Z mopedami w Krupce byli
Ći jedni jědu z awtom abo kolesom, druzy putnikuja pěši a někotři podawaja so z mopedami do Krupki. „Wjetšina z nas nima prosće telko wólneho časa, zo by sej wot njedźele do pjatka swobodne wzała a cyły puć nóžkowała. Tak smy so před štyrjomi lětami spontanje wutoru popołdnju na motorske šwiknyli, zo bychmy srjedu rano w Krupce kemši šli“, praji Křesćan Bejmak. Za njeho bě to lětsa štwórty raz, zo je na tele trochu njewšědne wašnje do Krupki „putnikował“. Mjeztym nasta z toho mała tradicija. Jako młodźency běchu mopedisća pěši sobu šli abo sej z kolesom do Krupki dojěli. Wjetšina z nich pak je tež rady z mopedom po puću. Čehodla tuž mopedowy wulět ze serbskej katolskej tradiciju njezwjazać? Čara je podobna tej młodostnych putnikow. Jenož, zo su mopedisća tam w běhu dweju a poł hodźiny. Tura wjedźe najprjedy do Stołpina, wottam dale do Pirny – a tež raz po tym abo tamnym pólnym pućiku. „Někotryžkuli Simson S51 dyrbjachmy samo před Petrovicami horu horje ćišćeć – hewak pak njemějachmy žane wulke ćeže“, Křesćan Bejmak rozprawja. Tež klětu chcedźa so zaso z mopedami na puć do Krupki nastajić.
Ćišinu sej lubić dać abo k „techno“ hejsować
Třižonjanski jězor – wočerstwjenišćo z dwěmaj wobličomaj
W jězoru pola Łaza a Běłeho Chołmca běchu wot lěta 2008 šěsnaće wšelakich družin rybow zwěsćili. Někotre wubrane wobłuki su tuž za wudźenski sport rezerwowali. Z jězorom reguluja tohorunja staw wody Małeje Sprjewje.Rozdźělnišej njemóžetej přibrjohaj při Třižonjanskim jězoru być: Pola Łaza knježi skerje ćišina, blisko Běłeho Chołmca pak móža dowolnicy po wječorach a nocach k wšelakej hudźbje porjadnje hejsować. Runja swojim „bratram a sotram“ we łužiskej jězorinje nasta Třižonjanski ze zapławjeneje jamy, z kotrejež běchu wot lěta 1984 do měrca 1989 něhdźe štyrnaće milionow tonow brunicy wuryli. Swoje mjeno ma jězor wot Łazowskeho wjesneho dźěla Tři Žony w sewjernym dźělu přibrjoha. Po tym zo bě woda Małeje Sprjewje zbywacu dźěru šěsć lět pjelniła, je Łužiska a srjedźoněmska towaršnosć hórnistwoweho zarjadnistwa LMBV wočerstwjenišćo w lěće 2009 Łazowskej gmejnje přepodała.
Dušepastyr mjez horami a łužiskej holu
Serbski superintendent a předsyda Serbskeho wosadneho zwjazka Jan Malink swjeći jutře šěsćdźesaćiny
Do najznaćišich serbskich wosobinow słuša superintendent Jan Malink, kiž swjeći jutře w Budyšinje šěsćdźesaćiny. Narodźił je so wón 30. julija 1956 jako třeće dźěćo serbskej swójbje w sprjewinym měsće. Jeho nan dr. Pětr Malink bě wučer, pozdźišo spisowaćel, lektor a wědomostnik. Mać Kata bě dźowka Baćońskeho kantora Mikławša Cyža. Kata Malinkowa wučerješe a přełožowaše jako mać sydom dźěći často po wječorach a nocach ze słowjanskich rěčow kaž tež z němčiny do serbšćiny. Malinkec swójba je ewangelsko-katolskeho pochada, štož běše tehdy hišće jara rědko. Młody Jan wotrosće ze sotrami Hanku, Marku, Christianu, Gabrielu, Terezu a z młódšim bratrom Stefanom. Po wuchodźenju Budyskeje Serbskeje zakładneje šule dźěše na Serbsku rozšěrjenu wyšu šulu a maturowaše tam 1975 jako najlěpši absolwent.
