Wukřik k dorozumjenju ludow
Rozmołwa ze serbiskim poetom a spisowaćelom – hosćom festiwala
Serbiski basnik a spisowaćel Ljubiša Simić, kiž w swojej maćeršćinje a w němčinje twori – tež za dźěći –, bydli wot lěta 1991 w Frankobrodźe nad Mohanom. Tam je předsyda serbiskeho spisowaćelskeho zwjazka Sedmica a bu wjacekróć za swoje tworjenje wuznamjenjeny. Lětsa bě z hosćom 37. mjezynarodneho swjedźenja serbskeje poezija. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Prěni króć sće w Serbach, na 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije. Kajki je Waš zaćišć?
Kóčka we wójnskich šmjatkach
W Ludowym nakładnistwje Domowina je kónc meje wušła nowa dźěćaca kniha Křesćana Krawca „Hdźe je kóčka wostała?“ Ze zwěrjatami so awtor wuznawa. Hižo jedna z jeho prěnich dźěćacych knihow „Malko a pos Lui“ (1981) so z tutej temu zaběra.
Prezentacija zběraćelskeho dźěła
Zajimawa wustajeńca tworjaceho wuměłstwa w Budyskim Serbskim muzeju
Muzej měł, tak so powšitkownje praji, tři nadawki spjelnić: wustajeć, zběrać a slědźić. Što a kak to je wšak kóždemu muzejej samomu přewostajene.
Budyski Serbski muzej pokazuje hač do kónca januara přichodneho lěta „Wuzwolene – Nowonakupjene twórby tworjaceho wuměłstwa“. Serbski muzej, kaž žane zarjadnišćo serbskeho razu hewak, je na swoje dojimawe wašnje tež špihel našočasneho žiwjenja. Zo je wjele wjace, to so drje zjawnosći, tež nic serbskej, tak nablaku njespřistupnja. Sobudźěłaćerjam Serbskeho muzeja je to wědome. „Zběraćelske dźěło muzeja njesteji porno wustajeńcam poprawom w srjedźišću zjawneho wědomja, ale wotměwa so bóle w pozadku“, rěka w zawodnych słowach kataloga, wušłeho runje z woneje přičiny, zběraćelske dźěło bóle do swětła stajeć.
Swoboda, runosć, što hišće?
Bratrowstwo, wězo. Paris, 26. awgusta 1789: „Deklaracija čłowjeskich a byrgarskich prawow“ Francoskeje ludoweje zhromadźizny zahaji dobu nowočasneje demokratije pod hesłom „liberté, égalité, fraternité“. Hdyž politikarjo dźensa wo hódnotach zapadneho swěta a demokratije rěča, zapřijima to na kóždy pad swobodu a drje tež runosć, snano samo bratrowstwo. Lud mjeztym skerje měni, zo najebać wšón postup njeje tučasna demokratija drje hišće hotowa demokratija. Kak daloko je so hesło Francoskeje rewolucije zwoprawdźiło?
Kniha k pozastaću
„Ze žohnowanjom na puć“
Lěćo je čas putnikowanja, Serbja hotuja so ducy k hnadownym městnam, swójby do Róžanta, młodźina do Krupki a něchtóžkuli na dołhu čaru z Waršawy do Częstochowy. Čehodla pak sej tele ćeže načinjamy? Z kotrych přičin so scyła na městnach kaž Lourdesu a Fátimje mać Boža wosebje česći? A mamy ju kaž bohowku swjećić? Wotmołwy na to podawa farar Gerat Wornar w najskerje najwobšěrnišej serbskej knize za putnikow a tajkich, kotřiž chcyli so tež raz na puć nastajić.
„Ze žohnowanjom na puć“ je přehladka hnadownych městnow, dźenik putnikow, ale tež pokazka wjac hač 90 barbnych wobrazow. We wobsahu namakamy 25 městnosćow, mjez nimi Róžant, Filipov, Prahu, Częstochowu, Wambierzyce, Fátimu, Rom, Lourdes a Swjaty kraj. Kóžda z nich je kaž kapitl natwarjena ze zawodnymi słowami k historiji a zasopodatymi pojednanjemi a legendami. Z městnami podate su hižo wozjewjene teksty z Katolskeho Posoła. Slěduja wosobinske dožiwjenja wěriwych, kotřiž su z mjenom a lětom putnikowanja podaći. Starobu bych hižo z praktiskich přičin přidała, wšako so tež w Serbach mjena dwoja.
Kóčka Skopčka
Blisko bydli mała kóčka,
mjenuja tu kóčku Skopčka.
Wšako chce w błóće pluskać,
walejo so w pěsku, juskać.
W nocy po wšěch třěchach skakać,
wodnjo na wšě ptački łakać.
