Wo „wosebitym koncerće na spočatku lěta“
Pjeć prapremjerow serbskeje načasneje hudźby zaklinčało
Hudźbny rjad „wosebity koncert na spočatku lěta“, zahajeny 1995 pod nawodom z Łužicy pochadźaceje pianistki Heidemarje Wiesnerec, wěnowaše so lětsa reformaciji. Pjeć serbskich komponistow bě nadawk dóstał, składnostnje jubileja komorne twórby za mału wobsadku spisać. Te zaklinčachu nětko prapremjernje na zarjadowanjach w Berlinje, Wojerecach, Choćebuzu a Lipsku. W Budyskim Serbskim muzeju dožiwi nažel jenož něhdźe połsta připosłucharjow zajimawy a naročny wječor.
Ludźo přichadźeja, „dokelž je serbske nakładnistwo něšto ...
Budyske LND hotuje so na kóždolětne Lipšćanske knižne wiki
Wot 23. do 26. měrca wotměja so Lipšćanske knižne wiki. Na nich změje Ludowe nakładnistwo Domowina znowa swoje wustajenišćo. Alfons Wićaz je so z jednaćelku LND Marku Maćijowej rozmołwjał.
Čehodla je za LND tak wažne w Lipsku pódla być?
M. Maćijowa: Lipšćanske wiki, najwjetše we wuchodnej Němskej, wopytuje lěto a wjace čitarjow a knihikupcow, nic jeno z wuchodnych, ale tež ze zapadnych zwjazkowych krajow. Za naše zjawnostne dźěło je prosće jara wažne so na wikach wobdźěleć. Tam móža so čitarjo a medije wo našej produkciji wobhonić.
Informujeće tež wo dźensnišim žiwjenju Serbow?
M. Maćijowa: Na kóždy pad. Na wustajenišćo přichadźeja přeco zaso ludźo, kotřiž so za Serbami prašeja, snano tež hižo něšto wo nich wědźa a chcedźa so dokładnišo wobhonić. Tajke wiki su nam dobra składnosć wo Serbach informować. Wopytowarjo chcedźa na přikład wjace wo situaciji šulow wědźeć, kak je to z wukubłanjom w serbskej rěči, z młodźinu, hač wona hišće serbsce rěči, abo hač njeje wšitko kumštnje plahowane.
RCW a LND Pismiki z měška – Pismikowu kekliju wudałoj
Zajimawa hornjo- a delnjoserbska rěčna hra za cyłu swójbu
Rěčnu hru w delnjoserbskej (ds) a w hornjoserbskej (hs) wersiji je wudał Rěčny centrum WITAJ w kooperaciji z Ludowym nakładnistwom Domowina w lěće 2016. Wo čo w hrě dźe? Z pismikow zestajeja hrajerjo křižowku. Za dobyće liči so hódnota pismikow, kotrež so w zmysłapołnych słowach na hrajne polo kładu, a so z hódnotami kašćikow na hrajnym polu multiplikuje. Hrajer z najwjace dypkami dobudźe.
„Wšitcy smy wažni“
Wuspěšna premjera hry „Zrudny princ“ dźěćaceho dźiwadła NSLDź
To bě ći wjeselo. Přihladowarjo kleskachu a teptachu a najradšo bychu ze stólčkow zeskakali a sobu rejowali. Rěču wo najnowšim předstajenju Serbskeho dźěćaceho dźiwadła Budyskeho NSLDź, wo „Zrudnym princu“. Ale po rynku:
Hra je z pjera Ingridy Hustetoweje, kotraž drje je nam hłownje znata jako dźiwadłowa přełožowarka a literatka bajkojće rjanych dźěćacych powědančkow. Před 13 lětami bě awtorka hru napisała, tehdy za lajsku dźiwadłowu skupinu Grajarki z Choćebuza. Skupina wobsteji hłownje z kubłarkow, a wone běchu sej w lěće 2000 zaměr stajili, ze wšěmi fasetami, kotrež dźiwadźelenje skići, dźěći za delnjoserbšćinu zajimować. Tež w Hornjej Łužicy, w Chrósćicach, předstajichu lěta 2005 hru „Tužny princ“, kotraž bu z wulkim zajimom přiwzata. Nětko je ju John Petrik do hornjoserbšćiny přełožił – připódla prajene je drje to prěni dźiwadłowy přełožk z delnjo- do hornjoserbšćiny. Rěč je konkretna, derje zrozumliwa, jednora a gestiska a wotpowěduje rěčnemu niwowej dźěći prěnjeje šulskeje staroby.
Samopostajenje, a dale?
Nadobo bě ideja Serbskeho sejma w mnohich rozmołwach. Po zasakłym wobaranju zahaji so srjedź lěta 2016 wěcowna diskusija, nažel z wuwzaćom zarjada Domowiny a jeho wotrjadow. Što bě so stało?
Wuměłcy „dejmantnje“ wotrěznyli
Ptačokwasny program 2017 Serbskeho ludoweho ansambla
Hač je radźomne, sej ptačokwasny program našeho Serbskeho ludoweho ansambla wobhladać? Dojědźech sej do Radworskeje „Slavije“, a praju hnydom zawodnje: Ansamblowcy su mje lětsa překwapili. Z „Ptačokwasnej polku“ Jana Bulanka na tekst Cyrila Kole, z reju po choreografiji Juraja Šiški, z tradicionalnym „Hlejće, nowa wěc so stała“ wotbych wšitke stysknosće. Wot prěnjeho zynka su wuměłcy SLA z połnymi płucami hudźili, spěwali, rejowali. Z prěnim programowym dypkom přeskoči škrička zahoritosće z jewišća na publikum. To bě woheń na jewišću wot spočatka a ze spochi so stopnjowacymi wukonami wšěch akterow.
