Ma wótre wóčko za motiwy
W LND wuńdźe wobrazowy zwjazk wo skutkowanju fotografa Geralda Großy
73lětny diplomowy fotografikar Gerald Große přińdźe runje z rozmołwy w Budyskim Ludowym nakładnistwje Domowina. „Mějach tam ke knize, kotruž Budyski fotograf Jürgen Maćij wo mni wuda, hišće to a tamne zrjadować. Kniha wuńdźe k Lipšćanskim knižnym wikam w měrcu.“ Dwurěčna serbsko-němska kniha, pjata w rjedźe LND „Łužiscy fotografojo“, ma titul „Lausitzer Fotografien – Wobrazy z Łužicy“. Wona změje dohromady 166 stron, z toho 80 fotowych. Jürgen Maćij předstaja swojeho kolegu a k tomu bibliografiju kaž tež přehlad jeho fotowych wustajeńcow. „Sieghard Kozel piše wo mojich fotach w kalendrach ,Křinja‘ a Herbert Schirmer wo wudaćach wobrazowych knihow za čas NDR. Při tym moje dźěła sobu zapřijima. Wudaće změje čornoběłe fota, nastate w času wot lěta 1955 hač do 1990. Tute motiwy skutkuja nětko na mnje kaž kuzło. Sym zadźiwany, što wšitko sym zajimaweho fotografisce zapopadnył“, powěda powołanski fotograf.
Rjana ludowa rěč čini publikaciju swojoraznu
Mysle k Bena Kneblowej knize „Hdźe statok mój“
„Hdźe statok mój“ mjenuje Beno Knebel swoje dopomnjenki na ródnu wjes Baćoń. A wšitko, štož a kak je to napisał, kryje so na wozbožace wašnje z titulom knihi.
Detailowe wopisanje něhdyšeho žiwjenja
Čitarjej so zda, zo steji wosrjedź serbskeje wsy Baćonja, wosrjedź wjesneho wšědneho dźěłoweho dnja, wosrjedź něhdyšeho serbskeho wobydlerstwa, wosrjedź serbskeho kraja. Za wšo to je rodźeny Baćonjan poetiske wuznaće „Hdźe statok mój“ namakał. Patetiske wopisanje ródneje wsy to njeje. Je ju rysował, kaž něhdy běše, před nimale sto lětami. Njehladajo na wšědnu kulturnu a identifikaciju pohonjowacu hódnotu, jimace to detailowe wopisanje tehdyšeho žiwjenja. Zo je Isa Bryccyna k tomu ilustraciju, cyle duktusej powědanja přiměrjenu, dodała, zběhnje nowu knihu z Ludoweho nakładnistwa Domowina na wažnu publikaciju.
Tyjace dopomnjenki na čas, kotryž je so minył
Komponist z wjele fasetami
Zaćišće wo portretowym koncerće k šěsćdźesaćinam Jana Cyža
Krótke a hustodosć w hudźbnej literaturje dospołnje njetradicionalne formy słušeja do přiznamow w Budyšinje bydlaceho a w Serbskim ludowym ansamblu skutkowaceho hudźbnika Jana Cyža. Spytaš-li pak tu abo tamnu jeho kompoziciju k hłubšemu zrozumjenju bliže přepytować abo ju samo po klasiskim wašnju analyzować, dyrbiš kmany być do jeho aforistiskeho myslenja so zanurić. Swoje krótko zapřijate a duchapołnje sformulowane kruchi zjima wón tak, zo je lědma bjez woneho aforistiskeho formalneho wobsaha rozumiš. Tak so stanje, zo „... nichtó njewě, štó budźe na kóncu z mjenom mjenowany, sak abo dwójne dno“, měni wo tymle specielnym widźe na wuměłstwo Cyžowy mentor a přećel wot młodych lět Juro Mětšk.
„Druhé světy“ rěka antologija Róže Domašcyneje w čěskej ...
W měšćanskej knihowni čěskeho Varnsdorfa haja bajkojty nałožk při premjerje noweje knihi: Połoža ju do kolebki. Kmótřa a kmótry su prošeni. Kóždy abo kóžda z nich zběhnje knižku z kolebki a wupřeje jej, kaž pola Ćernjawki, to najlěpše na puć: zbožo, zajimowanych čitarjow – młódšich kaž tež staršich –, nowe dopóznaća, słódke huby, wćipne wuši a zwědawe woči a hišće wjele wjace.
Tak sta so tež z knihu Róže Domašcyneje „Druhé světy“, ze 64. publikaciju knihownje. Milan Hrabal je wubrał z wjacorych němskorěčnych zběrkow a serbskeje publikacije Domašcyneje bajki, basnje, eseje a druhe teksty a zestaja z nich wjelebarbnu antologiju. K někotrym podawa w nowostce małe rozjasnjenja a předstaja awtorku čitarjej. Wuběrne přełožki ze serbšćiny abo němčiny do čěšćiny zhotowichu nimo Hrabala samoho Radek Čermák, kiž je tež dosłowo napisał, Jana Krausová, Jitka Nešporová, Luboš Příhoda, Leoš Šatava, Tereza Valášková a wosebje Ilona Martinovská.
