Šěrić serbšćinu a dwurěčnosć
Loni w Radworju wutworjena staršiska iniciatiwa, zasadźaca so za to, zachować serbšćinu a ju we wobłuku kubłanja dale šěrić, je wotnětka towarstwo. Bosćan Nawka je so z wuzwolenej předsydku Katrin Suchec-Dźisławkowej rozmołwjał.
Knjeni Suchec-Dźisławkowa, što sej wot nětko takrjec oficialneho statusa wočakujeće?
K. Suchec-Dźisławkowa: Smy dołho wo tym rozmyslowali a diskutowali, kak móhli dźěło iniciatiwneje skupiny polěpšić a je zdobom wobstajnišo organizować. Ličimy z wjetšej akceptancu, tež dokelž towarstwo ludźom snano pokaza, zo nam wo někajki akcionizm njeńdźe. Chcemy signalizować: Smy tu, narěčće nas, smy wam poboku, a to prawidłownje a nic jenož wěsty, jednotliwy problem nastupajo. Nimo toho skići status towarstwa lěpšiny, chcemy-li so wo zjawne spěchowanje prócować.
Towarstwo je připowědźiło, zo chce župje „Jan Arnošt Smoler“ a tak zdobom Domowinje přistupić. Čehodla?
Wostawa dale połny nadźije
Słowak Jan Kozelnicky skutkuje hižo dlěje hač 20 lět we Łužicy. Rejwar a wučer za rejwanje je tuchwilu runja mnohim swojim kolegam w jeho dźěławosći wot korony potrjecheny. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Móžeće swoje powołanje wukonjeć?
J. Kozelnicky: Tuchwilu nažel nic. Sym w swojim powołanskim dźěle korony dla dospołnje wobmjezowany. Jako přistajeny Serbskeho ludoweho ansambla nimam runje tak kaž moja kolegina Alexandra Wagner žanu šansu na rejwansko-pedagogiskim polu skutkować, štož je naju poprawny nadawk.
Što su přičiny za to?
J. Kozelnicky: Předpisy za škit před koronawirusom. Njemóžemy popołdnju do šulow jězdźić a tam proby we wobłuku cyłodnjowych poskitkow přewjesć. Do wospjetneho lockdowna smój so wo něhdźe 120 šulerjow starałoj. Jězdźiłoj smój na šule do Chrósćic, Ralbic, Worklec, Radworja a Wojerec. Tež zhromadny projekt z Němsko-Serbskim ludowym dźiwadłom w Radworju mjeztym wotpočuje. Nazwučowarnje, kaž Chróšćanska „Jednota“ abo žurla SLA, su za trening, proby a tak dale zawrjene.
Sće doma abo maće přiwšěm składnosć w ansamblu dźěłać?
Serbska gender- linguistika
Minjeny tydźeń stej so kuratorij kaž tež wědomostna přirada Serbskeho instituta regularnje, ale prěni raz digitalnje, zetkałoj. Z nowowuzwolenym předsydu přirady prof. em. dr. Rolandom Martijom z uniwersity w Saarbrückenje je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Prof. Marti, gratuluju wam k předsydstwu tejele rady. Njeje to za Was prěni raz.
R. Marti: Bě to skerje formalnosć, wšako ma jedyn z dźewjeć čłonow předsyda być. Wjeselu so, zo móžachmy třoch nowych sobuskutkowacych witać – europsku etnologowku prof. dr. Reginu Bendix z uniwersity w Göttingenje, literarnu wědomostnicu prof. dr. Annettu Werberger z Europa-uniwersity Viadrina we Frankobrodźe nad Wódru a direktora Instituta za sakske stawizny a ludowědu a profesora za sakske krajne stawizny na Drježdźanskej techniskej uniwersiće dr. Andreasa Rutza. Z nimi je změna generacijow w přiradźe na dobrym puću.
Što běchu hłowne temy posedźenja?
