Strowy rozum njech knježi
Někak so minjene dny zdaše, jako by koronowa pandemija w našim kraju nimo była. Z wolóženjemi w mnohich wobłukach smědźa so zaso wjetše swójbne swjedźenje wotměwać, kina a muzeje su zaso přistupne, samo přednoški a koncerty so zaso po nimale zwučenym wašnju poskićuja. Wězo wšitko wotpowědnje hygieniskim a wotstawkowym předpisam. Hišće mału chwilku a potom smy wšo zmištrowali a takrjec z jednym módrym wóčkom wotešli, tak zawěsće hižo tón abo tamny mysleše. Ale nadobo nam jednotliwe tak mjenowane hotspoty bolostnje wuwědomichu, zo hišće ničo nimo njeje. Mjaso předźěłacy zawod Tönies je při tym bjezdwěla najzrudniši přikład, kak spěšnje móže so wirus rozšěrić. Porno tomu bě Ischgl mała hwězda.
Přiwšěm tójšto nawuknyli
Wurjadne šulske lěto so pomału nachila a maturanća hižo wědźa, hač su wobstali. Kak pak budu swjećić? Cordula Ratajczakowa je so z direktorom Serbskeho gymnazija Budyšin Renéjom Wjacławkom rozmołwjała.
Kak derje sće koronakrizu zmištrowali?
R. Wjacławk: Emocionalnje mam zaćišć, zo ju na našej šuli dosć derje zmištrujemy. Dožiwjam šulerjow, zdźěla tež staršich a wučerjow w jara měrnym mjezsobnym wobchadźe. Wšědny wučbny dźeń je, kaž so mi zda, dosć derje organizowany. Naši šulerjo wuknu w A/B-rytmusu, to rěka, jedyn tydźeń su w šuli, tamny tydźeń doma. Skupinje so wuměnjatej. Dyrbjachmy naše rjadownje na połojcu dźělić, zo bychmy předpisam hygieny wotpowědowali.
Wjedu naprawy k tomu, zo maja někotři šulerjo ćeže šulu zmištrować?
Wuměna jemu na wutrobje leži
Hubert Kokla je wot lěta 1991 aktiwny čłon Černobylskeho towarstwa. Hač do lěta 2009 je wón z mandźelskej Luciju a dalšimi w Pančicach-Kukowje dokładnje 565 dźěćom a 55 dorosćenym z Běłoruskeje hač do štyri tydźenje trajace wočerstwjenje zmóžnił. Měrćin Weclich je so ze 84lětnym rozmołwjał.
Što Wam tutón čas woznamjenja?
H. Kokla: Smój z mandźelskej wuměnu jara aktiwnje a z cyłej wutrobu pěstowałoj. Z pomocnym transportom sym jědnaće razow sam w nuklearnje poćeženej kónčinje w Černobylu był. Jedyn transport wobsteješe samo z 15 nakładnych awtow.
Kajka je pomocna situacija dźensa?
H. Kokla: Ći, kotřiž su na spočatku jara aktiwni byli, su dawno starši a jich dźěći dorosćene. Mnozy młodostni maja dźensa cyle hinaše zajimy, pućuja radšo po swěće. Tuž je kontakt powšitkownje popušćił.
Kaž wěm, Wam wuměnu pěstować jara na wutrobje leži.
H. Kokla: Zo wuměna hižo tak intensiwna kaž w 90tych lětach njebudźe, je so hižo dawno wotbłyšćowało. Wšako je dźeń a wjace starosćow z financami, a cyłu wěc móžeš jeno z darami zaručić, dóstanješ pak lědma podpěry.
A što sej přejeće?
Nowe koncepty nastali
Biskopičanska syć dźěćaceho a młodźinskeho dźěła je mnohim dorosćacym jara wažny domicil. Měrćin Weclich je so z teamowym šefom zarjadnišća Andreasom Mikusom rozmołwjał.
Kak sće dźěławosć syće w minjenych tydźenjach zawěsćili?
A. Mikus: Smy organizatorisce wjele změnili a wjacore zarjadowanja na nazymu přepołožili. Přewjedźechmy pak tež někotre widejowe šaltowanja. Nachwatachmy wšelke koncepty, a naš dom smy dokładnje wurjedźili. Smy tu a tam tež něšto renowěrowali. Někotři kolegojo su druhdźe wupomhali, dalši wostachu nadhodźin dla doma. Njetrjebachmy nikoho do krótkodźěła słać. Z nowymi wolóženjemi nětko znowa započnjemy, a chcemy so w našim wšědnym dźěle poněčim zaso k normaliće nawróćić.
Běchu so nowe puće wudali?
A. Mikus: Zdźěla su nowe přemyslowanja a koncepty nastali a smy hladajo na digitalne dźěło tójšto přiwuknyli, přiwuknyć dyrbjeli.
