Na kulturje njelutować
Gmejna Njebjelčicy je znata jako jara hibićiwa komuna. Kajke kulturne žiwjenje w njej knježi, za tym je so Alfons Wićaz tamnišeho wjesnjanostu Tomaša Čornaka (CDU) woprašał.
Što su we Wašej gmejnje na kulturnym polu wosebite stołpy?
T. Čornak: W našich pjeć wjesnych dźělach mamy domizniske towarstwa, kotrež staraja so wo kulturne žiwjenje. Najwjetše su sportowa jednotka z jara dobrym dźěłom za młodźinu a dźěćinu, karnewalowe towarstwo a towarstwo Kamjenjak. Wone stara so wo Miłočansku skału. Za nje pytamy dalšich ludźi a partnerow za sobudźěło, zo bychmy móhli lětnje so wotměwace rězbarske dźěłarnički přewjesć a při skale dalše zarjadowanja organizować. Wažny stołp je tež wosada ze swojim bujnym kulturnym žiwjenjom. Prócujemy so tež, k nam přićehnjene młode swójby do kulturneho žiwjenja zapřijeć. Hladamy konsekwentnje na to, zo so serbska rěč w gmejnskim zarjedźe nałožuje, tež při kulturnych programach. Wšitke přeprošenja našeje gmejny su dwurěčne.
Mnohe gmejny nimaja hižo biblioteku, Njebjelčanska pak ju ma. Čehodla?
Styki muzejow dale wuwiwać
Dźensa a jutře wotměwa so w Torgelowje a Szeczinje nadregionalne zetkanje zastupjerjow słowjanskich muzejow. Tež Serbja su wobdźěleni, mjez nimi referent Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj Clemens Škoda. Janek Wowčer je so z nim rozmołwjał.
Što mamy sej pod zetkanjom předstajić?
C. Škoda: Je to zetkanje muzejownikow, kotřiž zaběraja so ze słowjanskimi stawiznami w Němskej. Loni bě prěnje w Lüchowje. Tam běchu so wobdźělnicy dojednali, dalše zetkanja přewjedować. Domowina je do toho zapřijata, wšako zastupuje wona jako rěčnica Serbow takrjec „žiwu słowjanskosć“ w Němskej. Zdobom so wo to prócujemy, wědomje zajim za słowjansku kulturu tež zwonka Łužicy budźić. Prěnjotnje wšak su fachowcy našich serbskich a łužiskich muzejow prašeni. Tohodla staj tež Werner Měškank z Choćebuskeho a Měrćin Brycka z Budyskeho Serbskeho muzeja pódla.
Što su ćežišća zetkanja, wo čim chcyli so z dalšimi wobdźělnikami dorozumić?
Přichod je dale wotewrjeny
W Trjebinku, Slepom-juh, Rownom, Mułkecach a Miłorazu bydla cyłkownje 1 700 ludźi. Maja so woni nětko brunicoweje jamy Wochozy II dla přesydlić? W Grabku, Kerkojcach a Wótšowašu bydli něhdźe 900 wosobow. Maja so tež wone wjeski brunicowej jamje Janšojce-sewjer hórnistwa dla woprować? Z dokładnymi časowymi wuprajenjemi so předsyda předsydstwa LEAG dr. Helmar Rendez zašłu wutoru na předstajenju zaměrow předewzaća wróćo dźeržeše.
Na jednym boku signalizuje čěski koncern EPH a z tym mějićel LEAG, zo sadźa dale na wudobywanje brunicy. W Choćebuskim hłownym stejnišću LEAG chcedźa samo 160 ludźi přistajić. Wšitke pokazki přichodnych pjeć lět steja jasnje za inwesticiju, nowonatwar a zawěsćenje dźěłowych mocow. Tole tež dalewjedźenje brunicowych jamow zapřijima. Helmar Rendez rěčeše wutoru samo wo euforiji mjez sobudźěłaćerjemi. Něhdźe 8 000 přistajenych dźěła tuchwilu we łužiskich wuhlowych jamach a milinarnjach.
Štó chce z Tomašom warić?
Pod hesłom „Warimy z Tomašom“ ma hišće tónle měsac w Ludowym nakładnistwje Domowina prěnja kniha Tomaša Lukaša wuńć. Cordula Ratajczakowa je so z šefkucharjom Budyskeho hosćenca „Wjelbik“ rozmołwjała.
Hižo šěsć lět pisaće za dźěćacy časopis Płomjo měsačnu seriju wo warjenju. Što Was k tomu wabi?
T. Lukaš: Tehdy bě mje šefredaktor Płomjenja Pětr Šołta narěčał, hač móhł sej tajku seriju předstajić. Připadnje narodźi so tehdy tež naša dźowka Matilda. Mi je jara wažne, zo njewarja dźěći jenož z hotowymi produktami, ale zo woni tež nazhonja, kak je dźěłaš – nudle na přikład. Chcu z nimi takrjec wot zakłada započeć. K tomu tež słuša, sej to wuwědomić, štož je so dźensa, hdyž nimale wšitko přeco dawa, tróško zhubiło. Žiwidła zwisuja tež z počasami, na přikład jabłuka šćipaš nazymu.
Bě kniha nětko wosebite wužadanje?
