Benjamin Běrgaŕ

Dienstag, 29. September 2020 geschrieben von:
26. septembera 1945 zemrě serbski duchowny Wětošowskeje wosady Benjamin Běrgaŕ. 20. małeho róžka 1873 narodźi so wón swójbje wučerja w Janšojcach. Po studiju teologije bě wot lěta 1902 hač do 1910 z diakonom w Picnju. W tym času­ angažowaše so wón jara w młodoserbskim hibanju Delnjeje Łužicy a organizowaše na wsach serbske kulturne zarj­adowanja. Běrgaŕ pisaše pilnje do časopisa Wosadnik, kotryž wot lěta 1904 zhromadnje z fararjom Hajnom Rizu (1873–1917) z Janšojc wudawaše. Dopisowaše tohorunja prawidłownje do Casnika a do dalšich delnjoserbskich periodikow. 1908 zastupi do Maćicy Serbskeje a bu 1919 městopředsyda delnjoserb­ske­je Maśicy. 1910 woteńdźe do sewjerneje Němskeje, hdźež bě hač do 1929 z fararjom. 1929 nawróći so zaso do Delnjeje Łužicy jako archidiakon we Wětošowje, hdźež bě wot lěta 1941 wuměnkar. Jako městopředsyda Maśicy Serbskeje zdoby sej zasłužby při organizo­wanju serbskeho kulturneho žiwjenja w Delnjej Łužicy a bě hłowny zamołwity za přewjedźenje wulkeho swjedźenja 1930 we Wětošowje k 50. róčnicy wobstaća Maśicy Serb­skeje. Manfred Laduš

Slepjanska cyrkej je wot wčerawšeho hosćićel wustajeńcy na temu „Překasancy w straše – spad ze sćěhami“. Zašłe lětdźesatki je ličba družin, předewšěm tež insektow woteběrała. Zwěsćamy dźeń a mjenje mjetelčkow, pčołkow, muchow. Přehladka k tomu přeproša zwěsćić, što móžemy přećiwo mrěću překasancow činić. Hač do 30. oktobra je wustajeńca přistupna. Wodźenja su móžne po přizjewjenju pod tel. čo. 035773/71 401 abo pod móžne. Foto: Joachim Rjela

Čitajće w nowym rozhledźe (25.09.20)

Freitag, 25. September 2020 geschrieben von:

Mišterka serbskeho surealizma mjenuje so Maja Nagelowa. Jeje twórba „zwischendrin“ ze serije „kante – na kromje“ z lěta 2018 debi titul aktualneho wudaća Rozhlada. Składnostnje wustajeńcy z jeje twórbami w Oblastní galerie Liberec, kotruž 8. oktobra 2020 wotewru, sym so z njej wo planowanej wustajeńcy, jeje tworjenju docyła a wo aktualnych twórbach rozmołwjała. Trudla Malinkowa ­rozestaja so w swojim přinošku z pró­cowanjemi Jana Bjedricha Tešnarja (1829–1898) wo zjawnu prezencu delnjoserbšćiny, kotrež wuskutkowachu w lěće 1860 serbske hrono na šuli w Chmjelowje. Nimo toho wěnuje so kulturny časopis tutón měsac dalšemu delnjoserbskemu prócowarjej. Werner Měškank rozłožuje, na kotre wašnje dźensa na redaktora a wučerja Kita Šwjelu (1836–1922) spominamy.

Dalše mjeńše ćežišćo twori mjenowědna tema. Pawoł Rota, kiž je so čas žiwjenja ze stawiznami ródneje wsy zaběrał, wuswětla, čehodla mjeno Sernjany ničo zhromadneho ze „sornu“ nima. A Ruth Mroskec je na přeće Trjebinskeje Do­mowinskeje skupiny ležownostne mjena Trjebina znosyła, zo njebychu so zhubili.

