„Wšako wěm,zo sam njesteju“
Spočatk měrca su čłonojo towarstwa Serbski kulturny turizm (SKT) na wólbach w Slepom Domowinskeho referenta Pětra Brězana za noweho předsydu wuzwolili. Měrćin Weclich je so z nim rozmołwjał.
Kak sće k tomu přišoł, zastojnstwo nastupić?
P. Brězan: Dokelž mje kultura a turizm we Łužicy jara zajimujetej, sym so po naprašowanju rozsudźił nawodnistwo SKT přewzać. Dotalny nawoda Manfred Hermaš je druhich nadawkow dla funkciju złožił. Móžu so na předsydstwo spušćeć. Wšako wěm, zo sam njesteju.
Jako kajki turizm we Łužicy posudźujeće?
P. Brězan: Widźu wulki rozdźěl mjez Hornjej a Delnjej Łužicu. Delnja Łužica je turizm nastupajo jara aktiwna a tuž za nas Hornjołužičanow z přikładom. Tu dźě přeco zaso začuwaš, zo mnozy hišće tak prawje spóznali njejsu, kak wažny turizm je. Nadźijam so, zo móžemy w zhromadnym skutkowanju z Delnjej Łužicu dale doprědka kročić.
Čehodla turisća Serbow často jenož jako „jejka molowacy lud“ widźa?
Serbski referat wožiwić
Chwalobnje je bywši sakski ministerski prezident Stanisław Tilich w dźensnišim ekskluziwnym interviewje z našim wječornikom angažowane dźěło w referaće za serbske naležnosće braniborskeho ministerstwa za wědomosć, slědźenje a kulturu wuzběhnył. Zdobom pak přispomnja, zo njeje rozumił, čehodla bu referat za naležnosće Serbow w Sakskej po přezažnej smjerći jeho prěnjeho nawody Simona Brězana pomjeńšeny.
Štóž na organigram sakskeho statneho ministerstwa za wědomosć a kulturu hlada, pytnje, zo tam scyła wjace žana rěč wo tajkim referaće njeje. Sakska spokoja so wot lěta 2009 hižo ze „społnomócnjenym za naležnosće Serbow“. Porno tomu maja w Braniborskej knježerstwowu społnomócnjenu – statnu sekretarku w mjenowanym ministerstwje – z referentom za naležnosće našeho ludu.
Rusku wutrobu sej zdobyła
Wučerka na Serbskim gymnaziju Budyšin Alena Hiccyna je třeći króć k tomu přinošowała, zo so Slawiniada poradźi. Jamila Žurec je so z njej rozmołwjała.
Knjeni Hiccyna, kak sće wo projekće Slawiniada zhoniła?
A. Hiccyna: Jako studowach wučerstwo w Lipsku, mějach fachowu didaktiku pola profesorki Grit Mehlhorn, kotraž nastaja zhromadnje z pomocnikami nadawki za wobdźělnikow Slawiniady. Swoje zakónčace dźěło pisach runje na temu transferneho potenciala – to rěka, kelko lěpšin ma tón, kiž wobknježi jednu słowjansku rěč, w druhich rěčach. Runje to je ćežišćo Slawiniady.
Kotre nadawki sće dotal wukonjała?
A. Hiccyna: Na prěnjej Slawiniadźe w lěće 2014 sym w pozadku sobu skutkowała a serbskorěčne nadawki zestajała. Na druhej a nětko třećej Slawiniadźe podpěrach koleginy jako wučerka.
Što Was pohonja na tymle rěčnym seminarje sobu činić?
Chór Delany „tuchwilu mrěje“
Handrij Henčl, spěwar Serbskeho ludoweho ansambla a aktiwny spěchowar lajskeho wuměłstwa, złoži zastojnstwo wuměłskeho nawody Serbskeho muskeho chóra Delany. Bosćan Nawka je so z dirigentom wo tym rozmołwjał.
Knježe Henčlo, čehodla złožiće po šěsć lětach dirigentstwo chóra Delany?
H. Henčl: Najwažniša přičina je, zo njeje so mi poradźiło naš repertoire wobnowić a młodźinu wo tym přeswědčić, so pola nas angažować. Byrnjež tójšto spytał a ze stron předsydstwa podpěru měł, su někotři, wosebje starši čłonojo moje namjety a prócowanja wotpokazali. Wězo je přeco ćežko něšto noweho wuspytać a nawuknyć kaž tež ze starych zwučenosćow so wudobyć, hinaši puć pak njewidźu, ma-li chór přežiwić. A tuchwilu ćěleso mrěje. Rozsud, swój stólc młódšemu přewostajić, njebě lochki a njejsym přezbožowny, sym pak swój skutk zdokonjał a chcu so nětko hinašim nadawkam wěnować.
Maće hižo naslědnika? A jelizo nic: Kotru kwalifikaciju měł kandidat měć?
Garantija, to smy my sami
Čłon peticiskeho wuběrka Europskeho parlamenta Pál Csáky je njedawno z koleginomaj a tak wospjet Łužicu wopytał. Milenka Rječcyna je so z europskim politikarjom po nowinarskej konferency w Choćebuzu rozmołwjała.
Před lětomaj sće był na kongresu mjeńšinoweho zwjazkarstwa EFA w Budyšinje. Kotre změny sće mjeztym zwěsćił?
