Wužadanje zhromadźenstwa
„Row w serbskej holi“ z pjera Marje Kubašec wuńdźe 1948. Lěto do toho bě mje wona we wulkich prózdninach na wulět z kolesom sobu wzała. Bě rjany dźeń, ćicha njedźela. Kolesa so lochce wot Chasowa dele kuleja, potom lěs, brězowy, měšany, chójnowy, a skónčnje hola. Jědźemoj nimo hatow, dale po pěskojtych šćežkach. Zwonka lěsa wotwěraja so šěroke płoniny a płódne pola. Ćeta wjele njerěči. Njewěm, dokal jědźemoj. Njewažne, njedźelski wulět to po rjanym kraju, kajkiž sej jón hdys a hdys za čas prózdnin popřewamoj.
Poł hodźiny, hodźinku smój po puću. Na kromje lěsa kolesy wotstajimoj. Ćeta pokazuje na wulku chójnu a powěda, što bě so tu w aprylu 1942 stało, před pjeć lětami. Nastróžany poskam. Rozhladuju so, spytam sej to předstajeć. Młody Polak, wobskorženy poćaha ze serbskej holcu dla. Krajenjo dyrbja jemu wlečwo wokoło šije kłasć a row ryć. Wjac hač tysac nućenych dźěłaćerjow běchu tehdy sem přiwjezli, jim na wučbu. Přez koło wobrónjenych njeje wućeka.
Wo dobjeKrjeńca a Grósa
Zarys politiskeho žiwjenja w Serbach za čas NDR
Čěski stawiznar a slawist Petr Kaleta, čłon Maćicy Serbskeje, je předpołožił monografiju „Łužiscy Serbja w Ludowej komorje“ („Lužičtí Srbové w lidové sněmovně“). Wušła bě kniha 2017 jako spis filozofiskeje fakulty Praskeje Karloweje uniwersity. Awtorej njeńdźe jenož wo to, podać statistiku wo serbskich wosobach w najwyšim ludowym zastupnistwje NDR 1949–1990, ale „zarys politiskeho žiwjenja w serbskej Łužicy w dobje NDR“, kaž w podtitulu rěka. Za to wužiwaše hoberske mnóstwo žórłow: jědnaće serbskich a němskich nowin a časopisow, archiwy w Budyšinje, Drježdźanach a Berlinje, kopicu knižneje literatury kaž tež awdionahrawanja z časowymi swědkami. 184stronsku knihu wobohaća 84 ilustracijow. W předsłowje je wjetša ličba dźěłow k serbskim stawiznam wupokazana, wustaja pak so, zo so „třiceći lět po přewróće na polu serbskeje wědy a kultury nowe kritiske zhladowanje přesadźa“, to nimo Jana Malinka a Edmunda Pjecha wosebje dźakowano Timej Meškankej.
Wo surowym wosudźe pólskeho nućenca Staszeka
W druhim lětniku nowiny Nowa doba wozjewi so w lěće 1948 powědančko „Row w serbskej holi“ spisowaćelki Marje Kubašec z Chasowa. W nim powědaše awtorka wo wěrnym podawku z lěta 1942 we Łomsku pola Njeswačidła, hdźež běchu nacije tam dźěłaceho pólskeho młodeho muža lubosćinskeho poćaha z wjesnej holcu dla za chójnu powěsnyli. Syła jeho krajanow-nućencow dyrbješe tomu přihladować. „Row w serbskej holi“ bě prěnja serbska literarna twórba, kotraž wěnowaše so surowym wosudam wukrajnych nućenych dźěłaćerjow za čas nacistiskeje diktatury w Němskej a jich wotprawjenju, jeli njemějachu so tući po nječłowjeskich rasistiskich postajenjach fašistow. Marja Kubašec bě samo w Němskej sobu prěnja spisowaćelka, kotraž so k tutej maćiznje wuběrnje pjera jimaše. 1949 wuńdźe „Row w serbskej holi“ jako titulne dźěło w zběrce ze samsnym mjenom. Dopomnju so, zo mějachmy jako šulerjo 8. lětnika kaž druzy we wučbje serbšćiny z dźěła Marje Kubašec čitać. „Row w serbskej holi“ njeje tuž jenož najwuspěšniša, ale tež najbóle čitana twórba spisowaćelki.
„Wósmužowa hora – dr. Wapplerej k wosomdźesaćinam“ mjenuje ...
Dźak wšitkim pomocnikam
Najebać chětro zymne wjedro su po wšej Hornjej a Delnjej Łužicy Serbja tež lětsa swoje jutrowne nałožki hajili, kaž impresije pokazuja. Policija zdźěli, zo su z nimi něšto wjac hač 30 000 hosći do regiona zwabili, štož je wo tójšto mjenje hač zašłe lěta. Ale wo ličby wšak při jutrownych nałožkach njeńdźe!
