Produkcije zjawnoprawniskich sćelakow za mjeńšinu přichodnje ...
Hnydom dwaj dnjej wěnowachu na Choćebuskim filmowym festiwalu zachowanju filmoweho herbstwa. Sakske ministerstwo za wědomosć a kulturu bě sympozij runje tak spěchował kaž pilotowy projekt, w kotrymž su dźesać serbskich produkcijow z časa wot 1947 do 1993 w zhromadnym dźěle ze Załožbu za serbski lud, Serbskim institutom, załožbu DEFA, Zwjazkowym archiwom a Sakskej krajnej a uniwersitnej biblioteku (SLUB) digitalizowali.
Što ma zachowanje kulturneho herbstwa mjeńšiny činić z towaršnosću wjetšiny? Štó ma tule zamołwitosć, z kotrymi wužadanjemi a šansami? Tele a dalše prašenja stejachu w srjedźišću podijoweje diskusije sympozija, na kotryž witaše moderatorka dr. Grit Lemke pisany kruh politiskich a kulturnych akterow, mjenujcy braniborsku statnu sekretarku dr. Ulriku Gutheil, ministerialneho dirigenta Thomasa Früha ze sakskeho ministerstwa za wědomosć a wuměłstwo (SMWK), direktora Załožby za serbski lud Jana Budarja, Renéja Pikarskeho ze załožby DEFA a dr. Ralfa Forstera z Podstupimskeho filmoweho muzeja.
Serbski rjad mjeztym etablěrowany
Serbski podźěl na Choćebuskim filmowym festiwalu bě lětsa tak wulki kaž hišće ženje. Ze zamołwitej za rjad „Heimat – Domownja – Domizna“ dr. Grit Lemke je so Bosćan Nawka rozmołwjał.
Kajki je Waš facit 27. Choćebuskeho festiwala wuchodoeuropskeho filma?
G. Lemke: Cyłkownje to scyła rjec njemóžu, wšako sym hłownje za rjad „Heimat – Domownja – Domizna“ zamołwita. A tule měnju, zo bě sensacionelnje dobry. Hišće nihdy njemějachmy telko wobsahow kaž lětsa, dohromady bě jich sydom programowych ćežišćow a sympozij serbskeho filmoweho namrěwstwa. Ke kóždemu předstajenju móžachmy filmowu rozmołwu poskićić. Wothłós mnohich wopytowarjow bě wulkotny. Mam zaćišć, zo je serbski rjad mjeztym etablěrowany. Wón přiwabja lěto a wjace zajimcow – a to nic jeno z Łužicy, ale na přikład tež z Berlina a wukraja.
Do festiwala je rěkało, zo njebě jednore wosebje sympozij zwoprawdźić?
Choćebuski 27. filmowy festiwal wuspěšny
Štóž bě 1991 pódla był, jako wotmě so prěni raz Festiwal wuchodoeuropskeho filma w Choćebuzu, tón měješe hišće chwile dosć sej wšitke přinoški wobhladać. Tehdy bě jich dohromady 19! Lěto wot lěta je ličba filmow přiběrała a z njej ličba zastupjenych krajow. Na lětušim wot 7. do 12. nowembra poskićichu publikumej wjace hač 200 filmow z 42 krajow. A pokazali su je hłownje w dwěmaj kinomaj a štyrjoch dalšich domach, hdźež wječor dźiwadło hraja, so młodźina k rejam zetkawa abo hdźež so wjetše kulturne zarjadowanja wotměwaja. Dohromady 230 hodźin by zajimc tuž trjebał, chcył-li wšitke filmy widźeć! Z tajkim wulkim poskitkom je festiwal tež wěstu hranicu docpěł. Mjez přihladowarjemi a hosćimi pak po zdaću hišće nic. Přišło je lětsa 21 000 filmowych fanow, dobre tysac wjace hač loni, štož je nowy rekord. A zajimawe při tym je, zo podźěl młodych ludźi dale a bóle rozrostuje. Witać móžachu tónkróć něhdźe 500 fachowcow, režiserow, filmowcow a hrajerjow. Eksperća měnja, zo słuša Choćebuski festiwal k tym 50 najwažnišim a najznaćišim z 3 000 filmowych swjatkow swěta.
Přinošuje k rjanosći serbskeje kultury
Na wopyće pola słowakskeho hudźbnika Jaroslava Pukača w Choćebuzu
Znaju jeho jako wjesołeho, žortniweho a temperamentneho muža. Po cyłym swojim wašnju skutkuje wón młody, byrnjež w aprylu 70. narodniny swjećił. Tutu wjesołosć je sej Słowak Jaroslav Pukač přez lětadołhe skutkowanje jako hudźbnik a kulturnik nasrěbał. Hudźenje a spěwanje stej jeho element, jeho radosć a eliksěr žiwjenja.
Nětko móže čitar tež serbsce z Chróšćanom po puću być
Nowostka Ludoweho nakładnistwa Domowina „Z Francom po swěće“
Je lědma někoho w Serbach, kiž jeho njeznaje, wandrowskeho Franca Čornaka, kiž bě tři lěta a něšto dnjow po puću, zo by so w swojim rjemjesle wukmanił a žiwjenske nazhonjenja zběrał. Dotal je wón čitarjow z knihu Franz im Glück, kotruž bě lěta 2015 ze žurnalistom Rainerom Schäferom napisał, jenož němsce do swěta sobu wzał. Nětko pak móža wšitcy z pomocu wóndano wot Ludoweho nakładnistwa Domowina wudateje knihi Z Francom po swěće tež serbsce z Chróšćanom pućować.
