Namołwa předewzaćelam
Domowina je w meji wubědźowanje wo „Myto za hospodarstwo“ zahajiła. Bianka Šeferowa je so pola městopředsydy Domowiny dr. Hartmuta Leipnera za tuchwilnym stawom wobhoniła.
Hišće hač do 15. septembra přiwozmu so namjety a požadanja za serbske hospodarske myto. Kajki je donětka wothłós?
H. Leipner: Wothłós je tuchwilu hišće jara snadny. Namołwjamy wuraznje předewzaćelow so přizjewić! Tež druhe wosoby smědźa namjetować firmy, kotrež su na někajkežkuli wašnje w serbskej rěči po puću.
Kotre kriterije měli předewzaća spjelnić, kotrež so wo myto požadaja?
„Kulturne hranicy njeleža na kartach“
Typograf a docent na Uniwersiće wuměłstwow Berlin Roman Wilhelm porěči jutře, srjedu, w Budyskim Serbskim instituće (SI) pod hesłom „Mjez rěčemi a spisami“ wo historiskich serbsko-němskim ćišćach. Wilhelm, rodźeny 1976, studowaše komunikaciski design a wuhotowanje pismow na hrodźe Giebichenstein. To je wysoka šula za wuměłstwo w Halle nad Solawu. Dale wopyta wón Wysoku šulu za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku. Wědomostna referentka Serbskeje centralneje biblioteki (SCB) Anna Měrćinowa je so z nim rozmołwjała.
Knježe Wilhelmo, zwotkel pochadźa Waš zajim za dwurěčne ćišće?
Za modernišu Domowinu
Veronika Bjarš nawjeduje w zarjedźe Domowiny wobłuk wizuelneje komunikacije a designa. W rozmołwje z Lisu-Mariju Cyžec wona rozłožuje, što jeje dźěło charakterizuje.
Kak byšće swoje nadawki wopisała?
V. Bjarš: Sym nawodnica za design a strategije – potajkim za to zamołwita, kak so jako organizacija wizuelnje a komunikatiwnje prezentujemy. K tomu słuša dalewuwiwanje našeho cyłotneho designa, nowowuhotowanje webstrony a přewod projektow w zjawnostnym dźěle. Bytostny nadawk je zhromadne dźěło z partnerami kaž agenturami abo fotografami, zo móhli načasny a konsistentny material za Domowinu wutworić. Zwjazuju kreatiwnych partnerow a Domowinu.
Kotre wosebitosće z dźěła wuchadźeja?
V. Bjarš: Centralna wosebitosć je naša rěč – poprawom našej rěči: delnjoserbšćina a hornjoserbšćina. Wobě runohódnje zasadźować je nam wažne. Zdobom trjebamy pak tež němsku rěč, zo bychmy wšitkich ludźi we Łužicy docpěli. Tuta wjacerěčnosć je wužadanje, ale tež sylne znamjo identity.
Z kotrymi srědkami ludźi docpěwaće?
W Zejicach postaja pomnik
W Zejicach poswjeća tutu njedźelu pomnik za třoch duchownych, kiž su so tam narodźili. To su kanonik Jakub Šuba (1747-1819), kanonik Michał Buk (1804-1865) a prelat a čestny kanonik Jakub Buk (1825-1895). Wo tym je so Weronika Žurowa z Jurjom Špitankom rozmołwjała.
Štó je postajenje pomnika iniciěrował
J. Špitank: Zaběram so sam hižo jara dołho z wjesnymi stawiznami. Jako Zejičanske wjesne zhromadźenstwo smy so nětko dojednali, zo pomnik postajimy. Jakub Buk je so před 200 lětami narodźił a před 130 lětami zemrěł. Spočatnje myslachmy na wopomjatnu taflu, potom pak rozsudźichmy so za pomnik wosrjedź wsy, kotryž wšěm třom wěnujemy. Smy so wo spěchowanje Maćicy Serbskeje a Towarstwa Cyrila a Metoda (TCM) prócowali a je přizwolene dóstali.