Tajke a wonajke čisła na ruce
Sym čisło 588557. Te steji na banćiku, kotryž mi přećelna młoda žona wokoło ruki wije so zamołwjejo, zo je postupowanje trěbne – wěstotnych přičin dla. Sym na swjatočnosći na česć 70ćinow Romanija Rosy, předsydy Centralneje rady němskich Sintow a Romow w Berlinje. Podam so do dóńta, byrnjež hišće ženje kołk na ruku načišćany abo banćik přiwjazany jako zastupny lisćik měć chcyła njejsym. Njewěm čehodla. Snano je to přirodny strach, so z tym podać pod kontrolu druheho abo do cuzeje wotwisnosće? Pozdźišo mam tež hišće wěstotnym sobudźěłaćerjam wobsah swojeje ručneje toboły pokazać. Spodźiwne to začuće. Ale što wo to? Njepřijomna situacija so spěšnje pominy.
„Na zańdźene wuspěchi nawjazać“
Kónc tydźenja změje nowy folklorny program Serbskeho ludoweho ansambla „Moja reja“ premjeru w Choćebuzu a Budyšinje. Jěwa-Marja Čornakec je so z choreografom Jurajom Kubánku rozmołwjała.
W programje předstaja so Waše w minjenych lětach w ansamblu stworjene reje. Kotre mysle a začuća Was při tym přewodźeja?
Komuny trjebaja wěsty přichod
Tónle napřećiwk móžeš jeno ćežko zrozumić: Zwjazkej a zwjazkowym krajam na jednym boku so dźakowano přewšo dobrej konjunkturje a přidatnym dochodam po miliardach dźeń a lěpje dźe. Na tamnym boku komuny, potajkim města a gmejny, často na poslednjej dźěrce hwizdaja a njewědźa, kak maja přichodne lěta wobstać. Najaktualniši přikład su Běła Woda, Trjebin, Hamor a dalše, kotrež běchu minjene lěta z toho profitowali, zo mějachu w swojej bliskosći wulki koncern Vattenfall. Wot njeho njejsu jenož tójšto přemysłoweho dawka dóstawali, ale hdys a hdys tež dalšu pjenježnu podpěru.
Wysoke skoki na Kaponicy
8. a 9. oktobra wotměje so na Jaworskej Kaponicy 38. motocrossowe wubědźowanje ADAC we wšelakich klasach. Měrćin Weclich je so z trenarjom MC Jawory Měrćinom Špitankom rozmołwjał.
Kajki wuznam zarjadowanje ma?
M. Špitank: Za nas je ADACjowe wubědźowanje na kóždy pad jara wuznamne. Wšako su to němske mišterstwa w motocrossu. Mějachmy tu wězo tež hižo mjezynarodne zarjadowanja. Naša čara je mjez jězdźerjemi jara woblubowana, dokelž jich tola dosć wužaduje.
Kelko wobdźělnikow wočakujeće?
M. Špitank: Ličimy z něhdźe 150 jězdźerjemi, kotřiž so we wjacorych klasach wubědźuja. Mjez nimi budu dźěći, młodostni, ale tež akterojo, kotřiž su hižo starši hač 45 lět. Na přihladowarjow čakaja zaso wysoke skoki a napjate koła. Budźe to znowa tajki prawy spektakl.
MC Jawora ma tuchwilu něhdźe 60 čłonow. Kelko z nich budźe kónc tydźenja pódla?
M. Špitank: Z našeho motorsportoweho kluba startuja wosmjo w starobje dźewjeć do štyrceći lět. Serbja mjez nimi bohužel njejsu. Pola dźěći sej tež šansy na prěnje městna wuličimy.
Z kelko přihladowarjemi ličiće?
Wjac ze sobu, hač wo sebi rěčeć
W kajkim měsće chcemy bydlić? W tajkim, hdźež so młodostni wječor hižo wěsći nječuja, dokelž dochadźa k namócnosćam? W měsće, w kotrymž njezamóchu so předewzaćeljo loni k stejišću přećiwo prawicarskej demonstraciji w nakupowanskej nocy Romantica předrěć, ze stracha, zo jim něchtó wokna rozbije? W měsće, w kotrymž prawicarscy ekstremisća zarjadnistwu ultimatum staja, jich štwórć wot njeluboznych ćěkancow wučisćić? W měsće, hdźež stawaja so Serbja a serbske institucije z cilom namócnosćow tych, kotrymž zdawatej so kulturna a rěčna mnohotnosć tak wohrožacej być, zo dyrbja so z rukami wobarać?
Kocor chce nam do duše spěwać
Pod nawodom Judith Kubicec předstaja 2. a 3. oktobra chór Lipa, Sinfonietta Drježdźany a solisća „Serbski rekwiem“ Korle Awgusta Kocora w Chróšćanskej cyrkwi. Cordula Ratajczakowa je so z dirigentku Filharmonije Baden-Baden rozmołwjała.
Kak je so myslička zrodźiła, „Serbski rekwiem“ znowa zaklinčeć dać?
J. Kubicec: Wuchadźišćo bě moje wosobinske nazhonjenje. We wokomiku, hdyž bě jedyn bliski přećel nadobo ze- mrěł, chcych tróštowace słowa tohole rekwiema w maćeršćinje słyšeć, ale tón tu njebě. A tak sej prajach: Dyrbju so wo to starać, zo rekwiem znowa zaklinči. Rozdźěl, kak móža słowa w maćeršćinje skutkować, jara začuwach. Wšako sym rekwiem tež hižo w druhich rěčach spěwała.
Što je Was wabiło, rekwiem zhromadnje z chórom Lipa předstajić?
