Aus der aktuellen Ausgabe vom Freitag, 16 Februar 2018

Rozmołwa ze zamołwitym za notowy archiw w SLA Janom Cyžom

Serbski ludowy ansambl wjedźe tež notowy archiw. W nim móža sej zajimcy za swoje hudźbne skutkowanje notowy material wupožčić. Alfons Wićaz je so ze zamołwitym za archiw Janom Cyžom rozmołwjał.

Hdy bu tutón archiw wutworjeny?

J. Cyž: SLA bu w lěće 1952 załoženy. Poněčim nastawaše tež archiw. Systematisce a jara swědomiće pak je jón natwariła Gerlind Krječmarjowa. Dźakowano swojej krutosći je sej wšón notowy material, kotryž bě wona wupožčiła, zaso wróćo žadała.

Kotry wuznam ma notowy archiw SLA za serbske hudźbno-kulturne žiwjenje?

J. Cyž: Zasadnje ma wón swój wuznam za hudźbno-kulturne stawizny, započace so z natwarom SLA. Dźakowano tomu buchu orchestracije tutych notow tule zhotowjene. Naš archiw je tež w tym nastupanju jara wažny, zo skići w jednej instituciji najkrótši puć mjez orchestrom a archiwom.

Kotre wosebite hudźbne twórby so w nim chowaja?

Lětsa 4. měrca by naš sławny spisowaćel Kito Lorenc 80. narodniny swjećił, njeby-li wuznamny serbski literat a nošer Myta Ćišinskeho, Heiny a Lessinga loni 24. septembra zemrěł. Kito Lorenc zawostaja serbskej, ale tež němskej načasnej literaturje wulki pokład swojich twórbow lyriki a prozy. Wo tym je so w zwisku z jeho smjerću w mnohich medijach w tu- a wukraju wobšěrnje pisało, a jeho tworjenje bu wotpowědnje hódnoćene. Tola wnuk spisowaćela Jakuba Lorenca-Zalěskeho je nimo swójskeho tworjenja tež na serbski literarny dorost myslił, zo njeby wuměłske literarne tworjenje w Serbach w přichodźe wusnyło. Tohodla je we wobłuku Koła serbskich spisowaćelow załožił Kružk młodych awtorow. W nim je młodych talentowanych Serbow w prozy a lyrice wuwučował, jich wjedł k wuspěšnemu spisowaćelenju a basnjenju. Někotři z nich tule na kružkowe zetkanja z Kitom Lorencom z česćownosću a dźakownosću spominaja:

Dźewjaty zwjazk Zhromadźenych spisow Mata Kosyka wušoł

Dwě lěće po tym zo bě před 65 lětami prěnja powójnska knižka dźěłow Mata Kosyka wušła, pisaštaj Józef Frencl a Marja Rječkojc w zawodnych słowach druheje knižki, zo podawataj nam „prěnje pokazki z dźěła do našich dnjow najwjetšeho basnika Delnjeje Łužicy“. Wudawarjej dodaštaj: „Njemóžemy pak so spokojić z tutej 70 stron wopřijacej zběrku.“ Ani ze 111 stronami druheje Kosykoweje knižki.

Lětsa nětkole dźewjaty zwjazk „spisow“ Mata Kosyka wšej serbskej zjawnosći předleži.

Jako serbski wyši šuler dóstach lěta 1955 w nakładnistwje Volk und Wissen wudaty spis „Serbska swajźba w Błotach“ a „Pśerada markgroby Gera“ do ruki, dźensa je to za mnje knižna drohoćinka. Lětsa móžu k wudatym spisam Kosyka 272 stronski 9. zwjazk jeho zhromadźenych spisow přistajić. Same přirunowanje wobeju edicijow wjele wo tym wupraja, na kajke spomóžne wuwiće wudawanja serbskich knihow zhladujemy – dźakowano před 55 lětami załoženemu serbskemu Ludowemu nakładnistwu Domowina.

Składnostnje 80. narodnin jednoho z najwuznamnišich načasnych molerjow swěta, w Němskich Pazlicach rodźeneho molerja Georga Baselitza, wěnuje jemu město Kamjenc wosebitu wustajeńcu „Im Kern Baselitz“. W běhu dweju lět je so Kamjenski fotograf Reinhard Kärbsch (nalěwo) ze šulerjemi po „Baselitzowej šćežce“ při Němskopazličanskim wulkohaće na slědy tworjaceho wuměłca podał. Wuběr fotogra­fijow móža sej zajimcy w nutřkownym dworje Kamjenskeje radnicy hišće hač do 6. měrca wobhladać Foto: SN/Maćij Bulank

Nic naposledk zašłe wólby do Němskeho zwjazkoweho sejma su pokazali, kelko ludźi chce měr měć před susodom, před cuzoródnymi a ćěkancami, na kóncu před mjeńšinami. AfD sta so w Sakskej z naj­sylnišej stronu. Scyła so ći zda, jako by so swět chětro ćěmnił. Prawicarske mocy a rasizm přiběraja a demokratiju wohrožeja. Naprašowanje a wuslědki Sakskeho monitora z 28. nowembra 2017 pokazuja trend, kotryž mnohich demokratow znjeměrnja. Na přikład sej 62 procentow Saksow žada, zo dyrbja so „němske zajimy energisce a radikalnje přesadźić“. To je porno lětu 2016 dźesać procentow wjac a kryje so z wuwićom w USA, hdźež pre­zident Donald Trump do swěta trubi: „America First!“

Antologija „Mlóče“ wjeleworštowa lektura

Wot Ingrid Juršikoweje w Ludowym nakładnistwje Domowina wudata nowa ­antologija serbskeje prozy „Mlóče“ wobsahuje 24 powědančkow cyłkownje 20 awtorow. Hrubje hodźeli so přinoški do štyrjoch podnadpismow rozrjadować: historija, wobkedźbowanje, fantasmagorija a klasiska proza.

Ptači kwas spodobne pućowanje po zemskej kuli było

Dołhož Serbski ludowy ansambl stajnje spočatk lěta swój pisany ptačokwasny program wuhotuje – lětsa bě to 61. raz –, wjedu so wo tym tež přeco diskusije. Na spočatku, jako bě SLA wustupował z tradicionalnymi spěwami, rejemi w narodnej drasće ze wšěch łužiskich regionow, běchu hišće wšitcy spokojom. Po lěće 1990 pak, jako chcychu (abo dyrbjachu) wšitko hinak činić, modernizować, přiběrachu kritiske hłosy, samo wot tych, kotřiž su na kóncu wšitko zapłaćili. Na to je ansambl reagował, je spytał měšeć tradicionalne z modernym, haj, samo z politiskimi wobsahami. Tak prawje pak so to poradźiło njeje. Wosebje starša generacija bě njespokojom a wosta doma.