Što bě to najlěpše z najlěpšeho? Mój prěni faworit: Hakle po programje so mi poradźi z programoweho zešiwka z jara małym pismom wučitać, zo mjenuje so „Europska jědźna karta“. Jewišćo změni so na hosćenc, a braška sedźi za blidom. Wón ma po jědźnej karće jěsć. Nanoša jemu jednu jědź po druhej, ze wšěch móžnych krajow, k tomu wotpowědnje zaklinčitej muzika a spěw a rejuje balet. „Jědźna karta“ je multikulti, wotmołwa na aktualne prašenje.
Mystiske pućowanjepo Budyšinje
Nowy mějićel Hornjołužiskeho nakładnistwa Frank Nürnberger, dr. Andreas Gerth, je nětko němskorěčnu nowostku „Budyšin – Na slědach potajnych wotkrywanjow“ spisał. Grafikarka Claudia Dabischa je 82 stron wopřijacu ediciju z wuběrnymi, zdźěla fantastiskimi rysowankami wobohaćiła.
Knižka je putaca bajowa lektura młodym čitarjam kaž tež na mystiskich temach zajimowanym dorosćenym. Čerwjena nitka powědanja je pućowanje dobreho ducha Łužicy, bahnoweje soniny Luziki, z pućowarjom po časach Fynnom po starym Budyšinje k 31 městnam mystiskich podawkow, magiskich znamjenjow a njewšědnosćow. Wuchodźowanje započina so na Mosće měra, wjedźe po dróhach a hasach stareho města a kónči so na Hrodźišku. Awtor zeznajomja čitarja z potajnstwami „domu lěta“ na róžku Nutřkowna Lawska-Jerjowa, z křiwej Bohatej wěžu kaž tež ze wšelakimi symbolemi na portalach tachantstwa, domu z lěta 1670 na Mjasowych wikach, na cyrkwi swj. Pětra a na Maćijowej wěži.
Škit ptačiny je dźěl přirodoškita
Ptački spjelnjeja w ekologiskim kołoběhu našeho wobswěta mnohotne funkcije
W Sakskej je ptačina z nimale 190 družinami jara bohaće zastupjena. Mamy ju we wšěch žiwjenskich wobłukach, wot nižinow Łobja hač do wyšinow Šmrěčnika. Wjace hač połojca wšitkich ptačkow Sakskeje su dźesać najznaćišich družin spěwatych kaž su to kós, sykorka abo čižik. Wone maja tež z nimale štyrjomi milionami hnězdźenskich porow najwjetši podźěl na tudyšej ptačinje. Temy kaž mrěće družin, wobswětowe jědy, intensiwne hospodarstwo a klimowa změna wšak pokazuja na chutne problemy. Ptačina ma so tuž dźeń a ćešo.
Jara zajimowanemu pubikumej přednošowaše Winfried Nachtigall ze spěchowanskeho towarstwa Njeswačanskeje ptačernje w nadawku wobswětoweho zwjazka NABU. W Kamjenskim Muzeju zapadneje Łužicy rozłoži wón přitomnym situaciju kaž tež žiwjenske wuměnjenja ptačiny w Sakskej. Zdobom skedźbni na mnohe móžnosće, kak móžemy ju škitać.
Ptačina po cyłej Sakskej rozdźělena
Wowčer je zdobom hladar krajiny
Měrćin Just swoje stadło wowcow jara derje znaje – w zymje maja skoćata na pastwje swoje mocy zdźeržeć
Lětny rytmus wowčerja postaja přiroda, a to 365 dnjow. Tak je to tež pola Měrćina Justa z Konjec. Jeho dźěło z wowcami – z najwšelakorišimi nadawkami a wobstejnosćemi – chcemy tele lěto w pokročowanjach přewodźeć.
Zetkam delanskeho wowčerja při najrjeńšim słónčnym wjedrje na pastwje jeho stadła blisko wsy Konjec. Cyłkownje ma 34lětny tuchwilu něhdźe 150 wowcow a wobhospodarja něhdźe 30 hektarow krajiny. Wowčernju bě hižo před lětami wot nana přewzał, po wšej wokolinje znaty pak bu wosebje lońšich wulkich stratow swojeho skotu wjelka dla.
Z nowymi dwurěčnymi informaciskimi taflemi w sprjewinym měsće ...
Jako wopytowar so w cuzym měsće orientować často lochko njeje. W Budyšinje pak ani kartu za to njetrjebaš, přetož tu pokazuja wosebite tafle prawy puć a nimo toho hišće derje informuja.
Hižo wot spočatka 1990tych lět pokazuja w Budyšinje swětłe emaljowe tafle z módrym pismom puć k muzejam, wěžam a dalšim wobhladanjahódnym městnam. Jara načasny pak tónle system njeje. Na wěstych městnach pobrachowace pokazowaki wopytowarjam runjewon znjemóžnjeja so derje orientować. Nimo toho matej system witanskich taflow na kromje města a stawizniska šćežka po měsće wjele lěpšu kwalitu.
