Snano tola indigeny lud?
Smy narodna mjeńšina abo indigeny lud? Prašenje wurostuje z posudka Wědomostnych słužbow zwjazkoweho sejma z lońšeho decembra, kotryž je tež zaběry w Serbach z tematiku dla nastał.
Parlamentna debata tydźenja k ratifikaciji Dojednanja čo. 169 Mjezynarodneje dźěłoweje organizacije (ILO) wo indigenych ludach nastupajo tajke w Němskej njeje žane nowe dopóznaća wunjesła. Zo mjenowany posudk nětko wo tym rěči, zo móhli Serbja kriterije indigeneho ludu spjelnjeć, njech je nastork k přemyslowanju. Zwjazkowa republika Němska a Němska demokratiska republika běštej 1989, w lěće schwalenja konwencije, wo tym přeswědčenej, zo drje matej na swojimaj teritorijomaj narodne mjeńšiny, nic pak indigene narody.
Strukturna změna so jenož hromadźe z ludźimi radźi
Strukturna změna we Łužicy so jenož hromadźe z ludźimi radźi. Za to trěbne su zmužitosć, kreatiwita a dołhi dych. Na to skedźbnja kniha „Wir machen das schon – Lausitz im Wandel“, kotruž je Institut za transformatiwne slědźenje wo naslědnosći (IASS) w Podstupimje zdźěłał, Berlinske nakładnistwo Ch. Links je ju wudało. 15 nawrótnikow ze swojimi idejemi so słowa jima. Z wudawaćelom knihi dr. Johannesom Staemmlerom, zamołwitym za ressort „socialna strukturna změna a wotpowědne politiske poradźowanje“ w Podstupimskim instituće, je so Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe dr. Staemmlero, što je Was za knihu motiwowało?
J. Staemmler: Moje kolegowki/moji kolegojo a ja połtřeća lěta wo strukturnej změnje we Łužicy slědźimy. Zeznachmy při tym wjele zajimawych wosobinow, kotrež wšitke na swoje wašnje hižo dlěši čas změnu wuhotuja. Jim smy zmóžnili so słowa jimać, zo njebychmy jenož do směra wědomosće, ale předewšěm na region samón pokazali, kajka móc a kajka bohatosć idejow tu hižo stej.
Na čo so kniha wusměrja?
Něšto cyle noweho wuwić
Daniel Zoba nastupi spočatk julija nowowutworjene zastojnstwo społnomócnjeneho za digitalizaciju Załožby za serbski lud. Bosćan Nawka je so z nim rozmołwjał.
Knježe Zoba, što je Was wabiło wo zastojnstwo so požadać?
D. Zoba: Najwažniša přičina bě, zo widźach móžnosć, něšto za serbstwo cyle noweho a njeetablěrowaneho wutworić. Rěčne spóznawanje, rěčna synteza, digitalny rěčny asistent – wšo to dotal hišće nimamy. Wotpowědnu software pod komercielnym aspektom wuwić a zwoprawdźić w padźe serbšćiny móžno njeje, trjebamy tuž spěchowanje. Załožba njeje w tym zwisku jenož nowe městno wupisała a wobsadźiła, ale tež hižo wobšěrny koncept zdźěłała.
Rozmyslujeće hižo wo tym, do kotrych nadawkow so jako prěnje daće?
Zhorbjenja a doły žołmow
Kajkosć žołmow je, zo přińdu a du, a to mjenje abo bóle prawidłownje a w sylnosći, wot wšelakorych faktorow wotwisowacej. Wone wutworjeja zhorbjenja a doły, a wotwisnje wot pozicije wobkedźbowarja často ani wěste njeje, w kotrej fazy runje su. Žołmy mamy na morju, hdźež móža změrować runje tak kaž zatrašeć. A ani swěca ani zwuk bjez nich njewuńdźetej. Tutych kajkosćow dla słuža nam jako woblubowana metafra za najwšelakoriše zjawy. Tak rěčimy na přikład w modźe runje tak rady wo nich kaž we wuměłstwje, při čimž wobeńdźemy wopřijeća kaž „trend“, „słód“ abo „duch časa“. Cyłu dobu přewšo wuznamneho francoskeho kina zjimamy pod hesłom „Nouvelle vague“, heterogene popowe zynki (a drasty) prěnjeje połojcy 1980tych lět jewja so jako „Neue Deutsche Welle“ a „New Wave“ wobhladujemy jako wuchadźišćo toho, štož dźensa „čornu scenu“ mjenujemy, swjatki w Lipsku prawidłownje wobdźiwajomnu (lětsa najskerje znowa nic).
