Trenujetej šěsć króć wob tydźeń
Wonej chodźitej do samsneje rjadownje, matej samsne swójbne mjeno, swjećitej zhromadnje narodniny a jej zwjazuje samsny hobby – přezpólne jěchanje. Přichodny kónc tydźenja wojujetej dwanaćelětnej Bobkec dwójnikaj Franciska a Felicitas ze swojimaj ponyjomaj Sweetijom a Diddlom w Hórkach wo titul najlěpšeje sakskeje jěcharki w starobnej klasy U16 w přezpólnym jěchanju. Betina Wenderothowa je so z Miłočankomaj rozmołwjała.
Prěni raz we wobłuku jěchanskeho turněra konjaceho sportoweho towarstwa Při Klóšterskej wodźe wotměja so kónc toho tydźenja sakske mišterstwa juniorow z ponyjemi. Kak stej so na wubědźowanje přihotowałoj?
Franciska: Trenujemoj ze swojimi konjemi a ponyjemi šěsć króć wob tydźeń, potajkim wšědnje nimo póndźele. To mamoj mjenujcy hudźbnu šulu. Naš nan z namaj dresuru a skakanje přez zadźěwki zwučuje. Minjene tydźenje smój tež direktnje w Hórkach na čarje zwučowałoj.
Nětko póńdźe runje před domjacym publikumom za waju wo titul sakskeje mišterki. Je to wosebite wužadanje?
„Kak jednore to poprawom je“
Z předsydku frakcije Zwjazka 90/Zelenych w zwjazkowym sejmje Katrin Göring-Eckardt je na jeje njedawnym wopyće w Budyšinje Axel Arlt rěčał.
Kak wažne su Wam štyri awtochtone narodne mjeńšiny w Němskej za Europu?
K. Göring-Eckardt: Wone su mały kosmos za něšto wulke, štož w Europje mamy. Móžemy zhromadnje žiwi być, tež hdyž smy rozdźělni a z rozdźělnymi rěčemi. Widźo w Serbskim muzeju historiske wuwiće, pytnych, zo běchu přeco zaso pospyty to znjewužiwać. Je bohatstwo, zo ludźo dwurěčnje wotrostuja, zo woni swójsku tradiciju a kulturu pěstuja.
Što je Was wosebje zajimowało?
K. Göring-Eckardt: Sym so často za pěstowarnjemi a šulemi wobhonjała, za dźiwadłom. Jako zwjazkowa politikarka znaju prašenje, kak so scyła što spěchuje. Bohatstwo serbskeje kultury a rěče mamy zachować a ludźom za to dźakowni być, zo jej dale dawaja. A zo tež młodźi ludźo so nětko rozsudźeja wjace k tomu přinošować. Měli sej wuwědomić, zo nas tajke prócowanja wobohaćeja.
Mjeńšinowa rada frakcijam w zwjazkowym sejmje poruča, powołać rěčnika za naležnosće mjeńšin. Štó je to pola Was?
Su tež dobre powěsće
Mam zaćišć, zo je swět dale a bóle chaotiski. Ani jenički dźeń njezańdźe bjez špatnych powěsćow, globalnych a narodnych krizow. Často słyšimy ludźi rjec: Wšitko so pohubjeńša. Po wšěm zdaću pak tomu tak njeje. Rozestajejmy so tola raz z pozitiwnymi powěsćemi, kotrež našu naladu trochu polěpša. Započinajmy tola raz z wuwićom chudoby. W minjenych lětach je so ličba ludźi, kotřiž pod ekstremnej chudobu ćerpja, społojčiła. W lěće 1800 žiworješe 85 procentow ludnosće w najwjetšej chudobje. Naši dźědojo a naše wowki móža so hišće na to dopomnić, hdyž w lětach po Druhej swětowej wójnje wječor hłódni do łoža chodźachu. W minjenych dwaceći lětach je so chudoba wo wjele spěšnišo pomjeńšiła hač we wšěch druhich fazach swětowych stawiznow. Njeje da to optimistiska powěsć do přichoda, na kotrejž móhli zaměrnje dale dźěłać, tak zo njetrjeba za něšto lět nichtó wjace hłód tradać?