Štó tući mužojo běchu?
Pod hołym njebjom warić
Z nowym formatom zarjadowanjow wabitej floristka Annegret Petasch a kucharka Carola Arnold do Hornjeje Hórki. Milenka Rječcyna je so z Carolu Arnold rozmołwjała.
Flaněrować a diněrować w Gretlinym zahrodowym raju je hesło, kotrež zwjazuje přirodu z kulinariku a kulturu. Kak je tónle zwisk nastał?
C. Arnold: Sym so loni za nowy powołanski puć rozsudźiła a swój mały hosćenc w Kumwałdźe naslědnikam přewostajiła. Chcu pak přiwšěm wosebitosće hornjołužiskeje kuchnje šěrić. Tuž pytach za partnerami, z kotrymiž móžu dale kreatiwnje skutkować. Floristka Annegret Petasch bě mi hižo na wjacorych zarjadowanja poboku.
Rěka to, zo daće nětko druhich warić?
C. Arnold: Něhdźe dźesać lět sym při dźěle hač na mjezy swojich mocow šła. To hižo njemóžach a nochcych. Swoje powołanje dale wukonjam a warju, ale ramikowe wuměnjenja su so změnili. Mój mandźelski Lutz je mějićel předewzaća „Projektowa kowarnja Carola wari“. Wón rozsudźi, kotre projekty přewjedźemoj a kotre poskitki přiwozmjemoj.
Cil wukubłanja: ćěslerka
Po maturje je Amadeja Škodźic lěto we wukraju była. Lisa-Maria Cyžec je so z Wotrowčanku wo tym rozmołwjała, što je na jězbje nawuknyła a kak je na to přišła, zo chce so nětko z ćěslerku stać.
Bě ručne dźěło hižo přeco něšto za tebje abo je to nowe wotkryće?
A. Škodźic: Prěni króć do kontakta z ručnym dźěłom přińdźech, jako doma naše stare bydlenje wobnowjachmy. Mój nan trjebaše za projekt pomoc při wotkrywanju třěchi. Hačrunjež hač horje lězć njesmědźach, wšako běch prěni raz na třěše, sym skradźu horje krosnowała. Zhromadne dźěło a wosebje wuhlad z wysoka stej mje fascinowałoj. Po maturje sym so tuž za praktikum pola třěchikryjerja Franka Smoły w Swinjarni přizjewiła. Tam sym hišće jónu lěpši dohlad do dźěła dóstała. Mi je so jasnje wujasniło, zo je ručne dźěło wjele wjac hač sym sej mysliła. Mój zajim na dźěle je wot toho časa přeco dale přiběrał.
Po maturje sy nimale lěto po puću była. Kotre praktiske kmanosće sy sej w tym času přiswojiła?
Pacientow so wjac njeboji
Łazkowčan Antonio Matik je 4. lěto swojeho studija mediciny na Lipšćanskej uniwersiće zakónčił. Milenka Rječcyna je so z nim rozmołwjała.
Sće so hižo rozsudźił, w kotrym wobłuku budźeće po studiju skutkować?
A. Matik: Wězo moje mysle do wěsteho směra du, doskónčnje rozsudźił pak so hišće njejsym. Sym nowym wliwam wotewrjeny a tuž so po wšelakich polach rozhladuju.
Na kotre wašnje so to stawa?
A. Matik: W běhu studiju so wšitke wobłuki mediciny wobjednawaja, hłowne z wučbu w chorowni a z kontaktom k pacientam. Lěkarjo su studentam po boku a posrědkuja trěbnu wědu za spjelnjenje nadawkow. Na te wašnje studenća swójske zajimy spóznaja. Dale tomu tež famulatury, kotrež sej wuzwolimy, přinošuja.
Što to poprawom je – famulatura?
A. Matik: Famulatura je wjacore měsacy trajacy praktikum, kotryž je w Němskej za studentow mediciny předpisany. Tón je trěbny za doskónčne přizwolenje, zo smědźa pozdźišo jako lěkarjo skutkować, za tak mjenowanu aprobaciju. Tež w Šwicarskej a Awstriskej je tutón praktikum předpisany.