Žiwjenje w zahrodce je dobre znamjo
Zahajena sezona nalětnich kwětkow překwapja kupcow z tójšto rjanymi barbami
Tež w nowym lěće je dosć nowych idejow swójsku zahrodku rjenje wuhotować. A kóždy móže sej wuzwolić, štož so jemu lubi. Hač su to romantiska burska zahroda, minimalizm, porjadk abo přirodźe přihódne hladanje – zahrodkarjej njejsu hižo žane hranicy stajene.Nalěćo ze sylnymi barbami witać
Po dołhej zymje njemóža ludźo hižo dosć barby do swojeje zahrodki kuzłać. Tak začuwa to tež Matijas Pěčka w swojim Holešowskim zahrodnistwje. Přiwšěm wón wobkedźbuje, zo ludźo dźensa bóle z přemyslowanjom kupuja. „Barby woni wědomišo hromadu stajeja a hladaja, hač so hromadźe hodźa“, wón wujasnja. Woprawdźity šlager pak wostawaja dale syrotki a kropački (Primel). Woprawdźite alternatiwy tuchwilu njejsu, dokelž maja rostliny tola hišće hdys a hdys zmjerzk wudźeržeć.
Lubosć k štyrinohačam po wokołopuću za Kerstin Nowak so ...
Puć do samostatnosće bě za Kerstin Nowak dołhi, ale stajnje z konjemi wusko zwjazany. Přeco lochko sej 57lětna njeměješe, hladajo na powołanje pak je swój zaměr docpěła. Hižo ze 14 lětami bě sej předewzała z konjemi dźěłać chcyć. To je jěchanskemu towarstwu w Brězowskim prodrustwje přistupiła. Tehdy mějachu konje swój domicil hišće na Jabłońčanskim knježim dworje. Jěchanje bě za holcu rjana wólnočasna zaběra. Njezadźiwa tuž, zo so Kerstin Nowak po wuchodźenju Polytechniskeje wyšeje šule rozsudźi, so na technikarku w zwěrjencu wukubłać, a to hnydom w Brězowskim prodrustwje.
W paradizu spodobnych wozow
Spušćomna adresa w Seeligstadće, hdźež so z kučemi a korejtami jara derje wuznawaja
Něhdy jězdźachu kralojo a zemjenjo, ale tež někotryžkuli kubler w korejtach a kučach, ćahanych wot druhdy wjacorych koni, po kraju. Ćim nahladniši knjez bě, ćim wosobniši bě jeho wóz. Časy wulkich a rjanych kučow abo korejtow su so minyli, wosobne wozy našeho časa hibaja so same po dróhach a su w mnohim nastupanju přijomniše hač prjedawše wozydła. Ale přiběracy zajim za konjacy sport je zdobom wožiwił naprašowanje za načasnymi wozami, z kotrymiž hodźi so přijomnje po kraju jězdźić, bjez toho zo so powětr zanjerodźi. Spočatnje bě so tón abo tamny dopomnił na to, zo so na wšelakich městnach hišće stary wóz abo samo kuča chowa. Zajimcy běchu sej je wućahnyli a někotružkuli hodźinu swobodneho časa nałožili wozy zaso do tajkeho stawa dóstać, zo hodźeli so bjeze wšeho zaso jako zapřah wužiwać.
Rostlinski rěbl z nalětnim postrowom
Wušiknej ruce móhłoj z drjewa rěbl zhotowić, kotryž hodźi so po počasach wuhotować. Hač nalěćo, lěćo, nazyma abo zyma, kóždy počas ma swoje charakteristiske rostliny za dekoraciju.
Do horncow sadźane syrotki, kropački, hyacinty a dalše nalětnje kwětki rěbl nětko wobohaćeja.
Dekoracija – kaž jejka k jutram, moch, latarnčki, keramiske abo drjewjane debjenki – rěbl skulojća. Hač steji wón před chěžnymi durjemi, na terasy, balkonje abo w zahrodce, nalětni postrow skići rjany napohlad. Fota: Bianka Šeferowa
Zapopaduje wosebitosće krajiny, architekturu a wjesne motiwy na ...
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (16)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Wjesołe a čiłe žiwjenje wjesneje dźěćiny sy móhł hišće před měsacom na zalodźenym kupowym haće we Worklecach wobkedźbować. Lědma někomu napadny zboka hata za wulkimaj dubomaj starši muž, kiž je so z dźěćimi sobu wjeselił a rjany, skićacy so napohlad trajnje zwobraznił.
Bě to před 80 lětami we Worklecach rodźeny hobbyjowy moler Beno Šram. W myslach zhladowaše tež wón na swoje dźěćatstwo, kak měješe tehdy z druhimi wjesnymi dźěćimi pod njepřirunujomnje ćežkimi wuměnjenjemi za čas suroweje Druheje swětoweje wójny na samsnym městnje swoje wjeselo.
