Durje gymnazija online wotewrjene
Z přewšo čiłym internetnym wustupom wabi Budyski Serbski gymnazij wo přichodnych šulerjow. Milenka Rječcyna je so z nawodu kubłanišća Renéjom Wjacławkom rozmołwjała.
Dźeń wotewrjenych duri, kiž traje cyły měsac, je hesło wustupa Serbskeho gymnazija Budyšin w interneće. Z kotreje přičiny sće webstronu přerjadowali?
R. Wjacławk: Po wjelelětnej tradiciji wotměwamy stajnje w nowembru na Serbskim gymnaziju dźeń wotewrjenych duri. Tónkróć bě nam jasne, zo njebudźemy jón hač do zymskich prózdnin přewjesć móc. Tuž smy so hižo sčasom, za digitalnu formu rozsudźili. Wšako chcemy zjawnje wo nowych šulerjow wabić. Swoju ideju smy zwoprawdźili, a tuž je wuslědk wot 22. januara na našej internetnej stronje widźeć.
Z kotrym wobsahom zajimcow na swoje poskitki skedźbnjeće?
Wšitke městna dotal zachowali
Wjele firmow wojuje w tymle ćežkim času wo přežiwjenje. Z pandemiju bědźi so tohorunja Wojerowske předewzaće „Haar und Kosmetik Figaro“. Silke Richter je so z jednaćelku Elku Beyer rozmołwjała.
Frizerske nožicy tuchwilu wšudźe wotpočuja. Je tež wšitko druhe we wašej firmje womjelkło?
E. Beyer: Wonkownje zawěsće tak skutkuje, zo we wšěch jednotliwych salonach našeho předewzaća zymski spar knježi. Tomu pak tak njeje. Za kulisami so něštožkuli hiba.
Što so wot spočatka druheho lockdowna pola was za zawrjenymi durjemi stawa?
Hłowu do sněha njetyknyć
Korona ma nas ze swojimi mnohimi mjezwočemi dale w horšći, hač so nam to lubi abo nic. Preč hladać a skoržić njepomha. Sym sej chětro wěsta, zo je čłowjek sam na tutej mizerje wina. Wšědnje widźu, kak ludźo wosamoćeni a z nahubnikom zababjeni po hasach brodźa, lědma druhemu do woči hladajo a strowjo. Ně, to zawěrno rjenje njeje. Njewěm, hdy sym posledni raz někomu ruku na postrow dała a jeho přećelsce wobjimała.
A ně, tež ja njejsym w swojim powołanju za system relewantna. Lěkarjow a žony a muži w hladarnjach a starownjach njemóžu wysoko dosć chwalić za to, štož wšědnje na swojim městnje zdokonjeja. Ja tajke powołanje bohužel nimam. Tola tež ja sym njehladajo na to žiwa a spytam něšto zeskutkownić. Sym kruće wo tym přeswědčena, zo je w dźensnišej, nas wobdawacej zymnoće dźeń a wažniše, zo so sami wo swoju duchownu cyrobu a wo tajku tež za swojich lubych staramy. Sprawny posměwk, krótke nygnjenje, lube słowčko. Přichilnosć. Hižo to ćežku dušu na wokomik wolóža a wutrobu wotewrja. Sprawny posměwk je tež za nahubnikom widźeć a čuć.
Město koncerta film wo rjedźe
Poprawom by nětko čas za „Wosebity koncert na spočatku lěta“ był, kotryž bě Heidemarja Wiesnerec 1994 do žiwjenja zwołała. Lětsa wšak dyrbješe tónle rjad wupadnyć. Cordula Ratajczakowa je so z pianistku rozmołwjała.
Hdy sće přestała koncerty planować?
H. Wiesnerec: Próstwu, rjad wosebitych koncertow spěchować, sym hižo loni w měrcu stajiła. Wšitko bě planowane, na to pak smy wuwiće pandemije starosćiwje sćěhowali a rozsudźili, zo su koncerty přeriskantne. Tuž sym próstwu Załožbje za serbski lud změniła na spěchowanje dokumentarneho filma wo přihotach koncertow, a wjeselu so, zo je so tónle projekt poradźił.
Kak sće ideju za film zrodźiła?
H. Wiesnerec: Jónu sym w dźiwadle dožiwiła, zo su do předstajenja krótki film wo přihotach inscenacije pokazali, a hakle po tym so hra započa. To je so mi lubiło. Rady chcu publikumej pokazać, kak „Wosebity koncert na spočatku lěta“ přihotujemy. Myslu sej, zo je po 25 lětach tež načasu za tajku dokumentaciju.
Kak daloko sće z filmowej produkciju?
Wulki zajimza wušiwanje
W měrcu poskići Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu kurs wušiwanja a wjazanja křižerskeje sekle, kotryž projektowa managerka Domowiny Rejzka Krügerowa organizuje. Cordula Ratajczakowa je so njej rozmołwjała.
Lěta 2014 bě tekstilna designerka Delia E. Münchowa kurs wušiwanja přewjedła. Kak je nětko k nowemu poskitkej dóšło?
R. Krügerowa: Sydom lět je wulka přestawka, a tuž smój sej z Weroniku Suchowej ze Spěchowanskeho kruha za serbsku ludowu kulturu prajiłoj, zo je zaso najwjetši čas za tajki poskitk. Tónraz ma křižerska sekla w srjedźišću stać.
Přizjewić móža so zajimcy hač do 20. februara. Kajki je dotalny wothłós?
