Wotmołwa na list maćerje
Ladislav Volko
Maći,
kak je ći móžno wšitko chować
w tajkej małej wutrobje
a hłuboko dychać
a tróštować druhich
znjesć brěmjo na swojimaj ramjenjomaj
a rjec, zo bu wšitko
hižo do toho postajene
jěsć neple
a rjec, zo je to mjaso
Wšitko zdokonješ
bjez miknjenja
zdźěłać
přiwzać myslički
změrować žadosće
často směšne
často chutne
a połne ironije,
kiž kaž bumerang
padaja na twoje šědźiwe włosy
na wobličo a woči
sylzowate na kwasach
a pohrjebach
(Ze słowakšćiny Dorothea Šołćina)
„Sym wo hospodliwosći zahorjeny“
Wo 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije so tule někotři basnicy a wopytowarjo wuprajeja:
Słowak dr. Volko nětko tež we Łužicy znaty
Dr. Ladislav Volko, narodźeny 1944 w Kežmaroku, je w Słowakskej a za jeje mjezami znata wosobina: Wón studowaše sociologiju w Krakowje, běše we Waršawje korespondent słowakskich nowin a dalšich wukrajnych medijow, hłownje pak wěnowaše so filmej. Tak je w kooperaciji z Tonijom Brukom nawjerćał dwaj dokumentaj – „Korene poznania“ a „Mosty“ – wo mjezsobnych poćahach Słowakow a Serbow. Nimo wědomostnych a publicistiskich wozjewjenjow wuda dr. Volko 1986 knihu „Slávne osobnosti filmu“. Po lěće 1989 dźěłaše we wonkownym ministerstwje Słowakskeje a wot 1992 jako diplomat w Pólskej. Wot lěta 1999 do 2004 běše wulkopósłanc Słowakskeje republiki w Indiskej. Dźensa dźěła jako pedagoga na fakulće za masowu komunikaciju Uniwersity swjateju Cyrila a Metoda w Trnavje, hdźež nawjeduje katedru za prawo a humanistiske wědomosće.
Putace finale na wulkim jewišću
Finale lětušeho 11. mjezynarodneho folklorneho festiwala w Chrósćicach je sej wot wobdźělenych hišće raz wšitko žadało: wot folklornych skupin z tu- a wukraja, kotrež chcychu na jewišću najlěpše dźěle swojich programow předstajić, a wot wopytowarjow, kotřiž chcychu je najebać sčasami palace słónco widźeć.
Hnydom po zakónčenju swjedźenskeho ćaha so program na wulkim jewišću pod Fulkec hórku ze serbskimi kulturnymi ćělesami zahaji. Tak zawjeselichu přihladowarjow hišće raz Serbski folklorny ansambl Wudwor a Přezpólni, Smjerdźečanska rejwanska skupina, Sprjewjan a rejwanski ansambl Pśijaśelstwo ze swojimi přinoškami. Widźeć a słyšeć běštej tež Slepjanski folklorny ansambl ze spěwami a rejemi kaž tohorunja Choćebuski cyłk Stara lubosć. Serbski ludowy ansambl poskići na to hišće raz wurězki ze swojeje noweje gale „Słowjan sym“.
Łužiske skupiny bohatosć aktualnych programow předstajili
Spěw a reju su kulturne skupiny Hornjeje a Delnjeje Łužicy w minjenych lětach wuwili na dobry mjezynarodny niwow. Na folklornym festiwalu su swoje programy nětko jako cyłk předstajili.
Łužiska kultura twori na kóždym folklornym festiwalu wosebity wjeršk. Wšako tež wone folkloru na wuměłsce wysokim niwowje zaručeja. Wšitke łužiske ćělesa na jednym dnju na jednym jewišću widźeć je jenož móžno na folklornym festiwalu w Chrósćicach.
Časowy plan je dosć wusko plećeny, skupinam zwostawa mało chwile, so po swjedźenskim ćahu za předstajenje na jewišću přihotować. Dźakowano mjeztym zwučenej profesionaliće pak to bjez paniki zmištruja.
SLA pućowanje po swěće Słowjanow zwobraznił
Nowy galaprogram „Słowjan sym“ je Serbski ludowy ansambl we wobłuku XI. mjezynarodneho folklorneho festiwala prěni raz na Chróšćanskim farskim dworje předstajił.
Je so nam wid na to słowjanske zhubił, hdyž je so nam zapadny swět wotewrěł a jako powabniši spřistupnił? Što woznamjenja poprawom často wužiwany wuraz wo słowjanskej duši? Z nowej folklornej galu „Słowjan sym“ Serbski ludowy ansambl tajkim prašenjam wotpowěduje. Na jewišću njesta so ničo přewšo spektakularnje noweho. A tola so jasnje wujewi, zo jedna so tu wo hinaše wašnje tworjenja wobsaha, kotrež rezultuje ze šěršo zapołoženeje fabule.