„Mamoj samsne korjenje a zaměry“
Serbsko-serbiske zetkanja z basnikom Mićom Cvijetićom:
Z dr. Mićom Cvijetićom, 1946 rodźenym basnikom a nowinarjom z Běłohroda, sym so w minjenych lětach wospjet zetkał, štož ma najwšelakoriše přičiny. Wosebje naju serbiska a serbska poezija wjaza, a to nic jenož z wuznaćom, zo so kóždy z naju prócuje tworjenje druheho zeznawać, so z nim rozestajeć. Smój wo tym přeswědčenaj, zo je trjeba wo serbiskej literaturje w Serbach a Němskej informować a ju rozšěrjeć. Je trjeba, zo Južni Serbja wo literaturje swojich sotrow a bratrow z Łužicy zhonja.
Dale sym sej ze serbiskim kolegu a přećelom wědomy, zo so z pomocu bjezposrědnich literarnych a wuměłskich stykow njehodźi jenož ignoranca mjez ludźimi a ludami přetworić do wćipnosće a zajima za blišich a dalšich susodow. Ně, kulturna wuměna zaruča wotkryće najwšelakorišich duchownych „resursow“, móže budźić kritiske a tworićelske mocy kaž tež wobšěrniše a pohłubšene zhladowanja na tradicije.
Přistajenym Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule dźak wuprajili
Wosebita „kralowna instrumentow“ w Drježdźanach poswjećena
Městna na koncertnej žurli Kulturneho palasta w Drježdźanach běchu 8. septembra jara požadane. Tam bu nowy instrument Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule poswjećeny. Wosebite su Eulec pišćele hižo tohodla, dokelž su jeničke koncertne mjez 14 pišćelemi w Drježdźanskich cyrkwjach a snano třeće swojeho razu w Sakskej, nimo koncertnych pišćelow w Zhorjelcu (wot lěta 1910) a w Lipšćanskej Sukelnicy (wot 1986).
K tajkemu zarjadowanju słuša swjedźenska narěč. Dokelž jednaše so wo poswjećenje najwjetšeho hudźbneho instrumenta, njezadźiwa, zo so wjacori lawdatorojo – w přitomnosći sakskeho ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha – słowa jimachu.
Swojorazny přistup k potajnosćam Budyšina
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu pokazuje wustajeńcu mólbow
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu, załoženy 1991, je drje najznaćiši dźakowano tomu, zo je mjeztym hižo 64. wiki jutrownych jejkow přihotował. „Mjenje znate, ale nic mjenje zajimawe, su dalše projekty spěchowanskeho kruha“, kaž wo sebi twjerdźa. Tele twjerdźenje je woprawnjene: Wot kónca awgusta su w Serbskim domje w Budyšinje wuslědki zašłeje dźěłarnički tworjaceho wuměłstwa widźeć. Ludowi wuměłcy běchu so tónkróć do Budyšina samoho na „hóńtwu“ za hódnymi motiwami podali, slědujo tak wužadanje towarstwa. „Narodne drasty wotpowědnych regionow słuža w molerskich dźěłarničkach jako motiwy, w Delnjej Łužicy husto w kombinaciji z architekturu abo z temu hórnistwo a wuhlo, w Hornjej Łužicy často w zwisku z temami přirody.“
Hdźe je naše jazykowe ‚r‘ wostało?
Marje Kubašec dla bě mje Budyska Domowinska skupina před něšto časom wopytała. Jako starša sotra mojeje maćerje bě so wona 1890 w Chasowje narodźiła. Wottud přewodźachmy ju 1976 k poslednjemu wotpočinkej na Radworskim kěrchowje. Za čas wójny a po njej bydleše ćeta Marja blisko nas a na kóncu hromadźe z nami w Chasowskim Kubašec statoku wosrjedź wsy. Mi běše wona kaž druha mać, mjeztym zo so jeje sotra-lěkarka wo nawal pacientow staraše. Hosćo z Budyskeje Domowinskeje skupiny wočakowachu wote mnje awtentiske informacije wo spisowaćelce. Na to běch přihotowany, nic pak na njewočakowane zahajenje rozmołwy.
W modernych bajkach přeco wo čerta dźe
Awtor Jürgen Tiede w Janšojcach wustupił
Kak móže so z dźěłaćerja stać redaktor, awtor a powědar bajkow, widźiš na Jürgenje Tiedźe z Wojerec. Narodźił bě so 1940 w Drježdźanach. Wuknył je powołanje zamkarja lokomotiwow, a jako tajki dźěłaše na wšelakich twarnišćach a milinarnjach NDR, mjez druhim w Lubnjowje. Dokelž je so jara za kulturu a wuměłstwo zajimował, poda so 1976 na studij kulturnych a wuměłstwowych wědomosćow, najprjedy na fachowej šuli w Mišnje a potom na Lipšćanskej uniwersiće. Studij jemu zmóžni, přewzać jako redaktor a awtor publikaciju „Powšitkowny leksikon wuměłstwa. Tworjacy wuměłcy wšěch dobow a krajow“, kotryž je znate nakładnistwo Seemann w Lipsku wudało. A wot lěta 1991 je Jürgen Tiede swobodny redaktor a awtor za nakładnistwo Saur w Mnichowje.
