„Zasadnje serbsce rěčimy“
Gmejna Ralbicy-Róžant je jedna z pjeć serbskich, kotrež přisłušeja zarjadniskemu zwjazkej Při Klóšterskej wodźe ze sydłom w Pančicach-Kukowje. Runja Chrósćicam, Njebjelčicam, Pančicam-Kukowej a Worklecam su so radźićeljo tež w Ralbicach-Róžeńće w gmejnskich wustawkach zawjazali, serbsku rěč w gmejnskim žiwjenju zaměrnje nałožować. Měrćin Weclich je so wo tym z wjesnjanostu Hubertusom Ryćerjom (CDU) rozmołwjał.
Kajka je wobchadna rěč na prawidłownych měsačnych zeńdźenjach wašeje gmejnskeje rady, na kotrež tež zajimowani wobydlerjo přichadźeja?
Wjele młodych so za spěw hori
Lětsa zhladuje Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwow (ZSST) na 25. jubilej znowa załoženja. Cordula Ratajczakowa je so z předsydu Pětrom Cyžom rozmołwjała.
Kak wupada bilanca minjeneho lěta?
P. Cyž: Sobustawske chóry ZSST su derje dźěłali a našim připosłucharjam zajimawe koncerty poskićeli. Skedźbnić chcu nimo poskitka nazymskich koncertow a koncertow wokoło hód wosebje na fakt, zo steji zhromadne spěwanje zaso w fokusu. Mjenować chcył programaj chóra Budyšin z chórom Łužyca a koncert „Lipa a přećeljo“, kotryž je znowa za spočatk małeho róžka připowědźeny. Zhromadny spěw steji tež w srjedźišću našeho jubilejneho koncerta k 25. róčnicy znowazałoženja ZSST. Wot smažnika 2015 jón intensiwnje přihotujemy.
Z kotrym facitom zhladuje ZSST na 25lětne wobstaće?
P. Cyž: Chórowa scena je so pomjeńšiła, štož zaleži na demografiskim wuwiću Łužicy. A přiwšěm mamy wjele spěwarjow, runje tež młodych, kotřiž so za serbski spěw – hač chórowy abo ludowy – horja. To mje jara zwjesela. Tuchwilu je nimale 500 čłonow w 16 towarstwach ZSST organizowanych.
Nowe wužadanja za RCW
Rěčny centrum WITAJ zhladuje na wuspěšne skutkowanje w lěće 2015. Z nawodnicu RCW dr. Beatu Brězanowej je so Milenka Rječcyna rozmołwjała.
Kotre projekty běchu za Was hladajo na lěto 2015 wosebite abo wusahowace?
Dr. B. Brězanowa: Myslu na přikład na plakat „Serbske stawizny w 160 wobrazach“. Z nim hodźeli so rjane projekty za šulerjow wuwić. Wone móhli tež skrućenju narodneje identity słužić. Wo tym hišće rozmyslujemy. Projekty a materialije k powołanskej orientaciji, kaž smy je loni zwoprawdźili, su trajny nadawk. Wjeselimy so, zo mamy za to dobrych partnerow, kaž Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow. Katalog kwalitatiwnych kriterijow k spěchowanju a posrědkowanju serbšćiny w pěstowarnjach žněje dobry wothłós a je nam pohon, k tomu bórze dźěłowy zešiwk wuwić. Tón ma jako přiručka při kwalitatiwnym managemenće a jako zakład sebjeewaluacije słužić.
Kotre wužadanja lětsa na RCW čakaja?
„Serbske wobsahi nas jara wobohaćeja“
Wojerowske wuměłstwowe towarstwo pěstuje wjelelětnu zhromadnosć. Wo wobsahach w lěće 2015 a wo widźe na lětsa je z předsydu towarstwa Martinom Schmidtom Andreas Kirschke porěčał.
Kak intensiwne bě lěto 2015 za was?
