„Budyski juwel njespušćić“
W februaru bě koncern Bombardier připowědźił, w Budyšinje a Zhorjelcu 930 dźěłowych městnow šmórnyć. Zapósłanc Sakskeho krajneho sejma Marko Šiman (CDU) so sylnje za jich zachowanje zasadźa. Bianca Šeferowa je so z nim rozmołwjała.
Što woznamjenja wottwar dźěłowych městnow za Budyšin?
M. Šiman: Za mnje je wažne, zo so w regionje telko industrijnych městnow kaž jenož móžno zachowa. Dokelž wot jednoho dźěłoweho městna dalše městna dodawaćelow wotwisuja. Njemóžemy tuž předwidźanu dimensiju wottwara akceptować. Njeakceptuju tež, zo so knježerstwo na socialne plany spušća.
Što sej Wy žadaće?
M. Šiman: Trjebamy strategiju we wobłukach, w kotrychž hodźi so statna popěra. Předewšěm měł stat podpěrać slědźenje a wuwiwanje, štož by wažny signal kanadiskemu koncernej był.
W kotrej formje so za Budyske stejnišćo zasadźeće?
W kóždym nuzowym padźe lěkar přijědźe
Wuhladaš-li chorobne awto z módrej swěcu, da su ludźo mjez druhim telefonowe čisło 116 117 wolili. Měrćin Weclich je so z internistom dipl.-med. Gerdom Jahnyjom rozmołwjał.
Hdy měli lěkarja za nuzne pady wołać?
G. Jahny: W Němskej eksistujetej dwaj systemaj medicinskeje hotowostneje słužby: domjaca lěkarska hotowostna słužba a nuzowolěkarski system. Domjaca lěkarska hotowostna słužba je prašana, hdyž ludźo zwonka rěčnych hodźin swojeho lěkarja – kaž wječor abo kónc tydźenja – akutnje schorja. Móža to wysoka zymica być, sylne brjušebolenje abo bolenje jěrchenjow. Tele symptomy drje njezdadźa so žiwjenjastrašne być, hdyž pak sej pacient praji „Měł so lěkować dać, budźe hórje, njemóžu do přichodneho termina rěčneje hodźiny dočakać“, da měł lěkarja, kiž ma hotowostnu słužbu, wołać. Zda-li so situacija za žiwjenje wohrožaca być, kaž kałanje w hrudźnu, da měła nuzowa słužba přijěć.
Kotre telefonowe čisło ma wolić?
Serbski film tema na festiwalu
13. nysowy filmowy festiwal wěnuje so wot 10. do 15. meje wosebje Serbam. Cordula Ratajczakowa je so z nawodnicu Olu Staszel rozmołwjała.
Čehodla su mjeńšiny, a tu w prěnim rjedźe serbska, ćežišćo lětušeho festiwala?
O. Staszel: Hižo dlěši čas wo tym rozmyslujemy, kak móhł serbski lud na festiwalu prezentniši być. Napadnje, zo bohužel hižo dźesać lět žadyn serbski film w kinowym formaće nastał njeje. Mamy pak kontakty k Rajnerej Naglej ze serbskeho telewizneho teama sćelaka RBB a k dalšim serbskim filmowcam. Tak smy hromadźe ideju zrodźili, we wobłuku našeho regionalneho rjadu filmy wuchodoeuropskich mjeńšin jako ćežišćo předstajić, a k tomu hišće někotre starše filmy, zwjazane z přewodnymi poskitkami. Nimo toho chcemy z dźěłarničku k tomu přinošować, zo přichodnje zaso serbske filmy nastanu.
Kak chceće to docpěć?
Škrička měła přeskočić
Wučerjo serbšćiny su do přihotow kóždolětneje centralneje olympiady serbšćiny zapřijeći. Milenka Rječcyna je so z wučerku Janu Bětnarjowej, kotraž wuwučuje na Ralbičanskej Serbskej wyšej šuli, rozmołwjała.
Kak posudźujeće lětuši model olympiady?