Pál Csáky: Widźu prócu ludźi w regionje za swoje prawa, na tamnym boku knježerstwo. Mějachmy zetkanja w ministerstwach w Podstupimje. Tema běše podpěra Serbow. Tójšto wšak Serbja hižo maja, štož za zachowanje rěče a kultury trjebaja. Su to mjez druhim dwurěčne napisy, šule, na kotrychž serbšćinu wuwučuja, a serbske medije. To je spomóžne. Podpěrujemy tele aktiwity a pytnu waš patriotizm. Na tamnym boku widźu a začuwam wulku njewěstosć Serbow. Nimaće, kaž my Madźarojo w Słowakskej, maćerny kraj a tak pobrachuje politiska, financna a intelektualna podpěra. Serbski lud je trochu samotny. Chcemy tuž naše dopóznaća wo wuprawje napisać, zo bychmy Serbow podpěrali, zo byšće dale mocy do přichoda čerpali. Wěm, zo njeje lochko, hdyž so mały lud asimiluje.
Serbsko-čěske přećelstwo tež wužadanje
Zjawne słyšenje w Senaće Čěskeje republiki wo serbskich naležnosćach minjenu wutoru je kóždemu wutrobu hrěło, kotremuž je serbsko-čěske přećelstwo wažne a drohotne. Móžemy woprawdźe hordźi być, zo mamy tam partnerow, haj swěrnych přećelow, kiž so za serbski lud horja a so za nas zasadźeja. Z čěskim senatorom Jaromírom Jermářom mamy takrjec direktny přistup do senata a z Towarstwom přećelow Serbow w Praze tajke něšto kaž serbske wulkopósłanstwo w Čěskej republice, kaž je to Domowinski referent za wukrajne styki Clemens Škoda w swojej narěči w Praze formulował. Tež čěske knježerstwo je nam přichilene a zastopnjuje nas jako „we wukraju bydlacych krajanow“, wo kotrychž ma so starać, na přikład na te wašnje, zo nam čěskich wučerjow sćele.
Trjeba dosć časa za rešerše
Spisowaćelka Lubina Hajduk-Veljkovićowa předstaji 6. měrca swoju runje w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu knihu „Módre buny“. Bosćan Nawka je so z awtorku rozmołwjał.
Knjeni Hajduk-Veljkovićowa, što je Was wabiło runje kriminalku napisać?
L. Hajduk-Veljkovićowa: Mi so na žanru kriminalki lubi, zo zwjazuješ napjatu stawiznu z wěstej temu. Čitaš dale, dokelž chceš wědźeć, što je so dokładnje stało abo štó je to był. A při tym wotkrywaš cyle nowy swět.
Tónle žanr wšak w serbskej literaturje přehusto njenańdźeš.
L. Hajduk-Veljkovićowa: Dźensa je telko lokalnych krimijow, kotrež su we wěstej kónčinje zapołožene, čitam je zwjetša w němskej a mjeztym tež serbiskej rěči.
Sće mjezynarodnje wobwliwowana?
Jutrowne debjenki sćelu do swěta
Štó što chce, jeli (nje)wě, štó je?
Premjera inscenacije „Paradiz w dobrej stwě“ Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwała je znowa wujewiła, zo je słód přihladowarjow łoskoćiwa wěcka. Tu pak nima wo prašenje hić, w kotrej měrje bě předstajenje kulojta naležnosć abo hač su dźiwadźelnicy přeswědčili. W prěnim rjedźe mjenujcy aktualna produkcija pokazuje, zo steji NSLDź dale před samsnej ćežu kaž na přikład rozhłós a naš wječornik: Što poskićiš, wobsteji-li publikum teoretisce ze Serba kóždeježkuli staroby a kóždehožkuli zajima? Wotmołwa zda so jednora: Program dyrbi wotměnjawy, mnohostronski a wuwaženy być. Zo hodźał so tajki zwoprawdźić, je pak sobudźěło přihladowarjow/připosłucharjow/čitarjow trěbne.
„Njeńdźe jenož wo nas“
Domowina a jeje pomocnicy zběraja ke kóždej składnosći podpisma za wobydlersku iniciatiwu Minority SafePack. Kak běži a kelko su zezběrali, wo tym je so Janek Wowčer z předsydu Domowiny Dawidom Statnikom rozmołwjał.
Sće z mnóstwom w Serbach zezběranych podpismow spokojom?
D. Statnik: Mnozy su digitalnje podpisali, tež do zarjada Domowiny dochadźeja wšědnje lisćiny a podpismowe karty. Přiwšěm dotalne mnóstwo skerje njespokoja. Tuž prosymy kóždeho, zo by iniciatiwu podpěrał a tak dopomhał, prawa mjeńšin w Europje polěpšić.
Što je přičina, zo je dotal tak mało ludźi pola nas iniciatiwu podpisało?
D. Statnik: Dyrbiš tójšto informacijow dawać. Ludźo su skeptiscy wosobinskich datow dla. To móžu rozumić. Wuzběhnu hišće raz, zo dodźeržimy wšitke žadanja datoweho škita a zo so daty za ničo druhe njewužiwaja.
Čehodla měli Serbja abo Južnotirolčenjo iniciatiwu podpěrać. Wšako maja woni hižo poměrnje dobry mjeńšinowy škit?