Maćerka so strašnje hněwa,
nank chce zawrěć ju do chlěwa.
Samo ćeta ma jej kadźić,
cyła swójba chce jej radźić,
wuje póčnu na nju škrěčeć
a jej do swědomja rěčeć.
Samo wowka na nju korči,
to ju Skopčka wot so storči.
Hotowa bě wołańca,
mjawčenje a tołkańca.
Pozabychu, zo su hrali
połni pryzlow, bêchu mali.
Dźěd na wšitkich zahrima:
koča duša – skopča hra.
(ze zběrki „maraton“,
zeserbšćiła Róža Domašcyna)
Wot pčołkow móžemy wjele wuknyć
Pěskowčan Beno Pólk je nazhonity a připóznaty plahowar matkow
Čłowjek móže wot pčołkow jara wjele wuknyć. Tole wjelelětny pčołar, nazhonity a připóznaty plahowar matkow Beno Pólk z Pěskec ze slědowacymi słowami potwjerdźa: „Pčołki žadyn paragraf 218 njeznaja, hdyž swój płód morja. Kóžda młoda pčołka je přiwzata, wot staršeju hladana, doniž njeje samostatna. Tam nichtó pod mostom spać njetrjeba, wšitke su zastarane. Wšitke pak swoje pokłady na jednym blaku hromadźa – nic za pčołarja, ale za swój lud. Wšitke hromadźe su z toho žiwe a z toho jenak profituja. Tak nima jedna wjace a tamna mjenje, ale kóžda móže swoju swójbu zežiwić. To wšitko su socialne zakłady, kotrež móžemy wot nich wuknyć.“
Wuhlo pod kolesami
Mysle po jězbje z jeepom offroad po brunicowej jamje Wjelcej-juh
Što je wón nětko prajić chcył? Měnješe wón tři procenty eficiency pola powětroweje abo pola solarneje energije? Tři procenty z čeho? Najskerje je rjekł, zo brunicowa milinarnja 800 megawattow miliny dodawa. To wotpowěduje wukonej 400 přerěznych wětrnikow. Wikipedia wě, zo w Němskej štwórćina miliny z brunicy nastawa.
Produktiwnje do přichoda
Wot 1. septembra 2014 je Manuel Soubeyrand intendant Złokomorowskeho Noweho jewišća. W Kölnje je so 1957 narodźił, hižo lěto pozdźišo přesydli so mać z nim do Berlina w NDR. Po wukubłanju jako dejer bě wón najprjedy jewišćowy dźěłaćer w Berlinskim dźiwadle Volksbühne, doniž njestudowaše na tamnišej statnej dźiwadłowej šuli. Po prěnim angažemenće w Berlinskim ansamblu skutkowaše dale jako swobodny režiser a dźiwadźelnik. Lěta 2000 sta so z direktorom Kamjeničanskeho dźiwadła a 2004 z intendantom Württembergskich krajnych jewišćow Esslingen. Swoju prěnju hrajnu dobu w Złym Komorowje zahaji wón loni z kruchom „Jahr100Spektakel“ a inscenowaše w tym wobłuku „Germania 3 – Gespenster am toten Mann“ Heinera Müllera. Cordula Ratajczakowa je so z Manuelom Soubeyrandom rozmołwjała.
Sće mjeztym lěto tu, kak so we Łužicy bydli?
W Złym Komorowje hižo nimale kaž stary zajac
W Złym Komorowje je wona znata pod mjenom Hanka Mark – „w Serbach sym wězo Hanka Rjelcyna“, směje so z Pančic-Kukowa pochadźaca. Wot lěta 2009 skutkuje wona na Złokomorowskim Nowym jewišću, hdźež bě direktnje po studiju na Lipšćanskej wysokej šuli za hudźbu a dźiwadło „Felix Mendelssohn-Bartholdy“ angažement dóstała. „Tule so mi lubi“, młoda žona powěda, „kolegojo so ze zapalom a lubosću prócuja – nic jenož na jewišću, ale tež druhdźe, kaž na přikład w kantinje. Nowy intendant je někotre změny a nowe wěcy zawjedł. Mjezsobne dźěło je tuž jara přijomne, a to mje jara zwjesela.“ Ansambl 16 dźiwadźelnikow ma šěsć nowych hrajerjow, „wšitcy młódši hač ja“, zwěsća 31lětna. Jako praju, zo je wona tuž poprawom hižo stary zajac, Hanka Rjelcyna přispomnja, zo w kruchu „Romeo a Julia“ mjeztym mać hraje, a šibale dodawa: „Zo móžu nětko tež lóze žony hrać, je lěpšina staroby – činić, štož poprawom činić njesměš, to je jara fajn.“