J. Bětnarjowa: Žadanja su byli lětsa trochu hinaše hač lěta do toho. Běch spočatnje trochu skeptiska, štož nowy model nastupa. Tola mjeztym mam ideju, jednotliwca do srjedźišća stajić, za dobru. Dotal mějachu šulerjo stajnje nastawki pisać. To njeje so lětsa stało. Lětsa mějachu mjez druhim krótke informacije pisomnje podać, dźěłowe łopjena wupjelnić a pod prašenjemi prawe wotmołwy nakřižikować, zdobom ertne pruwowanje złožić. Mjezsobne dźěło wobdźělnikow je so bóle w mjezsobnym podpěranju jewiło.
Kak sće wobdźělnikow za lětušu olympiadu wuzwoliła?
Lisćiki sčasom wobstarać
Koncert Puhdyjow loni swjatki w Kamjencu bě jako posledni legendarneje skupiny připowědźeny. Lětsa pak ju tam znowa wuhladamy, hromadźe ze skupinomaj Karat a City. Wo koncerće „Rocklegenden“ je so Marian Wjeńka rozmołwjał z Dawidom Klimanom, zamołwitym za měšćanski marketing Kamjenca.
Za koncert „Rocklegenden“ so wjele wabi. Kak wažny je tajki koncert za město Kamjenc, hdyž su Puhdyje tónle termin wjele lět móhłrjec rezerwowany měli?
D. Kliman: Swjatki su tradicionalnje wažny termin za Kamjenc, dokelž su to wjele ludźi awtomatisce z Puhdyjemi zwjazali. A čim jasniše bě, zo so jich čas w Kamjencu tež raz skónči, ćim wjace fanow je na koncerty přišło. Po lońšimaj poslednimaj koncertomaj smy so z nimi poprawom hižo rozžohnowali. Zo woni nětko tola hišće raz hromadźe ze City a Karat pola nas koncertuja, je so hakle loni w septembru rozsudźiło, ćim bóle nas to zwjesela.
Kak ćežko poprawom je, tajki koncert do Kamjenca dóstać?
Tež šulerjo su namołwjeni
Pod hesłom „Přidaj swoje tři najgroše/Gib deinen Senf dazu“ wotměja so lětsa wot 3. septembra hač do 3. oktobra 1. Budyske tydźenje demokratije. Sofija Delanec z Budyskeho Kamjentneho domu je organizaciju podawka hłownje přewzała. Cordula Ratajczakowa je so ze Serbowku rozmołwjała.
Prěnje zjawne zarjadowanje, na kotrymž móžachu zajimcy swoje ideje přizjewić, je hižo nimo. Kajki je dotalny wothłós na 1. Budyske tydźenje demokratije?
S. Delanec: Na informaciskim zarjadowanju minjeny tydźeń bě něhdźe 30 ludźi. Wot někotrych smy so nadźijeli, zo so wobdźěla. Wosebje pak so wjeselu, zo je telko nowych zajimcow přišło. Mjez nimi běchu priwatnicy, ale tež profesor z Budyskeje powołanskeje akademije chce na kóždy pad sobu pomhać. Tójšto ludźi chce so wobdźělić a woni su jara zajimowani – to je to, štož Budyšin nětko trjeba. Mam to za prěni wuspěch projekta.
Što chcedźa Serbja k Budyskim tydźenjam demokratije přinošować?
Koncertuja znowa za dobry zaměr
Před wulkotnej kulisu niwoweho lěsa we Łazku wotměje so njedźelu, 24. jutrownika, 12. beneficny koncert, wuhotowany wot Towarstwa swj. Filomeny. Alfons Handrik je so z předsydu Geratom Róblom rozmołwjał.
Beneficny koncert we Łazku je so stał z rjanej, mjeztym derje wopytanej tradiciju. Kak je docyła k tomu dóšło?
G. Róbl: Po tym zo je spočatnje Towarstwo Cyrila a Metoda prěnje beneficne koncerty wuhotowało je so tomule nadawkej, po załoženju Towarstwa swj. Filomeny w měrcu 2004, wěnowało. Za to so městnosć we Łazku derje hodźeše.
Koncert přihotować a přewjesć je wjele dźěła. Kak je zmištrujeće?
G. Róbl: Nadawki kaž zaručenja programa, wupyšenje swjedźenišća a zastaranje ludźi sej w předsydstwje dorěčimy. Wosebje wuzběhnyć chcył podpěru čłonki towarstwa Rejzy Wićazoweje. Spočatnje smy koncert trójce zasobu kóždolětnje wuhotowali. Mjeztym wotměje so wón prawidłownje kóžde druhe lěto.
