Serbšćina so zaso zjewi
21. literarna kermuša LND w Spalach poradźena
Čitarka wjeseli so nad nowej knihu a awtorka Dorothea Šołćina nad zajimom – što sej wjace přeješ na literarnej kermuši?Křesćan Krawc njesignowaše jenož knihi, ale poda so tež rady do rozmołwy.„To bě woprawdźe rjane popołdnjo“, měnješe Sylwija Pinkowa ze Spalowskeje Domowinskeje skupiny spokojom, jako literarna kermuša w Spalach minjenu njedźelu z čiłymi rozmołwami wuklinča. „Přijomna atmosfera a čitanje bě dobra měšeńca. Za kóždeho bě něšto pódla“, přizamkny so jeje kolegina Lubina Dučmanowa. K tomu přinošowachu nimo awtorow Dorotheje Šołćineje, Křesćana Krawca a Marka Grojlicha tónraz nic naposledk serbscy duchowni – lěpje prajene, anekdoty wo nich ze zašłeho lětstotka. Tak zhonichmy, kak je so we Wojerecach narodźeny Budyšinski farar Božidar Dobrucki pola wyšeho cyrkwinskeho radźićela za načinjenu křiwdu rewanšował – na wiziće předstajeneho namaka wón na pjatym róžku swoje listy jako papjeru. Publikum měješe swoje wjeselo nad tutymi a tamnymi powědančkami.Hribar měł ludźimora a druhe jědojte hriby znać
Křesćan Sćapan z Kamjeneje ludźi rady poradźuje
Po cyłej Němskej rosće něhdźe 1 500 družin hribow, z kotrychž je wjetšina jědojta abo njeznjesliwa. „Wjele ludźi wšak jeno něhdźe pjeć do šěsć družin kaž čerwjene hłójčki, prawaki, kozaki, kurjatka a marony znaje. Kóždy hribar pak měł, prjedy hač so do lěsa na pytanje hribow poda, jedyn z najjědojćišich hribow, ludźimora (Knollenblätterpilz) znać“, Křesćan Sćapan namołwja. W Kamjenej pola Radworja bydlacy 55lětny so hižo wot 80tych lět intensiwnje z hribami zaběra, přestudowa k tomu wotpowědnu fachowu literaturu. Tuž je wšelake jemu tehdy njeznate hriby, kotrež drje běchu njeznjesliwe, ale nic jědojte, po podatych symptomach pruwował. Tak zamóže čłon Němskeje towaršnosće za mykologiju (DGfM) ludźi derje a wěcywustojnje wo hribach poradźować. Wšako je so lětsa zaso tójšto hribarjow zajědojćiło a ćežko schorjeło. Z teje přičiny je DGfM warnowanske plakaty wosebje před ludźimorom wudało. W minjenymaj tydźenjomaj běchu so tež ćěkancy ze Syriskeje z hribami zajědojćili, 16lětny hólčec při tym samo swoje žiwjenje přisadźi.
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, drje je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Runje k róčnicam, kaž tuchwilu k mjeztym sydomdźesatej róčnicy kónca Druheje swětoweje wójny, nawróćeja so tež dopomnjenki na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje.
„Pachawku“ sej nawjerćeć směli
Kaž bě domske wobydlomne a dwór wučisćeny, měješe so nadosć nuzneho ratarskeho dźěła wobstarać, bě dźě wosrjedź nalěća. Byrnjež mojej ruce doma nuznje trěbnej byłoj, buch tež ja do dźěła na „dobro zjawnosće“ zasadźowany. Što ma so činić, kazaše wobsadniska móc, wjesnjanosta dyrbješe přikazy wuwjesć.
Wo wendish nudles a fritěrowanych kisałych kórkach
Jědnaće serbskich dźiwadźelnikow NSLDź poda so na wulki dyrdomdej do kraja cowboyjow
Texas, to je kraj wulkich awtow, pisanych kwětkow z plasty a z wutrobnej hospodliwosću. Tole nazhoni tež jědnaće serbskich dźiwadźelnikow Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła, jako podachu so na wulki dyrdomdej do kraja cowboyjow. Z pisanym programom jako skupina Floppy Dolls a z dźěćacym klankodźiwadłom „Cowboy Tom abo dyrdomdej ze zaka“ wuhotowani, lećachu dyrdomdejnicy 21. septembra do Ameriki. „Za nas běše to wulke wotkryće, wšako njeběchu mnozy tam hišće ženje dźiwadło, abo klankodźiwadło widźeli“, rjekny Madleńka Šołćic, zastupjerka intendanta za serbske dźiwadło. Přeprošenje běchu hižo 2013 dóstali, jako pósłaštaj režiser a nawodnica klankodźiwadła DVD dźiwadłoweje hry „Cowboy Tom“ do Texasa.