Haja wuske zwiski z wosadu
Na wopyće pola Serbskich bjesadow – 3. dźěl Bukečanska
Telefonujo w zańdźenych lětach wjackróć z Bukečanom Arndom Zobu začuwach stajnje jeho wulki angažement, zachować serbsku rěč w tamnišej kónčinje. Zdobom wusłyšach tež jeho starosć, zo dale a wjace starych ludźi wuměra, kotřiž rěč hišće wobknježachu, a młodźi wotchadźeja, dokelž po cyłej Němskej za dźěłom pytaja, zwjetša pak so do domizny njewróća. Tele moje začuće mi 72lětny Arnd Zoba wobkrući, jako so z nim na terasy swójbneho domčka na kromje Bukec rozmołwjam. Naju tema je nimo dalšich Bukečanska Bjesada. Zrodźiła bě so wona na iniciatiwu Mata Krygarja z Wuježka a wuchadźeše z kursa serbšćiny, kotryž bě tam Jadwiga Kaulfürstowa z Rěčneho centruma WITAJ Budyšin přewjedła. Serbšćinu wuknyć wšak Arnd Zoba njetrjebaše. Je dźě wón horliwy maćernorěčny Serb, je hordy na swój lud, na jeho stawizny a tradicije. A to je tež młodej generaciji posrědkował, tak swojimaj synomaj, kotrajž zwonka Łužicy bydlo swój pochad njezatajataj. Samozrozumliwje pak serbuje tež w ródnej wsy a hdźežkuli je.
Wuprawa dosrjedź katolskich Serbow
Po kraju po puću
Dźensa wabi nas pahórkata krajina wokoło Pančic-Kukowa a Worklec k pěšipućowanju. Wona je na kóždy pad wulěta hódna, wšako wjedu přez nju tež wšelake markěrowane šćežki.
Zahajimy pućowanje w delnim dźělu Kukowa – něhdźe tam, hdźež so dróha dźěli: Naprawo dźe do Chrósćic a nalěwo do Róžanta. Tam parkujemy tež swoje awto. Smy tu blisko Ćišinskeho ródneho domu, při kotrymž chcemy wězo pozastać. Dom steji na prawym boku trochu wyše dróhi, dokładna adresa rěka Chróšćanska 6. Pomjatna tafla za basnika je tam připrawjena wot lěta 1925. Iniciěrowali běchu ju tehdy serbscy studenća składnostnje 50. schadźowanki w Chrósćicach. Na te wašnje spominachu na załoženje wuznamneho studentskeho zarjadowanja 1875 tohorunja w Chrósćicach a jeho sobuzałožerja Jakuba Barta.
Křesćenjo při Starodarbnjanskim jězoru wojuja wo intaktnu přirodu ...
Hara, proch a pobrachowaca dnowna woda su wuskutki Malińskeje (Greifenhain) brunicoweje jamy. „Cyły čas smy so z wobćeženjemi bědźili“, dopomina so Jörg Nevoigt z ewangelskeje wosady Stareje Darbnje (Altdöbern) sewjernje Złeho Komorowa na 80te lěta. „Wosebje wobćežne bě nalěćo. W měrcu bě často jara sucho. Při sylnym wětřiku z wuchoda dochadźeše k pěskowym wichoram. Cyłe zahrody běchu z prochom pokryte.“ 59lětny je ranger přirodneje straže w Delnjołužiskim přirodnym parku. Do toho bě 30 metrow hłuboke studnje za wotwodźowanje wody na kromje Stareje Darbnje twarił.
