W zwisku z přiběracej ličbu ćěkancow je tež Makedonska wočiwidnje přežadana. Minjene tři dny je tam nimale 2 000 ludźi ze Syriskeje a Afghanistana wo azyl prosyło, kaž medije rozprawjeja. Ćěkancam wupisuja na někotre dny płaćiwe makedonske dokumenty, zo móhli přez Serbisku a Madźarsku dale jěć. Fachowcy trochuja, zo w septembru wšědnje hač do 10 000 ludźi Makedonsku docpěje. Kraj słuša k najchudšim Europy.

Berlin (dpa/SN). Rada ćěkancow w němskej stolicy je knježaceho měšćanostu Michaela Müllera (SPD) namołwiła, „katastrofalne poměry w politice napřećo ćěkancam w Berlinje ručež móžno skónčić“. W zjawnym lisće předsydstwo rady ćěkancow raznje kritizuje, zo Berlin swoje­ zakonske nadawki při zaměstnjenju a zastaranju požadarjow azyla nje­spjelnja. „Ćěkancy wostawaja bjezdomni a njedóstawaja ani eksistencny minimum“, spisarjo lista šwikaja.

Z tuchwilu 1 800 po informacijach krajneho zarjada za strowotnistwo a socialne w hostelach zaměstnjenych za azylom pytacych ma jeničce 600 oficialny dobropis centralneho zarjada za registrowanje ćěkancow za hostel. „Zbywacych bjez hnady do bjezdomnosće sćeleće. To je přećiwo zakonjej.“ W mnohich hostelach mjeztym dobropisy krajneho zarjada za městno hospodowanja hižo njeakceptuja, dokelž je zarjad přepozdźe płaći abo scyła nic. Tuchwilu njeje pječa wjace hač 4 000 hostelowych zličbowankow zapłaćene.

Před sto lětami zemrě sławny Slepjanski dudak Matej Hančo, kotremuž tež Bola rěkachu. Narodźił bě so wón 1838 a bě ratar ze statokom na Slepjanskej nawsy. Jara­ woblubowany a nadarjeny ludowy herc hraješe we wokolinje na swjedźenjach, kwasach, kermušach a rejach na serbskich dudach – na kózole a měchawje. Sam wobknježeše Bola tež klarinetu a małe serbske wěrowanske huslički. Wuběrnje zanošowaše wón ludowe spěwy swojeje domizny a samopěsnjene žortne serbske a němske składnostne hrónčka. 1886 wo­pyta­ Ludvík Kuba Bolu w Slepom a zapisa sej tójšto jeho pěsnjow, melodijow a rejow. 1888 pokročowaše z tym dr. Adolf Černý. Bola a jeho hercy buchu daloko za mjezu domizny znaći, dokelž na mnohich na­rodopisnych wustajeńcach, kongresach a koncertach piskachu. Předewšěm w Serb­skej wsy wšosakskeje wustajeńcy 1896 w Drježdźanach a w tamnišim drastowym ćahu žněješe dudak Bola wulke připóznaće, bu samo z kralownu Carolu fotografowany. Wot lěta 1896 je wón chór Slepjanskeho towarstwa Spiwny wěnašk hudźbnje přewodźał. Manfred Laduš

Ludźom pozhubjeny słowoskład zaso wuwědomić

Sobudźěłaćerka běrowa Domowinskeje župy „Jakub Lorenc-Zalěski“ Juliana Kaulfürstowa je w Slepjanskej kón­činje pytała za ludźimi, kotřiž slepjanšćinu hišće w jeje starej formje wob­knježa. 2. oktobra maja so wupłody jeje slědźenja na dwěmaj CDjomaj wo­zjewić. Za to spřistupnja wona zwuko­nošakaj tež zjawnosći na zarjadowanju na žurli Slepjanskeho kulturneho centruma. K nahrawanju słuša kniha, kotraž předstaja rěčnych swědkow kaž tež wobsahi jich powědančkow a dožiwjenjow; nimo serb­skorěčnych přepisanjow wopřijima wona tež němskorěčne přełožki. Wšitko zhromadnje wuńdźe pod titlom „Płachta pełna hulicowańkow“ (Płachta połna powědančkow). Wobrazy fotografa Karstena Nyče z Noweho Města nad Sprjewju wudaće wobohaćeja, portrety ludźi kaž tež čwak płata hraja při tym wosebitu rólu.

Rejowanski ansambl Pśijaśelstwo z Cho­ćebuza je so lětsa posledni raz wobdźělił na folklornym festiwalu w Chrósćicach: Hromadźe z cyłkom Stara lubosć pokaza tam reju „Jutrowna woda“. W njedźelnym programje łuži­skich­ skupin staj Thomas Mietk a jeho partnerka posledni raz rejo­wałoj. Jan Kral­ je so Thomasa Mietka prašał za při­činami kónca kaž tež za zaćišćemi wo festiwalu w Chrósćicach.

Posledni zjawny wustup Rejwanskeho ansambla Pśijaśelstwo Choćebuz bě na folklornym festiwalu „Łužica“ w Chrósćicach. Što su přičiny toho?

T. Mietk: Mamy chutne ćeže z dorostom. Nimamy dosć abo žanych zajimcow za naš cyłk. Pobrachuja tež nazwu­čowarjo a wuměłscy nawodźa, kotřiž bychu­ dźěło našeho ansambla a tak jeho duch a wobstaće zaručili. Njeje tež nichtó, kiž by za nas programy zestajał a je potom zwoprawdźił. Dotalni zamołwići su přez powołanske winowatosće wja­zani a nimaja hižo dosć chwile za woporniwe dźěło našeho cyłka.

W Chrósćicach sće jako jenički por wu­stupiłoj ze solom. Je to hižo wuraz toho, zo ni­maće ludźi?

Wo njewšědnje wjele nowopřichadach za prěnje a druhe koparske mustwo muži rozprawja tele dny Sokoł Ralbicy/Hórki. Po informacijach předsydstwa je so woběmaj nimale kompletny cyłk přidružił. Z Rakec su so Bejmic bratřa Fabian, Bosćij a Tomaš do ródnych Ralbic nawróćili, wot zastupnistwa Wojerecy 1919 je Jens Nuk přišoł, wot SJ Chrósćicy rodźeny Chróšćan Heiko Zynda a rodźeny Hórčan Dominik Šmit a wot Módro-běłych Kulow Robert Materne ze Salowa, Stefan Bernard z Kulowca a Markus Brězan ze Sulšec. Nimo toho je so pola rezerwy Sokoła we wjednistwje mustwa tójšto změniło, dokelž bě trenar Matijas Šnajder hižo­ w aprylu powołanskich přičin dla přestał a mustwowy nawoda René Zynda kónc sezony. Nowy trenar-kopar budźe Uwe Młynk z Ralbic, nowy mustwowy nawoda Tomaš Matka ze Smjerdźaceje, cyłkownu zamołwitosć přewozmje jako tak mjenowany teamowy manager Ralbičan Michał Čóška. Mustwje Sokoła hrajetej we wokrjesnej wyšej lize a we wo­krjesnej lize, stafli II. Jurij Bjeńš