Zeznać serbski wirtuelny swět
Hač pjećo abo tysacy – wšojedne kelko ludźi na wobrazowku hlada, wone měrja so na to, zeznać so we wirtuelnym swěće z wobsahom, kotryž jich zajimuje a jich z tym zwjazuje. W zašłymaj tydźenjomaj mějachmy wjacore tajke poskitki za serbsce rěčacych a za ludźi, kotrež so za temy, kiž maja serbski pozadk, zajimuja. Prašam pak so, hač njemóhli to być wjace.
Zmysłapołnje čas wužiwać
Tak kaž wšitke druhe wólnočasne zarjadnišća tež Łazowska kartowa čara tuchwilu zajimowanych jězdźerjow witać njemóže. Mathias Lesch, kiž wot lěta 2006 kartowu čaru wobhospodarja, přiwšěm sezonu 2021 přihotuje. Wo motiwach, wobsahach a wo aktualnym połoženju je so z nim Andreas Kirschke rozmołwjał.
Knježe Lescho, je sezonowy start w času korony scyła móžny?
M. Lesch: Ju wšak, tuchwilu pak jenož pod treningowymi wuměnjenjemi. Naš motorsportowy klub čini wukonowy sport, kartowa čara pak je wólnočasna připrawa. To je z wjele wobmjezowanjemi zwjazane. Incidenca dyrbi dlěšodobnje pod 100 być, potom je trening za 20 dźěći hač do staroby 15 lět móžny.
Za tym pak wokomiknje skerje njewupada.
M. Lesch: Tak je. Na mnohich runinach drje su prócowanja za sport pod hołym njebjom, ale dotal bjez kmaneho wuslědka. Fakt je, zo wobmjezowanje jenož na trening žadyn zmysł nima. W běhu lěta dyrbjeli tež wubědźowanja přewjesć móc. Snano je realistiske, zo móžemy w meji zaso wočinić.
Kak swoju čaru aktualnje přihotujeće?
Nětko je kóždy wužadany
Lětuše jutry budu znowa hinaše hač zwučene. A tola směmy dźakowni a spokojni być. Najlěpša powěsć lětušeho martrowneho tydźenja katolskim Serbam je, zo smědźa křižerjo wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Jězusa Chrystusa wozjewjeć. To, štož smy loni z ćežkej wutrobu spušćić dyrbjeli, směmy nětko ze „žohnowanjom“ statnych instancow činić –, zjawnje a swobodnje swoju wěru wuznawać. To mam za wulke dobyće, a tuž so ćim bóle wjeselu jutrowničku zaso jako křižer na konju zrowastanjenje Zbóžnika do swěta njesć.
Dobyćerjo jasni
Wobrazowy zwjazk wušoł
Dowol doma dale přiběra
W lěće 2014 bě zubny lěkar dr. André Jakubetz při Třižonjanskim jězoru hosćenc jako škleńčanu pyramidu natwarił. Nětko planuje wón tam dowolowe sydlišćo. Andreas Kirschke je so z nim rozmołwjał.
Knježe Jakubetzo, što při pyramidźe dokładnje planujeće?
Dr. A. Jakubetz: Nastać ma tam sydlišćo z dźewjeć dowolowymi domčkami a nimo toho zjawny nuznik. Tuchwilne parkowanišćo při pyramidźe budźe wo 35 městnow rozšěrjene.
Kajke dowolowe domčki maja to być?
Dr. A. Jakubetz: Planowane su masiwne hotowe domy z betona. Wone maja so za swójby z dźěćimi runje tak hodźeć kaž za poriki abo skupiny.
Što Was za tajki projekt motiwuje?
Dr. A. Jakubetz: Dowol w swójskim kraju dale přiběra, kaž nam najnowše wuwiće pokazuje. Łužiska jězorina a Łazowska gmejna móhłoj z toho profitować. Hdyž na Łazowskim starym dwórnišću nětko nowy hosćenc nastawa, móhło to takrjec cyłkowny ansambl z dowolowym sydlišćom a wobstejacej kupnicu wudospołnjeć. Płoninu za dowolowe domčki chcu wot gmejny rady wotnajeć.
Kajki je tuchwilny staw přihotow?
