Serbska protyka 2016 – doma na křesle sedźo pućować
Čas knihow a časopisow je so z nazymu zahajił, a to nic jenož nowonakładow Ludoweho nakładnistwa Domowina dla. Redaktor Pětr Šołta je nam z Protyku 2016 po zwučenym wašnju pisanu paletu temow a awtorow do ručneho formata zezběrał.
Titulna strona wabi z motiwom Florenca nad Łobjom – a to cyle hinak, hač so město Drježdźany nažel w minjenym času demonstracijow Pegidy dla w medijach prezentuje. Byrnjež Protyka hižo lochko zastarski próšk měła, njech sej ju kóžda generacija raz na křesle sedźo abo na konopeju ležo do ruki wozmje. Po temach mnohostronsku móhła sej Protyku we wurězkach jako digitalnu wersiju předstajić. Hdyž hižo redaktor sam w předsłowje Protyku z jězbu přirunuje, da chcemy wězo wědźeć, što je pućowanski běrow přihotował. Kalendarij je tónkróć wosebje na młody publikum wusměrjeny. Dwanaće pokiwow, dokal měł sej w stolicy Sakskeje raz wulećeć, su woprawdźity dobytk. Samo jako znajer města namakaš tam překwapjenki.
Našočasne poselstwo
Zajimawa wustajeńca serbskeho tworjaceho wuměłstwa w Budyšinje
Pjenježna hódnota mólby abo grafiki a plastiki njeruna so zwjetša wěrnej wuměłskej hódnoće wuměłskeje twórby. Tele zwěsćenje njetrjeba poprawom dopokazy, jeli pak tola: Tuchwilna wustajeńca „Ja sym – molerstwo – grafika – plastika“ šěsć serbskich wuměłcow w Budyskej Ludowej bance rěči za sebje za tutu wěrnosć (Serbske Nowiny 11. nowembra pod „Namibija w Budyskej bance“ rozprawjachu). Iris Brankačkowa, Isa Bryccyna, Maja Nagelowa, Sophie Natuškec, Marion Kwicojc a Borbora Wiesnerec swoje nowše, samo najnowše twórby w Budyšinje pokazuja. Wothladajo wot kedźbyhódneho podawka, zo šěsć žonow-wuměłčow jedneje generacije hromadźe wustajeja, a njehladajo na to, zo trochowana pjenježna hódnota jich dźěłow wjace hač 50 000 eurow wučinja, je estetiska, wuměłskostawizniska hódnota wjele wjetša.
Koncert z twórbami Mětška
We wobłuku portretoweho koncerta a składnostnje předstajenja w Rojec ediciji wušłeje noweje CD „Komorna hudźba“ dožiwi 17. oktobra na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja něhdźe 80 připosłucharjow zajimawy a reprezentatiwny zarys tworjenja Jura Mětška.
Drježdźanska wila róžow a žonow
Pokazka na zajimawostki němskorěčneho romana
Štóž chce wědźeć, kak šokoloda nastawa, kak so conchěruje, a štóž chce nimo toho wědźeć kak so róže plahuja, tomu poručam čitać knihu Teresy Simon „Die Frauen der Rosenvilla“.
Hłowna wosoba romana, młoda Anna Kepler, je po politiskim přewróće 1989 wilu w Drježdźanach-Błoženecach (Blasewitz) zdźědźiła. Wobnowjejo zahrodku z wubranymi róžemi namaka wona z přećelom-zahrodnikom Janom metalowu šatulu. W njej su mjez druhim stare listy a jednotliwe strony dźenika w třoch wšelakich pismach, přeradźace intimne začuća pisarki wo njezbožownych mandźelstwach. Zhonimy wo žedźbach a strachach žonow, kotrež su na někajke wašnje přiwuzne młodeje Anny. Wobsah listow a dalše tajne namakanki – kaž rjećazk, zubički, foto, šawl a druhe – rozwiwaja swójbne stawizny dynastije přez wjacore doby producentow šokolody w Drježdźanach.
Carla Blechenowa mólba –je twarski podawk zapopadnyła
Ze słowom ducy po puću (2/kónc)
Štóž chcyše ze srjedźneje Europy do Italskeje, tomu staješe so přeco hižo njesnadny geografiski zadźěwk do puća: wysoke hórstwo Alpow. Mjeztym je tónle wot přirody stajeny zadźěwk z magistralemi, kaž su to Brennerautobahn abo Gotthard-Straßentunnel, wo tójšto złahodnjeny. Wozmješ-li pak tola raz nahły a w njeličomnych serpentinach so wijacy puć přez Gotthardpass abo Via San Gottardo, nazhoniš přemóžacy wobraz. Hdźež so mjez šwicarskimaj gmejnomaj Göschenen a Andermatt dźiwje wody rěki Reuss přez wusku hłuboku wudolinu předrěwaja, sahaja zdźěla runje horje 300 metrow wysoke kamjentne sćěny. Čłowjek móhł sej dźensa lědy předstajić, kak je tu w lětach 1820 do 1830 nastał masiwny kamjentny móst – njeby-li swój čas łužiski wuměłc w znatej wolijowej mólbje „Bau der Teufelsbrücke“ podawk zapopadnył. 1798 w Choćebuzu rodźeny Carl Blechen, nimo Caspara Davida Friedricha jedyn z najwuznamnišich molerjow němskeje romantiki, běše po maćernej stronje serbskeho pochada.
