„Je to kaž són, kotryž je so zwoprawdźił …“
Powołanski puć je w Zgorzelecu rodźeneho Jędrzeja Solińskeho do Budyskeho Serbskeho muzeja wjedł
Dr. Jędrzej Soliński dźěła wot lěta 2022 w Budyskim Serbskim muzeju. Kónc lěta 2023 je městno jako kurator za wobłuk kulturne stawizny a literaturu a jako zastupowacy direktor muzeja nastupił. W interviewje z Milanom Pawlikom rozprawja 35lětny Polak mjez druhim nadrobnišo wo přičinach kaž tež připadach, kotrež su jeho do Łužicy dowjedli.
Hdy sće prěni raz wo Serbach słyšał? Kotry zwisk maće k Łužicy?
J. Soliński: Mam pochada dla regionalny zwisk k Hornjej Łužicy. Narodźił sym so w Zgorzelecu. Mój nan pochadźa z wjeski Trójcy w pólskej Łužicy, sydom kilometrow wot Zgorzeleca zdaleneje. Tam z mojej maćerju tehdy bydleše. Moja wowka a sotra nana tam dźensa hišće bydlitej. Wotrostł pak sym w Jelenjej Górje, dokal smy přećahnyli, jako běch něhdźe lěto stary. Wottam pochadźa moja mać. Wo Serbach jako narodnej mjeńšinje sym nadrobnišo w šulskim času na gymnaziju zhonił.
A po maturje sće studował?
Wušiknje zestajana a wulkotnje klinčaca jězba po pophudźbje ...
Skupina Jankahanka je něhdźe dźesać lět po debiće „Zbožo“ swój druhi album „Wokomiki“ wudała. Měšeńcy najwšelakorišich stilow popoweje hudźby je při tym swěrna wostała a někotryžkuli njedostatk prěnički zamó na nowostce wobeńć.
Jako prěnje napadnje wo wjele lěpši cyłkowny sound. Wšitke instrumenty su w sterejowej panoramje runoprawne, skrjeslene gitary smědźa w prawym wokomiku woprawdźity ćišć wukonjeć, bijadło klinči přirodnje a zdźěla samo trochu wutle, štož pak dawno tak njemyli kaž wótre wukiwki we wyšim frekwencowym pasmje na předchadniku. Zdruha tworja spěwy – dohromady je jich ekskluziwnje „Prologa“ dźewjeć – noweje tačele konsistentny cyłk, mjeztym zo titule debita kóždy za sebje drje funguja, ale tež skerje za sebje steja. Střeća so rěčny rytmus tónraz předyrdomdejskich sylabiskich wulětow wzdawa; a reflektowane teksty dótkawaju so towaršnostneje kritiki, wobswětluja realitu scomter raz małkimi, raz wulkimi problemčkami wšědneho dnja a zwaža so zdźěla na politiski teren.
Malešecy 800 lět
Přechodźowanje na serbskich slědach po wsy
Runja Kamjencej, Chrósćicam a dalšim wsam wopominaja Malešecy lětsa 800. róčnicu swojeho prěnjeho naspomnjenja. Hač do prěnjeje połojcy 20. lětstotka bě ludnosć we wsy a wokolinje přewažnje serbska. Dźensa je serbšćina w tamnišich kónčinach nimale dowuklinčała. Někotre slědy serbskosće pak móžeš sej po wsy dundajo wotkryć. Z přechodźowanjom započnješ najlěpje w cyrkwi, kotraž steji srjedź nawsy a je tež wotydźenja wotewrjena.Cyrkej
W Malešecach bě cyrkej stołp serbskosće. Mjez tudyšimi fararjemi bě tójšto wosobinow, kotrež zasłužbnje za serbstwo skutkowachu. Posledni serbski farar wosady bě hač do lěta 1963 Pawoł Albert. Po tym serbske cyrkwinske dźěło hišće přez lětdźesatki dale wjedźechu, spočatnje z kemšemi, pozdźišo z wosadnymi popołdnjemi. Dwójce, 1957 a 1990, běchu Malešecy hosćićel Serbskeho ewangelskeho cyrkwinskeho dnja.