Za wšě pady Lubina Hajduk-Veljkovićowa
Pisajo wobchowuje sej awtorka poćah k serbskej Łužicy
Tež, hdyž w Lipsku bydli, ju poprawom po wšej Łužicy nachadźeš. Lubina Hajduk-Veljkovićowa je spisowaćelka a tak ze swojimi twórbami w domiznje prezentna. A tež, hdyž snano runjewon k lubowarjam literatury njesłušeš, sy spěw „Črjopki“ – přednjeseny wot Weroniki Rachelic – abo tež „Kwasny dźeń“ – interpretowany wot Michała Cyža – zawěsće hižo w Serbskim rozhłosu słyšał, zo bych jenož dwaj aktualnej mjenowała. Dohromady 180 spěwnych tekstow spisała je rodźena Budyšanka, kotraž budźe w oktobrje štyrceći lět. Tule w Ludowym nakładnistwje Domowina přihotuja runje druhi krimi za dorosćenych wot njeje, a w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle bě wona w runje minjenej hrajnej dobje z přełožkom elewoweho krucha „Makojčka“ zastupjena. Loni su tam składnostnje połstalětneho wobstaća Serbskeho dźěćaceho dźiwadła jeje kruch „W putach Čorneho pana“ předstajili. Prěni fantasy-roman w serbskej rěči to. Tež prěnja konjaca kniha za holcy „Za wšě pady přećelki“ pochadźa z jeje pjera.
Mała horstka z wulkim elanom
Na wopyće pola Serbskich bjesadow – 2. dźěl Rakečanska
Sym połny wočakowanjow, jako podam so na zetkanje Rakečanskeje Serbskeje bjesady. Dokelž so tam hišće tak prawje njewuznawam, sym sčasom na městnje a prašam so w zahrodce dźěłaceho fararja Andreasa Kecke za městnosću, hdźež so Bjesada schadźuje. Skrótka přemyslujo so wón dopomina a praji; „Ach, dźensa je tola srjeda, haj to so Bjesada zetka, w farskej bróžni.“ Dźakuju so a du. Sym prěni na městnje. Bórze přińdźe prěni čłon Bjesady z wulkimaj tobołomaj, w kotrymajž ma beamer a laptop. Sym wćipny, što drje to budźe. Na to přidruži so předsyda Bjesady Günter Holder z wulkej wobrazowej sćěnu. Sym dale a napjećiši. Pomału dochadźeja dalši čłonojo, na kóncu su woni šesćo.
Domjacy lěkarjo měli wostać
Dipl.-med. Ulrike Tischer: Mjez Serbami so jara derje čuju
Medicinske zastaranje w zarjadniskim zwjazku Při Klóšterskej wodźe, kotremuž pjeć serbskich gmejnow přisłuša, je porno druhim regionam w Sakskej a Braniborskej tuchwilu nadměru dobre. K tomu přinošuja powšitkowni abo lěpje prajene domjacy lěkarjo ze swojimi praksami na wsach. Tak tež dipl.-med. Ulrike Tischer, kotraž ma hižo 25 lět swoju praksu w Jaworje. Mjez jeje pacientami bě wot wšeho spočatka wjele Serbow a tak tež dźensa hišće. Sympatiska domjaca lěkarka pak hotuje so pomału na wuměnk. Kamjenčanka, kotraž bě w Berlinje medicinu studowała, je spočatnje, před 30 lětami, w Pančičanskej poliklinice skutkowała. Młoda lěkarka zastarowaše mjez druhim medicinski centrum w něhdyšej Hlinowskej šamotowni a nimo Pančičanow tež pacientow ze Žuric, Jaseńcy, Njeradec, Noweho Dwora, Nowoslic a dalšich wsow. Přeco je Ulrike Tischer runja swojim kolegam wosebje staršich ludźi prawidłownje doma wopytowała a zastarowała. Ale tež w hladarnjach, kaž w Chrósćicach abo w Halštrowje so wobydlerjo na nju wjesela.„Sym nětko hinaši čłowjek a čuju so trjebana“
Rentnar a što potom? – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanja přiwzać (1)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Žadosćiwje wočakowana swoboda je za mnohich wuměnkarjow najprjedy raz rjana. Chwile měć za to, za čož hewak chwile njebě. Mnozy rentnarjo pak začuwaja wuměnk jako wužadanje. Kajke maja woni žiwjenje abo starosće, chcemy ze seriju pod hesłom „rentnar a što potom?“ bliže wobswětlić.