Serbska premjera w Awstriskej

Freitag, 25. September 2020 geschrieben von:

Wien (SN/bn). We wobłuku koncertneho rjadu „Nowa hudźba + literatura a improwizacija Waltera Bacowa“ awstriskeho zjednoćenstwa interpretow OESTIG je wčera pod hesłom „Čerwjene nawoči“ we Wienskim „Čerwjenym salonje“ kompozicija Jura Mětška „... mit groteskem Reisenbogen ... (trüb ein Pizzicato“) ...“ swoju awstrisku prapremjeru dožiwiła. Solistka na wioli bě z Moldawskeje pochadźaca Jacqueline Kopacinski. Dalše progra­mowe dypki wječora, kotrehož kurator a moderator bě madźarsko-awstriski komponist Akos Banlaky, tworjachu twórby mjez druhim Albina Friesa, Julije Purgineje a Gernota Schedlbergera. Jako solisća kaž tež w komornym cyłku skutkowachu renoměrowani mjezynarodni hudźbnicy, kaž na přikład pianist Kaori Nishii, bračistka Marta Potulska a cellist Rudolf Leopold. Recitaciju kaž tež literarnu improwizaciju wukonješe wuznamny awstriski komponist, spisowaćel a choreograf Walter Baco, kiž je nimo toho tež na klawěrje přeswědčił.

Samsny program wuhotuja lětsa hišće raz, a to 21. nowembra we Wienskim Leopoldowym muzeju.

Naročny kontrast hudźby a literatury

Donnerstag, 24. September 2020 geschrieben von:

Budyšin (SN/bn). We wobłuku rjadu Serbskeho ludoweho ansambla „Zynki a linki“ su dźiwadźelnica Hanka Rjelcyna kaž tež smyčkarjej Marzena Wysocka (husle) a Artur Malinowski (brača) wčera hudźbno-literarny wječor wuhotowali. Poprawom bě předstajenje za Röhrscheidtowu baštu koncipowane, hdźež pak „by najskerje jeno za pjeć přihladowarjow městno było“, kaž za zjawnostne dźěło SLA zamołwity Stefan Cuška žortnje přispomni. Tak je něhdźe dwaceći wopytowarjow za z wulkim wotstawkom po rumnosći rozdźělenymi blidkami program na žurli SLA dožiwiło.

Zazběh kaž tež zakónčenje tworješe cunjo a tola dynamisce interpretowane „Duwo čo. 1 za wiolinu a wiolu“ Detlefa Kobjele. Do recitacije prěnjeho teksta „Pola ćety na prózdninach“ poda Hanka Rjelcyna na to krótki biografiski zarys awtorki Marje Młynkoweje, kotrejež krótkopowědančka su literarny dźěl wječora postajeli. Slědowaca kompozicija Jana Cyža „Dźewjaty dźeń“ zaklinča jako předpředstajenje – prapremjera dueta budźe potom 4. oktobra w Budyskim Serbskim muzeju.

Swoju „syć žiwjenja“ pokazował

Donnerstag, 24. September 2020 geschrieben von:
Ze swojoraznymi figurami je Choćebuski swětłowy wuměłc Jörn Hanitzsch minjene dny pěškow na Naměsće při měšćanskej studni překwapił. Při tym wužiwaše tež „Stražnikow časa“ Awstričana Manfreda Kielnhofera. Jörn Hanitzsch mjenuje swoju instalaciju „Syć žiwjenja“. Napadne figury wječor z wobkuzłacej swěcu wobswětlene, su dźěl swětłoweje instalacije, kotraž je so po cyłym měšćanskim centrumje rozpřestrěwała. Choćebuski wuměłc chcył wobydlerjow a hosći města zakuzłać, kaž sam praji. Wulke wobrazy a figury je wón wědomje wupytał, zo bychu ludźo swoje wulke a małe starosće na wokomik zabyli. Foto: Michael Helbig

NDR: Digitalna platforma za rěče a temy mjeńšin

Donnerstag, 24. September 2020 geschrieben von:

Kak sćelakaj MDR a NDR temy a rěče štyrjoch awtochtonych narodnych mjeńšin a ludowych skupin w Němskej do swojeho programoweho dźěła zakótwjatej, to bě předmjet zetkanja mjeńšinoweje rady z intendantomaj wobeju wustawow.