Hosći wulce zahorilia zhromadnosć skrućili
Hižo nazymu 2021 su w Chrósćicach z planowanjemi za lětuši wulki jubilejny swjedźeń składnostnje 800. róčnicy prěnjeho naspomnjenja wsy a wosady započinali. Swjedźenski tydźeń, kotryž běchu srjedu tydźenja zahajili, so nachila a móžemy z połnym prawom zwěsćić: Jara wotměnjawy a naročny program je publikum zahorił – wothłós je fulminantny! Mjeztym tež wěmy, zo je nimale 100 čestnohamtskich pomocnikow z Chrósćic a wokolnych wsow dźeń wote dnja k tomu přinošowało, zo móžachu hosćo njezapomnite wokomiki dožiwić. Wjeršk jubilejneho tydźenja běše bjezdwěla historiski swjedźenski ćah minjenu njedźelu, za kotrymž je wjace hač 600 sobuskutkowacych w 44 wobrazach stawizny a kulturne žiwjenje swojeje gmejny a wosady předstajiło.
W móličkim kraju rěča němsce
Beno Bělk rozprawja wo swojej jězbje po Americe a je w Belize mjeńšinu mennonitow zeznał
Plattdeutsch abo plautdietsch? To prěnje je zhromadny wuraz za wšelke dialekty, kotrež so w sewjernej Němskej a Nižozemskej rěča. Plautdietsch je porno tomu warianta, kotraž je so w běhu časa mjez mennonitami wuwiwała.
Mennonića přisłušeja k ewangelskim swobodnym cyrkwjam a njejsu žana sekta. Lutherowu bibliju sej jara kruće wukładuja a wotpokazuja zdźěla rigoroznje wliwy moderneho swěta.
Hač do 1981 bě Belize jendźelska kolonija a rěkaše British Honduras. Je to jenički kraj Srjedźneje Ameriki, kotryž ma jendźelšćinu jako statnu rěč.
Tež w Němskej bydla kolonije mennonitow z wjacorymi tysacami přiwisnikami. Nimaja pak žane zhromadne struktury.
W USA abo Kanadźe bydlace skupiny amišow su so 1693 wot mennonitow wotdźělili.
„Pěsk je přewšo hnadna maćizna“
Wuměłča Anne Löperec je wulka přiwisnica Měrćina Nowaka-Njechorńskeho
Program k 800. jubilejej Malešec lubi wuměłsku chłóšćenku. Seniorske towarstwo Malešecy/Plusnikecy je to nastorčiło. Tam měnjachu, zo měło wjace ludźi we wsy dźěło wosebiteje wuměłče zeznać. Tak prezentuje molerka z pěskom Anne Löperec swoje wódnemu mužej wěnowane předstajenje 19. junija w tamnišej cyrkwi. Za Serbske Nowiny je so Axel Arlt z njej rozmołwjał.
Knjeni Löperec, kak je k tomu dóšło, zo běchu Was do Malešec přeprosyli?
A. Löperec: Bydlach jónu we Wownjowje při Budyskim spjatym jězoru. Naša rjedźerka, knjeni Lange, je přeco widźała, kak sym rysowała, a chcyše, zo ja swoje rjane molowanje z pěskom raz za jeje towarstwo seniorow w Malešecach předstaju. Knjeni Lange je mje přeprosyła, minjenej lěće dwójce tam być. Na to mějachmy ideju, zo hodźała so žurla tamnišeho „Wódneho muža“ za temu z domizny. To sym spočatk februara předstajiła.
Swoju wobdarjenosć sće sej doma wotkryła?