Ze serbšćinu po swěće po puću (3)
Z našej maćeršćinu smy z Alfonsom Frenclom po puću po blišim a zdalenišim swěće. Zetkawamy so ze zapřijećemi, kotrež maja we wšelakich rěčach rozdźělne pomjenowanje, přiwšěm pak zwisk. Dźensniše słowo rěka „towarš“. Snano so tež dale z tematiku rozestajeće a w knize Frencla „Mój serbski słownik“ počitaće.
Wjetše, sylniše a přijomniše, lědma pak elektriske
Awtomobilowe wiki prezentuja nowosće z načasnym digitalnym narokom, derje wuhotowane, ale chětro drohe
Zajim na technice postara so za tu a tamnu tołkańcu.Awta su dźeń a wjetše a ćeše. Su pak tež dale a přijomniše, dokelž zamóža dźeń a bóle nimale wšitko wotsamo. Tak pomhaja nam systemy, zo dodźeržimy wotstawk k před sobu jěducemu abo zo móžemy awto w měsće bjez škody do najwušeje škałoby zaparkować. Přećiwo zanjerodźenemu powětrej a zatykanym dróham w městach pak tež tajka wufilowana technika njepomha.
Najwuznamniša pokazka mobility su bjezdwěla w Frankfurće nad Mohanom – awtomobilowe wiki IAA. Hižo prěni nawal wopytowarjow k zahajenju přehladki za publikum minjenu sobotu je dopokazał, zo je awto wjac hač jeno zajimawa technika na štyrjoch kolesach. Hač do njedźele připołdnja zličichu 350 000 wopytowarjow, kotřiž chcychu sej 219 swětowych nowosćow a sylny nowy trend digitalneje mobility na wodźacych wikach tuteje branše wobhladać.
Dobra sadowa brěčka z kowarnje
Dźeń a wjace ludźi waži sej strowe zežiwjenje. Zeleninu, sad a dalše zežiwidła z bjezposrědnjeje wokoliny waža sej woni kaž nihdy do toho. Mnozy dopominaja so zaso na to, štož bě něhdy dobre a kmane.
Łužica měła jednomu krajej přisłušeć
Ze zjednoćenjom Němskeje 3. oktobra 1990 z dotalnych wobwodow NDR pjeć zwjazkowych krajow nastało
3. oktobra 1990 njeje jeno dźeń, jako přistupi Němska demokratiska republika po paragrafje 23 Zakładneho zakonja teritorijej jeho płaćiwosće, kotryž mjenujemy dźensa Dźeń němskeje jednoty. Ze samsnym datumom zwjazane je wutworjenje pjeć wuchodoněmskich krajow ze 14 wobwodow, kotrež wot lěta 1952 wobstachu.
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, drje je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Runje k róčnicam, kaž tuchwilu k mjeztym sydomdźesatej róčnicy kónca Druheje swětoweje wójny, nawróćeja so tež dopomnjenki na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje.
Swójba (nimale) zaso hromadźe
Jako jónu popołdnju na dworje wjerkowach, přijědźe dobra znata z Chelna, skoči z kolesa a při wotewrjenych durjach wrotow mi nadobo přiwoła: „Waši jědu!“ Lědma grat wotpołožich, to přileća tež hižo mój najmłódši bratr Konrad do dwora a skoči mi za šiju. Wobaj z radosće hnutaj bječimoj. Na wyšinje lěska „Winčkow“, zwotkelž Chelnjanski puć do wsy łahodnje spaduje, bě něchtó našim zdźělił, „waš Cyril je hižo doma“, na čož bě pachołk nóžce pod pažu wzał a před tamnymi domoj smalił.
Cigaretku hišće cyle njedokurich, to tež tamni dojědźechu – mać, dźěd, bratraj Ludwik a Klemens. A połny wóz přićahny k mojemu překwapjenju konik (kruwičce, z kotrymajž běchu naši na přikazane ćěkanje šli, něhdźe w Čechach njejstej dale móhłoj). Hapla wšak dołho njewobsedźachmy.
Ze serbšćinu po swěće po puću (2)
Z našej maćeršćinu smy z Alfonsom Frenclom po puću po blišim a zdalenišim swěće. Zetkawamy so ze zapřijećemi, kotrež maja we wšelakich rěčach rozdźělne pomjenowanja, přiwšěm pak zwiski. Dźensniše słowo rěka „plěch“. Snano so tež dale z tematiku rozestajeće a w knize Frencla „Mój serbski słownik“ počitaće.