M. Schmidt: Jara skutkowne. Smy 65 zarjadowanjow organizowali, předewšěm čitanja, přednoški, koncerty a wodźenja. Jara wulku rezonancu žnějachu literarno-hudźbne matineje njedźelu dopołdnja na hrodźe. Tu je kóždy raz něhdźe 50 připosłucharjow přišło. Wobsahi běchu „Einer der nie geschwiegen hat“ wo Stefanu Heymje, „Wie ich meinen Großvater kennen lernte“ wo Erwinje Strittmatteru, „Ochsen müssen büffeln – der Mensch muss lernen“ z tekstami wo šuli, šulskim času a šulskim zadźerženju kaž tež „Schriftsteller mit Texten über Hoyerswerda“.
Kak towarstwo ze serbskimi wuměłcami hromadźe dźěła?
Lětsa jubilejej na Njepilic statoku
Na zajimawe a dožiwjenjowpołne lěto 2015 móža čłonojo spěchowanskeho towarstwa Njepilic dwór zhladować. Jost Schmidtchen je so z předsydu towarstwa Manfredom Nikelom wo lońšich zarjadowanjach a lětušich předewzaćach rozmołwjał.
Kak posudźujeće wuprudźenje Njepilic statoka na region?
M. Nikel: Myslu sej, zo smy swój zaměr, Njepilic statok ze žiwjenjom napjelnić, tež loni zmištrowali. Prěnjorjadnje dźe nam wo to, ludźom předewšěm serbske stawizny zbližić a spřitomnić a do nałožkow, spěwow, rejow a drasty tež dźěći zapřijeć. Wažne při tym je serbsku rěč zachować respektiwnje ju wožiwić. Z Rownjanskej Witaj-pěstowarnju kaž tež ze Slepjanskej zakładnej a wyšej šulu wudźeržujemy dobre styki.
Kajke to su?
„Mjeńšina njemóže rozsudna być“
Napjatosć w konwenće kulturneho ruma Hornja Łužica-Delnja Šleska, po tym zo bě Budyski wokrjes próstwu wo hłosakmanosć města Zhorjelca wotpokazał, zaso přiběra. Zhorjelski krajny rada a předsyda konwenta Bernd Lange (CDU) bě připowědźił, rozsud přepruwować dać. Cordula Ratajczakowa je so z Berndom Langu rozmołwjała.
Čehodla chceće přepruwować dać, hač smě Załožba za serbski lud w konwenće wothłosować?
B. Lange: To njedamy přepruwować. Damy prawosć wobzamknjenja pruwować. Dokelž jewi so we wobzamknjenju wopodstatnjenje, kotrež nimamy za přiměrjene. Budyski wokrjes we wopodstatnjenju argumentuje, zo by so wliw Załožby za serbski lud pomjeńšił, zdobom by so lěpšina jasnosće nětčišeho poměra hłosow zhubiła a nastała by patowa situacija, by-li so Zhorjelc štwórty wothłosowanjakmany čłon konwenta stał. Jeno z ličbu hłosow a z toho so wuwiwacymi njelěpšinami přećiwo wěcownym argumentam postupować mam za naprašowanja hódne. To nima ničo ze Serbami činić.
Wostać stajnje kedźbliwi
Dirk Nasdala je předsyda Serbskeje přirady města Wojerec. Wo skutkowanju gremija w starym lěće je so z nim Axel Arlt rozmołwjał.
Što ma Serbska přirada města Wojerec w lěće 2015 za najporadźeniše?
D. Nasdala: Nam je so zešlachćiło, zhromadne dźěło z měšćanskim zarjadnistwom dale polěpšić. We wšědnym dźěle jewi so tam přeco zaso tak mjenowana zawodna sleposć, tomu mamy znapřećiwić. Zwěsćamy tuž, hdźe móhli hišće lěpje zapřimnyć. Poručenja podawamy měšćanskej radźe. Myslu sej, zo docpěwamy tak tež lěpši dźěłowy zakład społnomócnjeneje za serbske naležnosće města Gabriele Linakoweje.
Što žada sej tež lětsa kedźbnosć přirady?