R. Krügerowa: W běhu tydźenja bě kurs, kotryž ma so w Chróšćanskim gmejnskim kulturnym centrumje wotměć, wobsadźeny. Wulki zajim nas wězo jara zwjesela. Hladajo na wosebitu situaciju koronapostajenjow smy ličbu wobdźělnikow na wosom wobmjezowali. Sym hnydom čakansku lisćinu zapołožiła, a mamy wotpohlad, Załožbje za serbski lud dalšu próstwu za podobny kurs nazymu zapodać.
Što, měniće, je přičina zajima?
Rozsudy ludźom prawje rozjasnić
Kaž smy minjene dny po rozmołwje kanclerki a ministerskich prezidentow a prezidentkow słyšeli, čakaja na nas hač do 14. februara potajkim dalše přiwótřene naprawy, zo bychu so wulke ličby inficěrowanych z koronawirusom a zemrětych skónčnje pomjeńšili. Hdyž so to z dotal płaćiwymi naprawami poradźiło njeje, najskerje žanoho hinašeho wupuća njeje, hač kontakty dale wobmjezować, a byrnjež postajenja hišće tak krute byli. Hłowna wěc, zo je wšitcy tež zwoprawdźa a dodźerža. Hustohdy dźě su so mnozy w zašłosći runje tam natyknyli, hdźež so ludźo zetkawachu, hačrunjež to dowolene njebě.
Serbski alfabet za slepych wuwił
Kaliforničan Harris Mowbray njedawno na Facebooku wozjewi, zo je serbski alfabet za slepych zdźěłał. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Prošu předstajće so, knježe Mowbray!
H. Mowbray: Sym student linguistiki a programěrowanja z Kaliforniskeje, USA. Loni nazymu mějach woprawdźe zajimawu składnosć, pomhać online-słownik za ameriskich prawobydlerjow zdźěłać. Nimo toho wuwich za jich rěč dypkowe pismo za slepych po Louisu Braille (1809–1852), kiž bě ju wunamakał. Tónle system so jim woprawdźe spodoba. Dale sym za dwě rěči w zapadnej Africe brailleowy system wuwił.
Kak sće mysličku zrodźił, to tež za serbšćinu činić?
H. Mowbray: Sym pytnył, zo ani kašubšćina ani šlezišćina ani serbšćina swójski brailleowy system nimaja. A dopominach so, zo běch hižo na highschool brailleowy alfabet za hornjoserbšćinu wuhotował. Přećel pak mi tehdy rjekny, zo je to zhubjeny čas, a tuž na to zabych.
A kak sće wužadanje nětko zmištrował?
Kritika je relatiwna
Šulerjo wotchadnych lětnikow serbskich šulow móžachu so dobrowólnje na koronawirus testować dać. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske šulstwo Budyskeje regionalneje wotnožki Sakskeho zarjada za šulu a kubłanje Bosćijom Handrikom rozmołwjała
Kajke běše wobdźělenje na tesće?
B. Handrik: Ze Slepoho je so 71 procentow šulerkow a šulerjow testować dało. Na testowanskim městnje, w Budyskim Serbskim šulskim a zetkawanskim centrumje, njemějachmy ani jedyn pozitiwny test mjez něhdźe třećinu wobdźělnikow.
Z blakami bě wobdźělenje snadne.
B. Handrik: Mnozy boja so njepřijomneho začuća při tesće. Dale nochcedźa šulerjo doma wuknyć, dyrbjeli-li jich pozitiwnje testować a dyrbjeli-li sobušulerjo do karanteny. Wotchadnikam je prezencna wučba při přihotach na pruwowanja jara wažna.
A što je nětko Waše dopóznaće?
Što kriza wšitko zdokonja
Před lětom přebywach na wědomostnej dźěłarničce we Waršawje, a dokelž bě jedyn z wobdźělnikow wegetar, smój kóždy dźeń hromadźe wegetarisce wobjedowałoj. Tež wječor w restawranće měješe so kóždy po ćichim prawidle wosebiteje zhromadnosće, so mjasa wzdać. Jónu pak mje pražena mexiska kołbasa chorizo tak wabješe, zo sym so solidarity wzdała. Hněwny komentar po zdaću tež nabožnych přičin dla wegetara wšak nablaku rěkaše: „You are eating my uncle!“ – „Ty jěš mojeho wuja!“
Mały dom – wulki wukon
Ze šćěpjenskim srědkom schadźa w času korony nadźija. Jako jedne z prěnich zarjadnišćow we Wojerecach dósta hladarnja Hanspach móžnosć, wobydlerjow a hladarjow šćěpić dać. Silke Richter je so z nawodnicu a mějićelku domu Andreju Jatzlau rozmołwjała.
Što sće jako prěnje mysliła a začuwała, jako bu znate, zo su šćěpiwo pře koronu wuwili.
A. Jatzlau: To bě za mnje wulke wolóženje. Woprawdźitu nadźiju pak mějach hakle z přizwolenjom produkcije w Němskej. Běch z toho wuchadźała, zo budu najprjedy we wulkich zarjadnišćach šćěpić započeć a zo budźemy dyrbjeć mocy nałožić, zo bychmy tež my termin dóstali. Dokelž njejsmy dotal pola nas žanu koronainfekciju měli, nadźijach so wězo na spěšne jednanje. 1. januara je nam Čerwjeny křiž Drježdźany šćěpjenski termin zdźělił. Ale hakle, jako team maltezow ze srědkom před durjemi steješe, doskónčnje do toho wěrjach.
W zašłosći hižo sće dźakowano lěkarjam kaž dr. Matthiasej Jochmannej, wot kraja „přikazane“ wuměnjenja na přikład za testowanje na koronu přesadźić móhli. Wón je personal kubłał.