R. Marti: Smy za 2021 regularnu ewaluaciju přihotowali a dźěłowy plan instituta schwalili kaž tež jeho dźěławosć w minjenym lěće hódnoćili.
A kak spokojom sće z dźěłom SI?
Chaos na njebju jenož pozdatny
Takrjec ornitologiske zajimawosće běchu zašły čas na łužiskim njebju widźeć, mjenujcy ćahace dźiwje husy. Wo tym je so Marian Wjeńka z hobbyjowym ornitologu a wučerjom Symanom Šołtu rozmołwjał.
Husćišo wuhladachmy minjeny čas syły dźiwich husow ćahać. Zwotkel wone poprawom přińdu a dokal wone leća?
S. Šołta: Jónu su to wězo naše dźiwje husy, kotrež do zapada abo juhozapada ćahnu abo jednorje tu přezymuja a jenož hdys a hdys swoju městnosć měnjeja. Potom mamy tu pola nas tež skupiny wulkich łysakow (Blessgänse) a pólnych husow (Saatgänse). To stej družinje husow ze sewjerneje Europy. Wone tu pola nas přezymuja. Druhdy móžeš mjez nimi hišće dalše družiny husow wobkedźbować, kotrež pak su jara rědke.
Wobkedźbować móžemy tuž, zo rozdźělne skupiny do wšelakich směrow leća. Nimaja wone wšitke samsny cil?
Slědźi wo serbskim filmje
Kak předstajeja so etniske mjeńšiny w filmje? To je tema noweho, tři lěta trajaceho projekta na Serbskim instituće, z kotrymž so Denise Schallenkammerowa wotsrjedź awgusta zaběra. Cordula Ratajczakowa je so ze 27lětnej žonu, kotraž chce doktorske dźěło wo maćiznje pisać, rozmołwjała.
Kak je projekt nastał?
D. Schallenkammerowa: W swojim masterskim dźěle sym so hižo z tematiku rozestajała, a to na přikładźe indigeneho ludu Māori w Nowoseelandskej. Mój mentor dr. Andy Räda z Instituta za medijowe slědźenje na Uniwersiće Rostock bě wo NDRskim filmje promowował, zaběrajo so w tym wobłuku tež ze serbskim filmom, a měješe loni slědźerski stipendiat na Serbskim instituće. A tak je ideja za doktorske dźěło nastała.
Wo čo w nim dźe?
Trenar Lottner sej wšo hinak předstaja
Nowy trenar – nowe zbožo? Pola FC Energije Choćebuz hišće nic. Na čim runje klaca a kak sej Dirk Lottner swoje mustwo předstaja, je wón Georgej Zielonkowskemu w rozmołwje přeradźił.
Knježe Lottnero, pohladamy na dotal poslednju hru w Stadionje přećelstwa. Tam sće přećiwo mustwu FSV Luckenwalde jenož 1:1 hrali. To bě chětro zbožowny dypk. Što k partiji měniće?
D. Lottner: Hra njeje derje běžała, a smy přećiwnika stajnje zaso k šansam přeprosyli. Je prosće na wšěm pobrachowało, čehoždla móžemy z dypkom hišće derje žiwi być.
Kak přesłapjeny sće z prěnimi tydźenjemi w Choćebuzu? Sće zawěsće z wjac dypkami ličił, abo?
D. Lottner: Přesłapjeny njejsym. Mi pak je napadnyło, zo pod mojej režiju hišće ženje přez cyły čas hrajersce lěpše mustwo njeběchmy. Sym na přikład wočakował, zo po dobyću w Jenje z wjac sebjewědomjom do hry přećiwo Luckenwaldej dźemy a zo to tež na kopanišću pokazamy.
Bě zetkanje na 13. hrajnym dnju zaso krok wróćo?
Za wirtuelnym blidom so zetkać
Přihoty za lětušu online-schadźowanku běža, a internetna strona wabi za zarjadowanje 21. nowembra. Cordula Ratajczakowa je so z čłonom přihotowanskeho teama a nawodu Budyskeje wotnožki Sakskeho wukubłanskeho a wupruwowanskeho kanala (SAEK) Michałom Cyžom rozmołwjała.