D. Nasdala: Je dźiwne, zo jewja so na najwšelakorišich městnach nowe problemy, zo zarjadnistwo na serbske naležnosće zabywa. Njesměmy to z wočow zhubić. Za lěto 2016 widźu to hižo nastupajo stejnišćo zakładneje šule „Handrij Zejler“. Město chce, wyšošulski centrum w nowym měsće tam zaměstnić, hdźež bě stary Zusowy gymnazij. Dokelž by potom na kromje města twarjenje wyšeje šule swobodne było, su mysle, zo móhła Zejlerjowa šula tam zaćahnyć.
Dalša digitalna encyklopedija špatna ideja
Hornjoserbska wersija digitalneje encyklopedije Wikipedija zhladuje klětu na 10 lět wobstaća. Cordula Ratajczakowa je so z Julianom Nyču, jednym z hłownych awtorow, rozmołwjała.
10 000 zapiskow a 128. městno z 289 rěčnych wersijow internetneho projekta Wikipedia derje klinči. Kak spokojom sće?
J. Nyča: Sym spokojom, zo smy tak daloko přišli. Smy sej takrjec městno w srjedźnym polu nadźěłali, a to tak špatne njeje. Wězo su wulke europske rěče před nami, ale mamy tež wěste lěpšiny přirunujo z němskej wersiju. Tak smy w minjenymaj lětomaj započeli artikle z Noweho biografiskeho słownika zadźěłować. A smy je zdźěla rozšěrili, wšako maš na digitalnym swěće městna dosć. Tež domiznowěda je sylnje zastupjena. Nimale kóžda serbska wjes ma zapisk, wězo rozdźělneje kwality. Namakaš pak w serbskej Wikipediji nastupajo regionalne temy zdźěla wjace informacijow hač w němskej.
Kelko sobuskutkowacych sće sej w minjenych lětach zdobyli?
Dorost wabić dale trjeba
Zwjazk serbskich rjemjeslnikow a předewzaćelow (ZSRP) je tež lětsa zaso wuspěšnje skutkował. Zhladujo na aktiwity ZSRP je so Jan Kral z jeho předsydku Moniku Cyžowej rozmołwjał.
Sće z dźěłom zwjazka w minjenym lěće spokojom?
M. Cyžowa: Nimale wšitko, štož smy sej předewzali, smy tež spjelnili. Program ZSRP bě mnohostronski a je čłonstwo skrućił. Wosebje spokojom sym, zo smy delnjołužiskich čłonow dale do dźěła zwjazka zapřijeli.
Što je lětsa wosebite było?
M. Cyžowa: Nimo štyridnjowskeje ekskursije do Pólskeje, hdźež smy so z tamnišimi rjemjeslniskimi poměrami zeznajomili, dožiwichmy kulturnej wjerškaj: wopyt bibliskeje zahrody w Oberlichtenauwje a wulět z kolesami po Hornjej Łužicy ze zhromadnym spěwanjom. Dalekubłanja rjemjeslniskeje komory běchu čłonam zwjazka trěbne impulsy za hospodarski wšědny dźeń.
Sće k předewzaćam w Pólskej a Čěskej styki wudźeržowali?
Proces jena dobrym puću
Na Institutnym dnju je slědźenišćo Serbski institut znowa pokazało, kajke hoberske dźěło wukonja. Přiwšěm ma so z ćežemi bědźić. Janek Wowčer je z jednaćelskim zastupjerjom direktora instituta dr. Hauke Bartelsom porěčał.
Faza přestrukturowanja Serbskeho instituta traje. Kajki je aktualny staw?
H. Bartels: Jara dobry. Njetrjebamy so bojeć, klětu Němskej wědomostnej radźe rozprawjeć. Smy wjele rozsudźili a mnohe ćeže rozrisali. Tež personalne prašenja su jasne. Za wěste naležnosće trjebamy chwile, kaž na přikład za to, etablěrować zhromadne slědźenske projekty za cyłkowny institut. Proces pak je zahajeny a smy na dobrym puću.
Institutny dźeń je pokazał mnohostronskosć dźěławosće slědźenišća. Narěčeli pak sće tež kontrowersy. Što su tuchwilne ćeže?