Na twarstwje so wjele změniło
Twarski zawod Šćěpana Deja z Radworja zhladuje tele dny na 20lětne wobstaće. Bianka Šeferowa je so z předewzaćelom wo wužadanjach a dobrotach samostatnosće rozmołwjała.
Čehodla sće so zesamostatnił?
Š. Dej: Znaty bě twarsku firmu wotewrěł a pytaše dalšeho, kiž chcył z nim hromadźe dźěłać. Dźesać lět smój zhromadnje twarske nadawki wukonjałoj, doniž wón hinašich zamołwitosćow dla předewzaće njewopušći. Tak je přistajeny jeho městno přewzał. Firmu smój před 20 lětami we woprawdźe jara ćežkim času załožiłoj. Wot toho časa je so mnoho změniło. Prěnje lěta dźěłachmoj jenož w Drježdźanach. Hakle minjene lěta a nětko mamoj nadawki w bjezposrědnjej bliskosći.
Kajke nadawki to su a kotre su Wam wosebje w pomjatku?
Š. Dej: Twarimoj cyłe domy, wot zakładneho kamjenja hač k wutwarej. Započałoj smój w suchotwarje. Jedne z najrjeńšich nadawkow bě, wuhotować cyrkej Našeje knjenje w Drježdźanach. Dalšej zajimawej twarnišći běštej Zeleny wjelb Drježdźanskeho hrodu a Muzejowa kupa w Berlinje. Tam dóstachmoj wosebite twarske dźěła jako podpředewzaćelej.
Rjane, ale tež struchłe podawki
Tele dny je prěni zwjazk dopomnjenkow spisowaćela Benedikta Dyrlicha „Doma we wućekach“ wušoł. Bosćan Nawka je so z awtorom rozmołwjał.
Knježe Dyrlicho, čehodla je runje nětko
prawy wokomik, memoiry wozjewić?
B. Dyrlich: Hač je to prawy wokomik, njewěm. Sym pak swědk časa, kiž je na swoje wašnje pod poměrami diktatury a demokratije swoje žiwjenje měł, ze a za Serbow tworił a dźěłał a při tym wjele nazhonił. Spomnjeća móhli snadź pomhać sobu wuswětlić čwaki našich stawiznow, mnohich jeje akterow, wězo z mojeho wida. A čłowjek so tež młódši njestanje. Nětko mam hišće duchowne a ćělne mocy, zo móžu w njeličomnych listach, zapiskach a aktach ryć, kiž doma mam abo kotrež chowaja so w archiwach w Budyšinje a Berlinje. A mam móc, je we wujimkach zestajeć a redigować.
Kak sće teksty wuzwolił? A kelko časa sće za to nałožował?
Nowa brošurka za jězorinu
Turistiski zwjazk Łužiska jězorina chce hišće lětsa nowu brošuru wo bjezbarjernych poskitkach we wobłuku jězoriny wudać, zo by kónčinu dale a wjetšemu kruhej turistow wotkrył.
Zły Komorow/Wojerecy (SN/MiR). „W brošurce su móžnosće swobodneho přistupa k wšelakim zajimawostkam bjez zadźěwkow we wólnočasnych, přebywanskich a gastronomiskich zarjadnišćach wobsahowje wobšěrnje zapřijate“, zdźěli na naprašowanje SN naměstny jednaćel turistiskeho zwjazka a zamołwity za wuwiwanje projektow a marketing Marcus Heberle. Jězorina ma hižo mnohe turistiske poskitki za ludźi, kotřiž su w swobodźe zmysłow resp. ćělnje wobmjezowani. Tež město Wojerecy tajke ma, a te maja dalši wobsah tuchwilu nastawaceje brošurki być. We Wojerecach samych stara so wosebita přirada wo naležnosće zbrašenych a seniorow. Wona ma swójski běrow w měšćanskim zarjadnistwje.
Wubědźować so w třoch disciplinach
Jutře a njedźelu startuje na mjeztym 30. triatlonje KnappenMan při Třižonjanskim jězoru pola Łaza dohromady 1 189 triatletow z tu- a wukraja, mjez nimi někotři Serbja. Sportowcy wubědźuja so w płuwanju, kolesowanju a běhanju na pjeć wšelakich distancach. Z jednaćelku sportoweho zwjazka Łužiska jězorina z.t. Mareiku Jokusch je so Bernadet Langec rozmołwjała.
