Fararja a Maćicarja wopominali
Němski Reichstag so palił
27. małeho róžka před 80 lětami organizowachu nacistiske mócnarjo w Němskej wulku šamału prowokaciju. Woni zapalichu w Berlinje twarjenje němskeho parlamenta Reichstag a chcychu tole komunistiskej stronje do črijow sunyć. W nocy zapalichu tajnje njeznaći wulke twarjenje, kotrež spěšnje wupali. Hižo w prěnjej powěsći zjawnosći tukachu na komunistow, hačkuli bě so hakle zwěsćiło, zo so pali. Tale prowokacija, za kotruž po pozdźišim zwěsćenju naměstnik Hitlera Hermann Göring jako šef pruskeje policije zamołwity bě, znjewužiwachu nacisća za teror a zajeće komunistow a socialdemokratow. Hišće w nocy, hdyž so Reichstag paleše a po tym, zajachu mužojo SA a policisća w Berlinje něhdźe 1 500 čłonow KPD, SPD a dalšich přećiwnikow nacijow.
28. małeho róžka 1933 bu Postajenje reichskeho prezidenta Paula von Hindenburga za škit luda a stata wozjewjene. Z njej so praktisce zakładne prawo Weimarskeje wustawy zběhnychu. Po cyłej Němskej bu na tysac lěwych přećiwnikow nacijow zajatych.
Miliony abo samy wětr
Z wodźenjomaj po wosebitej wustajeńcy „Wšo je krajina – serbski ...
Čitajće w nowym rozhledźe (24.02.23)
Loni w oktobrje organizowaše Maćica Serbska we wobłuku jubilejneho lěta Handrija Zejlerja (1804–1872) a Korle Awgusta Kocora (1822–1904) wědomostny sympozij. Wjetšina přednoškow, kotrež tam prezentowachu, je nětko w pisomnej formje w měrcowskim wudaću Rozhlada wozjewjena. Prof. Dietrich Šołta wěnuje so Zejlerjej jako „wótcej serbskeje poezije“, zwjazuje jeho tworićelske skutkowanje ze žiwjenjoběhom a pokazuje, kak so z nim doba nabožneho a „wučeneho“ pismowstwa kónči a nowočasna beletristika započina. Dr. Franc Šěn zhladuje na Zejlerja jako nowinskeho redaktora w dobje předměrca. Jara nazornje a z pomocu listow rysuje ćeže wokoło załoženja Jutnički, předchadnika Tydźenskeje Nowiny, kotrejež redaktor Zejler potom bu. Jako tajki pak oficialnje njewustupowaše. Nimo toho sta so z redaktorom Misionskich Powěsćow, čemuž móžeše so jako farar zjawnje lóšo wuznawać. Prof. Thomas Menzel zaběra so w swojim přinošku „Gender, ptači kwas a Handrij Zejler“ z genderowymi poćahami na přikładźe tekstow z 19.
Njezabyta spisowaćelka Brigitte Reimann
Wojerecy (KD/SN). Spisowaćelka Brigitte Reimann słuša bjezdwěla do Wojerowskeje kulturneje krajiny a to, byrnjež je hižo 20. februara 1973 z jenož 39 lětami na raka zemrěła. W swojich romanach a stawiznach, kotrež móžachu so zdźěla hakle postumnje a po kóncu časa Němskeje demokratiskeje republiki wozjewić, powěda wona bjez tabu wo wšědnym dnju 1950tych a 1960tych lět.
Opera so zaso do Prahi nawróći
Praha (dpa/SN). Opera „Šaty činja ludźi“ wot nacijow přesćěhaneho komponista Alexandera Zemlinskeho so po wjace hač 100 lětach na Statnu operu w Praze nawróći. „Hudźba Zemlinskeho runa so wohnjostrojej: Wona je wobdźiwajomnje pisana a z hoberskej energiju nabita“, rjekny litawska dirigentka Giedre Slekyte do premjery nowoinscenacije jutřiši pjatk. Předźěłana a doskónčna wersija twórby měješe 20. apryla 1922 w Nowym němskim dźiwadle prapremjeru.
Tekst opery złožuje so na powědančko šwicarskeho spisowaćela Gottfrieda Kellera. Dźe wo krawcoweho pomocnika, kiž so jako hrabja wudawa a wo kotrehož přichilnosć so mnozy ludźo prócuja. To je w dźensnišim času aktualna tema, zdźěla režiserka předstajenja w němskej rěči, Nižozemjanka Jetska Mijnssen: „Kelko wot nas sćěhuje někoho, kotryž ničo za nas činić njemóže, a tola sej přeco zaso myslimy, zo so to wudani.“
Hłownu rólu wopačneho hrabje Strapinskeho spěwa tenor Joseph Dennis z USA, čłon Semperoweje opery. Zemlinsky dyrbješe 1938 přesćěhanja Židow dla do USA ćěkać, hdźež 1942 zemrě.
Wulki zajim na stawiznach měli
Dozrawjene wino w nowym sudobju
Lětuši ptačokwasny program SLA za dorosćenych: Opera „Jakub a Kata“ z načasnym jednanjom
Serbskemu ludowemu ansamblej w Budyšinje běše lońše jubilejne „Lěto Zejlerja a Kocora 2022“ přičiny dosć, jeju operu „Jakub a Kata“ znowa inscenować. Je to jenička opera, kotraž bu wot załožerja serbskeje artificielneje hudźby spisana. Mišter započa na njej w lěće 1851 dźěłać, ale zakónči ju po wjacorych přepisanjach hakle dwaceći lět pozdźišo, a to jako typisku „Opera buffa“ (komiska opera) – ale jenož z klawěrnym přewodom. A bohužel njeměješe tež ani składnosć, ju na jewišću dožiwić. Skónčnje bu twórba w lěće 1966 składnostnje I. festiwala serbskeje ludoweje kultury w Budyskim dźiwadle prapředstajena. Orchestraciju za wulke ćěleso běše Oswin Jäpel přewzał. Pod hudźbnym nawodom pianistki a komponistki Liany Bertók slědowaše prapředstajenje w originalu, potajkim bjez tekstowych změnow a z klawěrnym přewodom w hrajnej dobje 1991/92 Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła.
Změny za potrjeby dźensnišeho dnja
Žarujemy wo spěchowarja serbskeje kultury we Wojerecach
Znata wosobina a spěchowar serbskeje kultury Martin Schmidt je 21. januara 85lětny zemrěł. Lěta 1937 w Szczecinje rodźeny studowaše teologiju w Greifswaldźe, prjedy hač so do Wojerec njepoda. Tam załoži 1968 Koło přećelow wuměłstwa a literatury, jako běše město hišće při tym, so k socialistiskemu wuwić. Njebohi je 1961 w brunicowej jamje Bórkhamor dźěłać započał a kwalifikowaše so hač do 1969 na inženjera za jamowu techniku. Pozdźišo studowaše ekonomiju a sociologiju w Halle nad Solawu.
Priwatny bjesadny kruh kulturnje zajimowanych nasta na jeho iniciatiwu w lěće 1964. Tući załožichu Mału galeriju Wojerecy, dźiwadłowy kruh dorosćenych, a organizowachu literarne předstajenja za dźěći a přednoški wo kulturje najwšelakorišeho razu. Z prěnjotneho Koła přećelow wuměłstwa a literatury nasta 1989 Wojerowske wuměłstwowe towarstwo.