Serbja w Europje regionow
Proces europskeho zjednoćenja traje hižo 70 lět. Ideja bě genialna: po Druhej swětowej wójnje zadźěwać dalšim wójnam w Europje přez hospodarske splećenje a politiske připodobnjenje europskich statow. Koncept je logiski, jón zwoprawdźić pak njeje lochko. 1957 załoži so Europske hospodarske zjednoćenstwo (EWG), 1993 Europske zjednoćenstwo (EG), w lěće 2009 Europska unija (EU). Zjednoćić najprjedy šěsć statow, mjeztym 28, je wulke wužadanje. Kóždy lud ma swoje stawizny a nahlady, tež rany a předsudki z prjedawšich wójnow a rozkorow. Tola hłowny zaměr je docpěty: W minjenych 70 lětach njebě hižo wójnow mjez statami-čłonami. Zjednoćenje pak ma dalši zaměr, wusko zwjazany z mjenowanym: wutworić europsku demokratiju jako zakład trajacych měrliwych, runoprawnych a konstruktiwnych poćahow mjez statami-čłonami kaž tež mjez wšěmi ludami Europy.
Nad Łužicu daloki horicont
Basnje a eseje Berlinjana Petera Huckaufa
W prózdninach „domoj“
Zaćišće wo lětnjej jězbje po Balkanje dwaceći lět po wójnje (2. dźěl)
PŘI RĚCE LIM
Po wječeri a někotrych přidatnych kilometrach pytam sej z přećelku přijomny nóclěh a namakamoj jón při rěce Lim. Woda je njewšědnje čista, hačrunjež ma hižo něhdźe dwěsćě kilometrow puća za sobu. Ćeče pak nimale bjez wuwzaća přez hłuboke wudrjeńcy Dinariskich horin, hdźež ani wjetšich městow ani industrije njeje. Tak móžeš so w njej rjenje wukupać, štož je po pućowanju při balkanskej lětnjej horcoće tež trjeba. Stanować w balkanskich krajach drje oficialnje dowolene njeje, njejsym pak to nastupajo w zašłych lětach ženje žane špatne nazhonjenja činił. Wšako maja tam tak a tak lědma stanowanišća. Nawopak: Často sym najzajimawše rozmołwy z domoródnymi wjedł rano stańši ze stana. Tak tež tule na brjoze Lima.
Angažement za wjesne žiwjenje a jasne słowa za čłowjekow na ...
Wona kóždemu wěrnosć do wočow praji, dźe-li wo problemy. W Koblicach so Monika Pakoßnickowa čestnohamtsce angažuje. Předewšěm nachileny płony zachod do towarstwoweho domu we wsy, kotryž chcedźa tam za ludźi w koleskatym stole natwarić, je jej naležnosć wutroby. Jasne słowa wužiwa tež na rozmołwach za stajnym blidom z wjesnjanostu. „Mnohim wobydlerjam we wsy je chodźić dźeń a ćešo. Mamy mjeztym znajmjeńša třoch w koleskatym stole a šesćoch, kotřiž rolator wužiwaja. Tež woni měli so na wjesnym žiwjenju wobdźěleć směć“, Kobličanka podšmórnje.
Rodźena Němčanka je w Dubrjenku wotrostła. Doma su serbowali. Hakle w pěstowarni je němsku rěč nawuknyła. Něhdźe 13 hektarow pódy mějachu tehdy wobhospodarjeć. Zdobom dyrbješe so wona wo howjada, swinje, konje a kokoše sobu starać. „Smy takrjec ze skotom wotrostli. Wosom žrěbjatow smy wotćahnyli“, 75lětna powěda, „kóń bě naše bohatstwo, jeno dźakowano jemu smy ćežke dźěło scyła zmištrowali.“
Nowy wotrězk za łužiske filmowstwo so započał
Z něhdźe dwěsćě filmami ze štyrceći krajow w 13 wšelakich sekcijach z dohromady 17 mytami za najlěpše přinoški a hrajerjow, z něhdźe 20 000 přihladowarjemi a z mnohimi filmowcami, režiserami a akterami z cyłeho swěta zhladuje lětuši Mjezynarodny festiwal wuchodoeuropskeho filma Choćebuz na přewšo dobry rezimej.
Choćebuski filmowy festiwal, załoženy 1991, je tež k 25. jubilejej zaso zwjetša jara aktualne produkcije w delnjołužiskej metropoli dožiwił. Něhdźe 350 filmow běchu sej zamołwići do toho na druhich festiwalach swěta wobhladali a z nich najlěpše wupytali, kaž programowy direktor Bernd Buder našemu wječornikej rjekny. Něhdźe 120 z 200 produkcijow je nětko w Choćebuzu swoju němsku, europsku abo samo swětowu premjeru dožiwiło. Tež tak so znowa wopokaza, zo je festiwal mjeztym najwažniši forum za filmy z wuchodneje Europy.
Swět bjez barbjenja widźeć był