Za čo je lětuši wunošk předwidźany?
Přinošuja k zhromadnosći
Skupina lajskich dźiwadźelnikow, kotřiž předstajeja w Chrósćicach pasionsku hru – mjez nimi předsyda Towarstwa Cyrila a Metoda, pobychu njedawno w pólskim Cieszynje na zetkanju zjednoćenstwa Europapasion. Janek Wowčer je z Jurjom Špitankom wo europskim zetkanju porěčał.
Kak sće k přeprošenju přišli?
J. Špitank: Nižozemski čłon prezidija Europasiona Lex Houp so za naše předstajenje zajimowaše a chcyše do Chrósćic přijěć, štož pak so njeporadźi. Mějachu w tym času sami předstajenja. Zwisk z lěta 2005 pak dale wobsteji a tuž sposrědkowa nam europski zwjazk přeprošenje na lětuše zetkanje. Tak nastajichmy so dźesaćo do pólskeho Cieszyna.
Što so za zjednoćenstwom chowa?
J. Špitank: Cyłkej přisłuša 90 skupin z 15 krajow Europy, kotrež stawiznu wo ćerpjenju a wumrěću Jězusa Chrystusa předstajeja, a to čestnohamtsce. Prěni raz wobdźěli so lětsa nětko tež serbska skupina a běchmy tróšku kaž eksoća.
Čehodla?
Serbska hudźbna literatura wobstatk wučby
Charlotte Garnys nawjeduje Budysku wokrjesnu hudźbnu šulu jako komunalny swójski zawod wokrjesa Budyšin. Měrćin Weclich je so z njej rozmołwjał.
Kak je waša šula wućežena a kak posudźujeće wuwiće zašłych lět? Su mjez šulerjemi tež ćěkancy?
Ch. Garnys: Wučbne hodźiny su tak efektiwnje kaž móžno wućežene. Na zakładźe wulkeho naprašowanja mamy za wulki dźěl předmjetow samo čakanske lisćiny. Po swojich móžnosćach chcemy jako hudźbna šula wězo tež ćěkancow zapřijeć. W Kamjenskej regionalnej wotnožce wotměwa so tuchwilu kurs hraća na bijadłach za dźěći ćěkancow.
Móža tež dorosćacy socialnje słabych swójbow hudźbnu šulu wopytować?
Ch. Garnys: Za tajke potrěbne swójby je wučba – wobsedźa-li socialny pas Budyskeho wokrjesa – wo połojcu potuńšena. Nimo toho móža so z wotpowědnym dobropisom na socialnym a kulturnym žiwjenju w zhromadnosći wobdźělić. Chodźa-li wjacore dźěći jedneje swójby do našeje hudźbneje šule, zmóžnimy tež jim potuńšenje.
Kak hódnoćiće wubědźowanje „Młodźina hudźi“?
Wuměłska kolaža nalěća
Pod hesłom „Wobrazy nalěća“ wotměje so njedźelu w Budyskim Dźiwadle na hrodźe wosebity program, iniciěrowany a organizowany wot Liany Bertók. Cordula Ratajczakowa je so z Budyskej komponistku a pianistku rozmołwjała.
Što je zakładna myslička programa?
L. Bertók: Chcemy publikumej twórby serbskich komponistow, kotrež zrědka słyšiš, předstajić. Znajemy wšitcy njeličomne Korle Awgusta Kocorowe zhudźbnjenja basnjow Handrija Zejlerja, štó pak znaje hudźbu Kocora na teksty Heinricha Heiny a Ludwiga Uhlanda? Tele spěwy pak słucharja hnuja. Hišće bóle mje zrudźa, zo ma hudźba někotrych zemrětych serbskich komponistow lědma městno w koncertnych programach, kaž wot Helmuta Fryče. Z jeho pjera zaklinči rjana pěseń „Tři ptačatka“ na baseń Jana Radyserba-Wjele kaž tež spěw na tekst Wilhelma Buscha wo ptačkach, kiž jenož njefifola, ale kotrež lózyski kocor zežerje.
Su tež nowe twórby pódla?