Do basniskeho tworjenja zalubowany
Znatym w Berlinje je dźensa 38lětny rodźeny Chróšćan hdys a hdys swoje w němskej a serbskej rěči spisane basnje hižo přednjesł. Šćěpan Ričel je so do basniskeho tworjenja zalubował. Hižo wot lěta 2005 so wón w basnjenju wupruwuje. „A někotryžkuli je mi radźił, na tym polu dale činić“, powěda bachelor za stawizny a zahrodnisku wědomosć.
Njewotkryta słowjanska bohatosć stolicy
Dopominam so, kak su před nimale dźesać lětami w sakskej stolicy Drježdźanach wotkryli pomnik na česć sławneho ruskeho spisowaćela Fjodora Dostojewskeho (1821–1881), a to w přitomnosći ruskeho prezidenta Wladimira Putina, zwjazkoweje kanclerki Angele Merkel a sakskeho premiera Georga Milbradta. Tehdy knježeše euforija wzajomnosće mjez Ruskej a Němskej. Ta je so minjeny lětdźesatk tež w Sakskej a jeje stolicy chětro do distancow a napjatosćow, podtykowanjow a rozkorow přewróćiła, na čimž je předewšěm „wulka politika“ wina, nic jenož „wulka politika“ Němskeje.
Přiwšěm wobchowachu sej mnozy a mnohe institucije w Sakskej a Drježdźanach swoju přichilnosć, swój respekt napřećo Rusam, kotřiž běchu – runja druhim ludźom njeněmskeho pochada a rěče – saksku stolicu ze swojej přitomnosću a swojim skutkowanjom w zašłosći wobohaćili, wotwěrajo ju wuchodnym a słowjanskim kóncam dalokeho a bliskeho swěta. Runje Drježdźanske hudźbne a činohrajne dźiwadła maja na tym swoje zasłužby, kotrež sahaja tohorunja a předewšěm do doby NDR.
Bohata křinja powědkow w slepjanšćinje
Drohotnu a jónkrótnu rěčespytnu a ludowědnu ediciju w slepjanšćinje z němskim přełožkom je Domowinska župa „Jakub Lorenc-Zalěski“ ze sydłom w Slepom loni nazymu wudała. „Płachta pełna hulicowańkow – Slěpjańska serbšćina w słowje a pismje“ rěka wuběrnje wuhotowana kniha ze 104 stronami, 25 pisanymi a čornoběłymi fotami a w dwěmaj awdijowymaj cejdejkomaj. Najwjetšu zasłužbu na nastaću nowostki z awtentiskim ertnym a pisanym materialom w dźensa jenož hišće mało rěčanej slepjanšćinje ma z Budyšina pochadźaca slawistka Juliana Kaulfürstowa. Wona je wot lěta 2010 do 2015 we wšěch sydom dwurěčnych wsach Slepjanskeje wosady wo tamnišej swojoraznej narěči slědźiła, so z 22 staršimi Serbowkami a z dźewjeć mužemi, kiž slepjanšćinu z dźěćatstwa znaja a ju hišće dźensa rěča, rozmołwjała. Jich wotmołwy a powědanja je w originalnej rěči natočiła a tak zachowała. Wšako ju jenož hišće mało ludźi nałožuje. Najstarša powědarka na cejdejkomaj je Hana Šprjejcowa (lětnik 1919) z Miłoraza, najmłódši je 1942 rodźeny Dieter Redo z Trjebinka. Rownjanka Ema Krawcowa (lětnik 1925) je lěta 2014 zemrěła.
Trěbne wudospołnjenje w mjeńšinowym prawje
Nowostka Petera Kroha z bohatym faktowym materialom
Nimale 500 stron wopřijaca němskorěčna kniha jako „serbske nastorki k politiskej kulturje w Němskej a Europje“ je wušła pod titlom „Mjeńšinowe prawo je čłowjeske prawo“. Awtor dr. Peter Kroh je wnuk wuznamneho serbskeho publicista a europskeho zastupjerja mjeńšinoweho prawa Jana Skale. Kniha je dawno trěbne wudospołnjenje literatury wo mjeńšinowym prawje ze serbskeho pjera. A bjez toho zo přiwótřa awtor swoje pjero na polemiku, je pak to tež kulturnje přednjesena polemika přećiwo mnohim, štož so na tutu temu w Serbach a Europje hišće šěri.
Twórby Geralda Großy w Dešnje
rocks Haslow
Na nazorne wašnje pokazali, zo móže moderny serbski spěw tójšto wjesela wobradźeć
L ipa a jeje přećeljo su minjenu sobotu ze swojim koncertom na Haslowskej Bizoldec žurli woprawdźe do čorneho trjechili. Tole njeje jenož mój facit, ale zawěsće tež tón mnohich na hudźbje a spěwanju zajimowanych a hosći, kotřiž su poskićenja widźeli. „Sym chětro wjesoła, zo běch připadnje w Budyšinje a smědźach mjez wopytowarjemi być. Tajkule młodu generaciju njejsym hišće dožiwiła. To běše jara wokřewjace. Tež, zo su akterojo dramaturgisce wšitko zajimawje spletli ze skečemi a moderaciju. To je so jim zešlachćiło. Chapeau!“, rjekny po koncerće znata serbska dźiwadźelnica Gabriela Marija Šmajdźina Serbskim Nowinam.