Sarajewo:Mesto z dušu a stawiznamize zašlych casow
ˇ
ˇ
Fota: BOJAN BENIĆ
Před něšto njedźelemi sym čitarjam wo swojej jězbje do Chorwatskeje rozprawjał. Prěnja stacija běše Šibenik, srjedźowěkowske město nad Jadranskim morjom. Naš přichodny cil bě Sarajewo – město, kotrež je w kóždym nastupanju jónkrótne. Sprěnja, dokelž je stolica Bosniskeje a Hercegowiny. A tu so zetkawaja najwšelakoriše kultury a tradicije. A stawizny, kotrež su město formowali, začuwaš na kóždym róžku.
Je lědma móžno, njepodležeć šarmej stareho města – bazarej Baščarija, kotryž běchu osmanojo w 15. lětstotku
załožili. Do jeho wuskich haskow wabi će wóń korjeninow, kofeja a čerstweho somuna – to je typiski wšědny chlěb Balkana. Z małych hosćencow pak wabješe wóń grilowaneho sykaneho mjasa. Do najsławnišeho z nich, „Želja“,
załožichmy. Wšako so praji: Sarajewske čewapćići móžeš jěsć bjez kónca, tak słódne su.
fota: Marta Měrćinkec / Yvonne Bulišowa (1)W cuzej hóstnej ...
W cuzej hóstnej swójbje 1 600 kilometrow daloko wot domizny přebywać,
w njeznatej rěči so dorozumić spytać a nowy narod zeznać – to je kónc apryla něhdźe 40 šulerjow a šulerkow dohromady štyrjoch bretonskich šulow dožiwiło, kotřiž we wobłuku mjeńšinoweje wuměny Łužicu wopytachu. Po tym zo běchmy w nalěću minjeneho lěta městačko Quimper a tamnišu bretonsku šulu zeznali, smědźachmy my šulerjo 8. a 9. lětnika jich nětko na wyšej šuli we Worklecach a na Serbskim gymnaziju w Budyšinje witać.
Nachribjetnik, kontinentaj
Pućowanje
na Chinamada
na kupje Teneriffa
Wopyt templa Wat Arun Paragliding nad TeneriffuNacionalny park Khao SokWulět do nacionalneho parka Khao SokChowanje słónca w El Poris (Teneriffa)● Dyrdomdej Lindy Matikec
Za mnohich je kónc studija skok do njewěsteho. Za Lindu Matikec bě to skok do wulkeho dyrdomdeja. 25lětna socialna dźěłaćerka wuměni słucharnju na dožiwjenja, kotrež tak spěšnje wjace njezabudźe. Loni kónc lěta je so rozsudźiła, nachribjetnik spakować a na něšto časa do wukraja hić. Štož započa so jako planowane přebywanje we wukraju, bu jězba połna překwapjenkow, nowych nazhonjenjow a njezapomnitych wokomikow.
Putnikowanje do Santiaga de Compostela (2)
P
Dz
N
S
S
P
J
fota: hilžbjeta pöpelec
ako njeby wužadanje hišće wulke dosć było, běše štwórty dźeń tón dźeń, na kotrymž mějach najwyši dypk cyłeho putnikowanja docpěć, w app „Buen Camino“, tak mjenowanej Reiseleiterapp, wopisany z tójšto wysokostnymi metrami. Po nich sym krótko na to hižo krosnowała. W sandalach dyrbjach so po kamjentnych horach dračować. Po wjele strapacach skónčnje swój nóclěh docpěwši wuhladach hnydom wačok putnika zašłeho dnja. A jako do rumnosće zastupich, sedźeštej tam tež młoda holca a starša žona z předchadźaceho dnja. Tutón króć wuda so rozmołwa, a tak zeznach Friederike, 59lětnu ewangelsku fararku z Jeny, a Carmen, młodu žonu z Chile, kotraž bě zašłe lěta w Awstralskej bydliła a so nětko do domizny wróći. Krótko po tym zastupi starši muž ‒ Emanuel z Portugalskeje ‒ do stwy. Po krótkej, ale wočerstwjacej nocy, podach so znowa na puć ‒ a to bohudźak zaso w suchich črijach.