Berlin (SN/at). Mjeńšinowa rada ma zjawnoprawniski rozhłós za wažneho partnera narodnym mjeńšinam w Němskej. Wo tym informuje mjeńšinowy sekretariat w nowinskej zdźělence. Předsyda rady, předsyda Domowiny Dawid Statnik, ma jón „za njeparujomneho nošerja rěče a relewantnu komunikacisku platformu“. Intendantaj prof. dr. Karola Wille (MDR) a Joachim Knuth (NDR) kaž tež generalna sekretarka ARD dr. Susanne Pfab zhonichu w rozmołwje minjenu póndźelu w Berlinje, zo Danojo, Frizojo, Serbja kaž tež Sintojo a Romojo na to tłóča, zo zjawnoprawniske poskitki w jich rěčnych rumach dale wobsteja a so samo rozšěrja.

Rěčni eksperća so schadźowali

Mittwoch, 23. September 2020 geschrieben von:

Budyšin (SN). Fachowcy regionalnych a mjeńšinowych rěčow Němskeje, zjednoćeni w krajnym komiteju němskeje wotnožki Europskeho běrowa za mjenje rozšěrjene rěče (EBLUL), přewjedźechu wčera w Budyskim Serbskim domje swoju lětnu zhromadźiznu.

W srje­dźišću wuradźowanjow stejachu rozprawy wo aktualnej situaciji mjeńšin a jich rěčow kaž tež diskusija wo nowych projektach. Hornjoserbšćinu zastupowaše dr. Jana Šołćina ze Serbskeho instituta, delnjoserbšćinu direktor instituta dr. Hauke Bartels. ­Wječor předstajichu danšćinu, saterofrizišćinu, sewjerofrizišćinu, delnjoněmčinu, plautdietsch a romašćinu koronapandemije dla wobmjezowanej ličbje zajimcow w Serbskim domje. Narok wčerawšeho schadźowanja bě, zo Budyski publikum wo mjenowanych rěčach zhoni a je słyši.

Němska wotnožka EBLUL, kotraž dźěła wot lěta 2012 pod třěchu Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin, zasadźa so za regionalne a mjeńši­nowe rěče w Europje. W Němskej stej to nimo horjeka mjenowanych hornjo- a delnjoserbšćina.

CD „Serbska reja“ wušła

Mittwoch, 23. September 2020 geschrieben von:
Budyšin (SN). Towarstwo Serbska reja je sej minjene lěta z wožiwjenjom tradicionalneje serbskeje rejwanskeje hudźby dobre mjeno sčiniło. Na runje wušłej CDji „Serbska reja – Traditional Sorbian Dance Music“ předstaja wone melodije zašłych třista lět. Někotre su znate ludowe spěwy, dalše njebuchu hižo dołho k rejam hrate. Nětko předleža w nowej interpretaciji. Hudźbnicy su inspiraciju namakali w historiskich žórłach, ale tež w rozdźělnych rejwanskich a muzikaliskich tradicijach. CD chce lóšt do zhromadneho rejwanja budźić, ale tež na rejwanske wječorki, dźěłarnički a podobne zarjadowanja.

Serbske chóry spěwaja na CD

Dienstag, 22. September 2020 geschrieben von:
Budyšin (SN). Na nowym zynkonošaku prezentuja so znate a klasiske woblubowane hornjoserbske spěwy w interpretaciji wšelakich chórow, spěwnych skupin, kapałow a solistow. Pohnuwać chce tajki poskitk zabawneho razu tež k zhromadnemu spěwanju na narodninach, w Domowinskej skupinje, w kruhu swójbnych abo wjesnjanow. Złožujo so na nahrawanja Serbskeho rozhłosa je Šćěpan Brankačk dohromady třiceći spěwow zestajał, kiž (nimale) kóždy znaje a kotrež su so w běhu lět w najlěpšim zmysle słowa z ludowymi stali. CD je zhromadne wudaće Ludoweho nakładnistwa Domowina a Załožby za serbski lud.

Neuheiten LND