Sće był w praksy dr. Stanija Nawki w Hamburgu. Kak je k tomu dóšło?
CSD bjez serbskeje podpěry
Jonas Löschau je jedyn z organizatorow lětušeho Christopher-Street-Day (CSD) w Budyšinje. Tež zašłej lěće bě so wón wo poradźenje wjerška starał. Wo wužadanjach a sylnych signalach je wón Maximilianej Gruberej powědał.
Kotre dźěło teamej organizatorow něšto dnjow do CSD hišće do rukow hlada?
J. Löschau: Podpěraćeljo, kotřiž chcedźa so na zarjadowanju wobdźělić, so tež nětko hišće pola nas přizjewjeja. Tak dyrbimy plan wotběha hišće raz nastajić. Runje tak sej hłowu wo wšelkich scenarijach łamamy a rozmyslujemy wo alternatiwnych čarach po měsće. Wobhladamy sej hišće raz plany naměstow a rozmyslujemy, što móhło so stać, přińdźe-li tola wjace ludźi hač sej myslimy. Zasadnje pak sym derje přihotowani. Tři štwórć lěta wšak hižo na zarjadowanju dźěłamy. Smy wjele rozmyslowali a sej wšo derje přemyslili.
Kak wobchadźeće z mobilizaciju ze stron prawicarjow přećiwo zarjadowanju?
Na wjerškach wšo druhe zabudu
Achim Mič je spočatk 2000tych lět w horinach w Pakistanje přebywał. Milenka Rječcyna je so ze serbskim krosnowarjom rozmołwjała, kotryž woswjeći jutře w Sulšecach swoje 70ćiny.
Knježe Mičo, na čo so dopominaće, hdyž mysliće na Laila Peak, při kotrymž je zašły tydźeń něhdyša biatletka a krosnowarka Laura Dahlmeier smjertnje znjezbožiła?
A. Mič: Sym w lěće 2006 na ekspediciji w Pakistanje był a nimo Laila Peak běžał. Sym samo wo móžnej krosnowanskej turje na 6 096 metrow wysoki wjeršk rozmyslował. To je woprawdźe fantastiska hora, maš wulki lodowc, bazowe lěhwo je něhdźe 4 500 metrow wysoko. Tola Laila Peak je chětro nahły a kónčkojty, je technisce wužadacy a trochu strašny. Na njón zalězć, to kóždy njezamóže.
A kotra hora je była tehdy Waš cil?
Požadanja hišće móžne
6. namołwa za požadanje wo spěchowanske srědki z EU-programa LEADER kónči so 7. awgusta. Milan Pawlik je so z LEADER-poradźowarku w Rakečanskim běrowje Towarstwa za spěchowanje Hornjołužiskeje hole a haty (OHTL) Katrin Kubašowej rozmołwjał.
Kelko ludźi je so w aktualnej dobje powabiło?
K. Kubašowa: Dotal mamy jenož třoch. Po našich nazhonjenjach pak woteda wjele požadarjow swoje projektne podłožki w poslednich dnjach do kónca požadanskeje doby. Zajimcy njech so rady hišće pola nas přizjewja!
Štó smě so wo spěchowanje požadać?
K. Kubašowa: Zasadnje smě so kóždy z projektom požadać, kotryž směrnicam LEADER-programa kaž tež našemu regionalnemu wuwićowemu planej wotpowěduje. To móže być priwatna wosoba, předewzaće, projektne zjednoćenstwo abo lokalna akciska skupina kaž tež komuna.
Što je maksimalna spěchowanska suma, kotruž móže požadar wočakować?
K. Kubašowa: To je we wšelakorych spěchowanskich wobłukach jara rozdźělne. Cyłkownje pak sahaja spěchowanske sumy wot 20 000 hač do 200 000 eurow. 10 procentow projektnych kóštow dyrbi požadar sam zwjesć.