Što wšo na internetnej stronje www.schadzowanka.de planujeće?
Schadźowanka 2020 eksperiment
Lětušu mjeztym 146. schadźowanku chcedźa organizatorojo digitalnje přewjesć. Cordula Ratajczakowa je so ze zamołwitej ze stron Załožby za serbski lud Janu Pětrowej rozmołwjała.
Nimale wšitke zarjadowanja su w nowembrje wosebitych postajenjow korony dla wotprajene, čehodla nic schadźowanka?
J. Pětrowa: Smy sej wot spočatka lětušeho planowanja prajili, zo schadźowanku njewotprajimy a zo chcemy ju na kóždy pad přewjesć. W kotrej formje, bě wotewrjene. W lěću smy z toho wuchadźeli, zo móžemy ju normalnje w Budyskej „Krónje“ wotměć. Jako so pandemija dale rozšěrješe, smy na septemberskim zetkanju rozsudźili, zo je tež digitalna forma móžna. Wuspytamy tuž nětko digitalnu schadźowanku zarjadować, štož je wězo eksperiment. Mamy předstawy, hač pak so nam woprawdźe poradźa, njemóžu rjec. Fakt je, zo wšitcy wobdźěleni jara aktiwnje na pospyće dźěłaja.
Chceće tež interakciju mjez ludźimi zaručić?
Na serbske herbstwo mjenow hordy być
Wo tuchwilnym stawje a perspektiwach sorabistiskeje mjenowědy slědźi tuchwilu dr. Kito Kśižank w Serbskim instituće. Z wědomostnikom, kiž je wjele lět w Leibnizowym instituće za historiju a kulturu wuchodneje Europy dźěłał, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Kak je projekt nastał?
K. Kśižank: Hižo dawno je ćežišćo rěčespyta w instituće, serbske herbstwo digitalnje spřistupnjeć – internetny portal dolnoserbski.de drje je za to najznaćiši přikład. Při tym su mjeztym tež mnohotne serbske swójske mjena do fokusa přišli. Před lětom su so mje prašeli, hač móhł při tym sobu skutkować. Bě wulke zbožo, zo běch krótko po tym bjezdźěłny, a tak móžu nětko na serbskej mjenowědźe sobu dźěłać. A to wotpowěduje tomu, štož sym přeco hižo činić chcył.
Sće tež sorabistiku studował, rěčiće a pisaće delnjoserbsce, mjez druhim za Rozhlad – čehodla Was serbska rěč zajimuje?
„Nimam to za logiske“
Tež dźiwadła dyrbja w zwisku z naprawami k škitej přećiwo koronawirusej cyły nowember zawrjene wostać. Cordula Ratajczakowa je so z intendantom Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła Lutzom Hillmannom rozmołwjała.
Što bě Waša prěnja myslička, zhoniwši, zo maće znowa začinić?
L. Hillmann: Sprawnje prajene njejsym to wěrił. Hladajo na naše nazhonjenja płaći runje napřećiwk, mjenujcy, zo słušeja městna w dźiwadle k najwěsćišim zjawnym městnam, njejsym to wočakował. A nimam to tež za logiske. Mjeztym je znate – to su při wuslědźenju pućow infekcijow zwěsćili – zo so najwjace ludźi w priwatnej wokolinje natyknu, najmjenje abo nimale nichtó w dźiwadle. Aktualne naprawy woznamjenjenja, zo ludźi z toho městna, hdźež su najwěsćiši, wućěrja a někal pósćelu, hdźež wěsći njejsu. Hač to k haćenju pandemije přinošuje, na tym dwěluju. To dyrbi mi najprjedy raz něchtó rozkłasć.
Budźe srjedu premjera dźiwadłoweho krucha za dźěći „Čmjeła Hana chce do dowola lećeć“ w Ralbičanskej pěstowarni?