Što je z planowanymi terminami přewjedźenja dyrdomdejskeho campa při Němskopazličanskim wulkohaće?
Nadźija noweho naratiwa
Přelećawši wobsah runje wušłeje koncepcije „Kulturna strategija Łužica 2025“, myslach sej w prěnim wokomiku: Ničo nowe to njeje. Něšto „serbske“ tam njenadeńdźeš, a „dwurěčnosć“ jewi so pod hesłom „ekskurs“, potajkim zwonka bytostnych prašenjow. Prěni zaćišć: Łužicu tež tule znowa wobjednawaja po starym kolonialistiskim naratiwje w demokratiskim šaće, w kotrymž mjeńšinje wulkomyslnje městno na kromje darja.
Domiznu spóznawać
Matineja „Moja dróha“ bě jedne z prěnich zarjadowanjow, kotrež su zajimcam zmóžnili kulturu po dlěšej přestawce wosobinsce a žiwje dožiwić. Katrin Demczenko je so z Martinom Schmidtom, předsydu hudźbno-literarny program organizowaceho Wojerowskeho wuměłstwoweho towarstwa, rozmołwjała.
Knježe Schmidto, što bě nastork za matineju?
M. Schmidt: Wuměłstwowe towarstwo a komponist Jan Cyž, bračistka Waltraut Elise Elvers a 1. wiolinist Sewjeroněmskeje filharmonije Malte Hübner su hižo wjele lět wusko zwjazani. Cyž je hižo loni kruch na tekst Brigitty Reimann skomponował. Jako wo tym zhonichmy, smy koncept matineje zhromadnje wuwili.
Što sće sej ze zhudźbnjenja tekstow Brigitty Reimann wočakował?
M. Schmidt: Mam tajkele wobdźěłanje za wosebitu składnosć, zjawnosći namrěwstwo Wojerowskeje spisowaćelki na nowe wašnje prezentować. Předewšěm młodźina měła so intensiwnišo z maćiznu zaběrać a Wojerecy jako swoju – tež dušinu – domiznu spóznawać.
Kotre teksty sće wuzwolili, a kak sće rozsudźili, štó je recituje?
Wirus je swět změnił
Wěm so hišće derje na 12. měrc dopomnić. Tón dźeń, bě to štwórtk, bě čěske knježerstwo wozjewiło, zo swoju mjezu zawrje. Nawoda Budyskeho Serbskeho gymnazija mje tehdy zawoła, prajo, zo so šulerjo hišće samsny dźeń ze sněhakowarskeho lěhwa w Čěskej nawróća, dokelž njemóže wón dalši přebytk hižo zamołwić. Wječor sedźeše mój syn wučerpany we jstwě a měnješe, zo tak spěšnje wjac do šule njepóńdźe. Wón měješe prawje. Hižo nazajtra sakske knježerstwo wozjewi, zo wšitke kubłanišća zawrje. Tři dny pozdźišo su Zwjazk a kraje daloko sahace wobmjezowanja wobzamkli.
Wustajeńca lubi poetiske přełožki
Pod titulom „kóstkaty slěd“ wotewru přichodnu sobotu w Lipšćanskej galeriji b2 wustajeńcu tam bydlaceje wuměłče Karoline Schneider. Cordula Ratajczakowa je so z rodźenej Budyšanku rozmołwjała.
Pod serbskim titulom w Lipsku za wustajeńcu wabić njeje runjewon z wašnjom. Čehodla sće so za to rozsudźiła?
Wustajeńca w Slepom zakónčena
Čerstwe přidawki do poliwki
„Himplašk a Pimplašk“ staj po puću na horu, a „Pjeć małych palčikow“ ma jenož pryzle we hłowje. Bjezdwěla dopomina so wjetšina z nas – starši, wowki a dźědojo –, zo smy tajke a wonajke hrónčka swojim dźěćom powědali. Hač smy to za swój čas tež w serbskej rěči činili? Někotři zawěsće, kotřiž su němske basnički za swójsku potrjebu zeserbšćili abo te serbskich awtorow wužiwali. Ćim lěpje tuž, zo předleži nětko kniha Lydije Maćijoweje, kotraž porsćikowe hry za najmjeńšich z wida awtorki-maćerje poskića. Tak móža tež starši, kotřiž serbšćinu hišće dospołnje njewobknježa, swojim dźěćom a z nimi hromadźe serbske hrónčka z porstami hrać. Znatym wjeršam je Maćijowa nowe ze swójskeho pjera přidała. Spodobne ilustracije pjerachow pohnuwaja so dokładnje z knihu zaběrać. Z nowowudaćom je sej LND dalšu stronku kubłanskeho wobłuka wotewrěło, tež hdyž je tajke poskitki dotal zdźěla skerje jako nadawk Rěčneho centruma WITAJ widźało.