Triatlon je lětsa 30. raz. Kotre nowosće maće spřihotowane?
M. Jokusch: Z wotpohladom budźe wubědźowanje tajke kaž tež hižo loni. Wotběhi, čary a hišće dalše wosebitostki su mjeztym etablěrowane. Tohodla telko njezměnimy. Nowinku pak přiwšěm mamy, a to tak mjenowany triatlon za wšitkich. Sobu činić smě kóždy, kiž chce so w triatlonje raz wuspytać – w płuwanju na 300 m, kolesowanju na 20 km a běhanju na 3 km.
KnappenMan organizować je wšak z wulkimi wužadanjemi zwjazane. Kotre to su?
Łoskoćiwa naležnosć
Je sakska policija woprawdźe reprezentatiwny wobraz sakskeje towaršnosće? Tajke prašenje so mi chcyjo nochcyjo nanuzowa, jako słyšach wo wonym podawku wčera tydźenja w Drježdźanach. Na demonstraciji Pegidy běchu zastojnicy na žadanje wobdźělnika pochoda kamerowy team sćelaka ZDF kontrolowali a jemu najebać protest dlěje hač poł hodźiny dźěło znjemóžnili. Nětko so samo wukopa, zo je muž, kiž bě policistow na žurnalistow šćuwał, sobudźěłaćer sakskeho kriminalneho zarjada, kiž so w swojim wólnym času na demonstraciji wobdźěli. Podawk je mjeztym hižo w Berlinje wulku kedźbnosć zbudźił. Tež nutřkowny wuběrk Sakskeho krajneho sejma w Drježdźanach je so z nim zaběrał.
Znaty, ale nic we wědomju ludźi
Korla Bohuwěr Šěca (1858–1938) bě serbski wučer w Rachlowje a jedyn z najwuznamnišich hornjołužiskich přirodospytnikow swojeho časa. Składnostnje jeho 80. posmjertnin Šěcu nětko počesća. Na wosebitym zarjadowanju chcedźa tež wopomnjensku taflu připrawić. Bosćan Nawka je so z dr. Ludwigom Elu, jednym z hłownych organizatorow počesćenja, rozmołwjał.
Knježe Ela, što maće planowane?
L. Ela: Sobotu w 14 hodź. wotkryjemy w Rachlowje pod Čornobohom při něhdyšej šuli taflu na błudźenku. Na zarjadowanju porěči prof. dr. dr. hc. Bernhard Klausnitzer z Drježdźan. Wón słuša k najwuznamnišim entomologam našeho časa a chce nam jakny zarys žiwjenskeho skutka Šěcy podać. Zdobom je Klausnitzer hłowny awtor brošurki, kotruž smy składnostnje počesćenja zdźěłali. Nimo toho zaspěwa chór Budyšin a hudźi pozawnowy chór Bukečanskeje wosady. W sydarni wohnjoweje wobory pokazamy sobotu tež mólby Włodźiměra Šěcy. Wobrazy su wšitke w priwatnym wobsydstwje a tuž skerje zrědka na jednym městnje widźeć. Wječor wotměje wohnjowa wobora wjesny swjedźeń.
Fantaziju dźěći a młodostnych budźić
W Budyskim Serbskim muzeju su wotnětka widźeć skulptury wuměłče Reginy Herrmann. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitej za zjawnostne a medijopedagogiske dźěło muzeja Móniku Ošikowej rozmołwjała.
Wustajeńca „Dźěl wote mnje – Skulptury a klanki Reginy Herrmann“ traje njecyłej měsacaj. Je to dosć krótki čas. Změjeće přiwšěm program za dźěći a młodostnych?
M. Ošikowa: Haj, smy tajki přihotowali. Wuměłča zaběra so nimo zwobraznjenja žónskich bohowkow wosebje z łužiskimi mytiskimi postawami. Tež hdyž naši šulerjo praja, zo wšitke serbske bajkowe a bajowe postawy hižo znaja, móžu rjec, zo tomu zawěsće tak njeje. Runje postawy z Delnjeje a srjedźneje Łužicy njejsu pola nas jara znate. To skići składnosć, za čiłu a zdźěla nowu zaběru ze serbskimi bajkami a powěsćemi.
Kak sej to předstajiće?