Wusmuž mnohim wjeršk „Chróšćan speciality“ był
Jako so ludźi po festiwalu za wjerškom „Chróšćan speciality“ prašach, běše wotmołwa nimale stajnje jenaka: Wusmuž! Nochcu rjec, zo běchu tamne skupiny wostudłe abo njezajimawe. Wot 23 hodź. so jewišćo stajnje „paleše“ a před nim hišće bóle. Najbóle wšak, jako steješe Wusmuž na jewišću.
Marko Njek před mikrofonom znowa pokaza, zo zamóže publikum zakuzłać. Samo jako jeho před jewišćom na rukach njesechu, spěwaše wón dale, jako by runje cejdejku nahrawał.
Při keyboardźe sedźeše Maria-Tereza Wróblec z Wotrowa. Hižo při zaspěwanju wona dopokaza, zo jenož keyboard spicy njewobknježi, ale zo zamóže tež spěwać kaž sołobik.
Marek Rjelka drje nima wjac najdlěše włosy, ze swojimi połdołhimi pak hišće zabył njeje, kak hłowu k rytmam dale třasć – a włosy sobu! Kaž prawy profibasist! A na jeho hłuboki hłós wězo tež zabyć njesměmy! UUUUUUULALALALALALA – takle započina so spěw „W kraju mytow“. Najpozdźišo tule wšitcy pytnychu, zo bě sej tež Hanka Rjelcyna do Chrósćic dojěła.
Nowe mjezwočo w tónkróć wulkej wobsadce Wusmuža bě Beno Hojer ze swojim akordeonom.
Znowa hač do ranja hejsowali
Samo na sebi wšak je hižo cyły kónc tydźenja specielny. „Chróšćan specialita“ – takle mjenuja na mjezynarodnym folklornym festiwalu čas sobotu po 23 hodź. Zašłe razy postarachu so skupiny kaž Top Dog Brass Band, Coffeeshock Company, JANKAHANKA abo Die Folksamen wo wuběrnu naladu. JANKAHANKA hudźeše lětsa na Wjeselic dworje. Wosebje młódši publikum je sej tam znate serbske pěsnje w nowym šaće lubić dał. Spěwar a gitarist Józef Brězan rjekny: „Dwór bě kopaty połny, fanojo spěwachu a skakachu ke kóždemu spěwej – smy jara spokojom!“ Štóž njebě pola Wjeselic, steješe na Zahrodnikec-Grutkec dworje. Tam hrajachu po 23 hodź. tři wšelake skupiny. Spočatk tworješe madźarska speedfolkband Transsylvaniens. Z kóždym spěwom wabjachu woni dale a wjac ludźi před jewišćo a jich ze spěšnymi zynkami na kontrabasu, huslach a arkordeonje k rejwanju pohnuwachu. Na kóncu zanošowaštaj z nimi samo moderatoraj Jakub Wowčer a Daniel Nuk specielnu wersiju pěsnje „Palenc, palenc“.
Koło nałožkow a tradicijowna Krabatowym festiwalu so skulojćiło
Bě-li premjera Krabatowych swjedźenskich hrow 2012 hišće eksperiment, je so festiwal mjeztym jako kruty termin we łužiskej protyce kulturnych wulkopodawkow etablěrował. A z wizije Čornochołmčanki Gertrud Wincarjoweje nasta w zhromadnym dźěle z Drježdźanskim profijom Peterom Siebecku tajka powabliwa atrakcija, zo mjeztym nimale zawistnje na ludźi hladaš, kotřiž su hišće zastupny lisćik dóstali.
Při Bjerwałdskim jězorje a we wokolinje
Po kraju po puću
Bjerwałdski jězor je nowa turistiska atrakcija. W jeho bliskosći pak namakamy dalše, starše wopytahódne městnosće, kotrež su tež za nas Serbow zajimawe. A mamy tež tajke, kiž hižo njeeksistuja, dokelž su so přez wuhlowe jamy zhubili.
Wopušćimy Budyšin po zwjazkowej dróze B 156, kotraž wjedźe do Běłeje Wody. Hač k našemu prěnjemu cilej pohibujemy so po njej přez Delnju Hórku, Zdźěr, Komorow pola Klukša a Delni Wujězd. W Delnim Wujězdźe by hódno było pozastać, ale to sej schowamy za wosebitu wuprawu. Tu smy tež hižo blisko Bjerwałdskeho jězora. Dale jědźemy přez něhdy nimale njeskónčnu serbsku holu. Z praweho boka dróhi stej ležałoj něšto kilometrow zdalenej mjeztym dawno wotbagrowanej wsy Šepšecy (Schöpsdorf) a Łućo (Merzdorf). Z Łuća pochadźa naš wuznamny wótčinc Jan Arnošt Smoler. Hdyž wopominamy klětu jeho 200. narodniny – tak sej wuwědomjamy –, njebudźe wjace składnosć, wopytać jeho ródnišćo. Ale mamy wězo Dom Zejlerja a Smolerja w njedalokim Łazu, kotrehož muzej je tež žiwjenju a skutkowanju Smolerja wěnowany.
