Serbski alfabet za slepych wuwił
Kaliforničan Harris Mowbray njedawno na Facebooku wozjewi, zo je serbski alfabet za slepych zdźěłał. Cordula Ratajczakowa je so z nim rozmołwjała.
Prošu předstajće so, knježe Mowbray!
H. Mowbray: Sym student linguistiki a programěrowanja z Kaliforniskeje, USA. Loni nazymu mějach woprawdźe zajimawu składnosć, pomhać online-słownik za ameriskich prawobydlerjow zdźěłać. Nimo toho wuwich za jich rěč dypkowe pismo za slepych po Louisu Braille (1809–1852), kiž bě ju wunamakał. Tónle system so jim woprawdźe spodoba. Dale sym za dwě rěči w zapadnej Africe brailleowy system wuwił.
Kak sće mysličku zrodźił, to tež za serbšćinu činić?
H. Mowbray: Sym pytnył, zo ani kašubšćina ani šlezišćina ani serbšćina swójski brailleowy system nimaja. A dopominach so, zo běch hižo na highschool brailleowy alfabet za hornjoserbšćinu wuhotował. Přećel pak mi tehdy rjekny, zo je to zhubjeny čas, a tuž na to zabych.
A kak sće wužadanje nětko zmištrował?
Kritika je relatiwna
Šulerjo wotchadnych lětnikow serbskich šulow móžachu so dobrowólnje na koronawirus testować dać. Milenka Rječcyna je so ze zamołwitym za serbske šulstwo Budyskeje regionalneje wotnožki Sakskeho zarjada za šulu a kubłanje Bosćijom Handrikom rozmołwjała
Kajke běše wobdźělenje na tesće?
B. Handrik: Ze Slepoho je so 71 procentow šulerkow a šulerjow testować dało. Na testowanskim městnje, w Budyskim Serbskim šulskim a zetkawanskim centrumje, njemějachmy ani jedyn pozitiwny test mjez něhdźe třećinu wobdźělnikow.
Z blakami bě wobdźělenje snadne.
B. Handrik: Mnozy boja so njepřijomneho začuća při tesće. Dale nochcedźa šulerjo doma wuknyć, dyrbjeli-li jich pozitiwnje testować a dyrbjeli-li sobušulerjo do karanteny. Wotchadnikam je prezencna wučba při přihotach na pruwowanja jara wažna.
A što je nětko Waše dopóznaće?
Mały dom – wulki wukon
Ze šćěpjenskim srědkom schadźa w času korony nadźija. Jako jedne z prěnich zarjadnišćow we Wojerecach dósta hladarnja Hanspach móžnosć, wobydlerjow a hladarjow šćěpić dać. Silke Richter je so z nawodnicu a mějićelku domu Andreju Jatzlau rozmołwjała.
Što sće jako prěnje mysliła a začuwała, jako bu znate, zo su šćěpiwo pře koronu wuwili.
A. Jatzlau: To bě za mnje wulke wolóženje. Woprawdźitu nadźiju pak mějach hakle z přizwolenjom produkcije w Němskej. Běch z toho wuchadźała, zo budu najprjedy we wulkich zarjadnišćach šćěpić započeć a zo budźemy dyrbjeć mocy nałožić, zo bychmy tež my termin dóstali. Dokelž njejsmy dotal pola nas žanu koronainfekciju měli, nadźijach so wězo na spěšne jednanje. 1. januara je nam Čerwjeny křiž Drježdźany šćěpjenski termin zdźělił. Ale hakle, jako team maltezow ze srědkom před durjemi steješe, doskónčnje do toho wěrjach.
W zašłosći hižo sće dźakowano lěkarjam kaž dr. Matthiasej Jochmannej, wot kraja „přikazane“ wuměnjenja na přikład za testowanje na koronu přesadźić móhli. Wón je personal kubłał.
Mjeńšina pomha mjeńšinomaj
Serbski třěšny zwjazk podpěruje humanitarnu akciju FUEN, darować za wopory zemjerženja w Chorwatskej. Axel Arlt porěča wo tym z Clemensom Škodu, referentom Domowiny za kulturne naležnosće a wukraj.
Što zwjazuje Domowinu z wot zemjerženja potrjechenej kónčinu w Chorwatskej?
C. Škoda: W lěće 2015 wotmě so w Daruvaru, městačku něhdźe 100 kilometrow wot epicentra zemjerženja zdalenym, FUEN-seminar słowjanskich mjeńšin, kotryž bě Domowina tehdy organizowała. Tohodla kónčinu tež znaju. Serbiska a čěska mjeńšina stej tam mjez druhim doma a stej zdobom aktiwnej čłonaj zhromadnosće Słowjanow w europskej třěšnej organizaciji. Lěta 2017 přeprosychmy na zakładźe kontaktow w FUEN tamnišu skupinu Holoubička prěni raz na folklorny festiwal „Łužica“.
FUEN k tomu namołwja, woporam zemjerženja z darami poboku być. Što chce Domowina w tym zwisku činić?
Jolku raz digitalnje a darmo dožiwić
Jakub Brězan je jedyn z hłownych organizatorow lětušeho Nukničanskeho jolka-swjedźenja, kotryž sobotu internetnje přewjedu. Měrćin Weclich je so z młodym Prawočanom rozmołwjał.
Móže sej kóždy jolka-swjedźeń internetnje darmo wobhladać?
J. Brězan: Wužiwamy samsny program, kaž su jón na lońšej digitalnej schadźowance w nowembru měli. Štóž ma doma wotpowědnu internetnu syć, móže so pod adresu www.jolka-nuknica.de přizjewić. To dyrbi datoweho škita dla tak być. Potom móže so kóždy rozsudźić, hač chce so na jolce interaktiwnje z kameru a mikrofonom wobdźělić, abo hač chce jenož přihladować. Na kóždy pad to ničo njepłaći. Interaktiwne přihladowarske městna pak su na 500 wobmjezowane.
Bjez dochodow a trěbnych pjenjez za wudawki pak tež digitalnje ničo njeběži. Zwotkel pomoc dóstanjeće?
J. Brězan: Wězo su nam zaso naši swěrni sponsorojo poboku. Załožba za serbski lud nas při techniskich naležnosćach podpěruje. A dale móžemy financielnje tež z předatych pakćikow našeho „zarězaneho swinka“ čerpać.
Hdy so jolka započnje, a što na přihladowarjow čaka?
Zaměr je zhromadnosć
Katharina Jurkowa je so rozsudźiła kandidować za nowu předsydku Serbskeho šulskeho towarstwa. Milenka Rječcyna je so z rěčnicu za region župy „Michał Hórnik“ rozmołwjała.
Kak je k tomu dóšło, zo za tele zastojnstwo nastupiće?
K. Jurkowa: Jako maćeri třoch dźěći słušeja kubłanske temy k mojemu žiwjenju. To je mje pohnuło za předsydku SŠT kandidować. Smy wosom młódšich ludźi, kotřiž su so rozsudźili tworić předsydstwo SŠT. Jenički mjez nimi tam hižo aktiwnje sobu skutkuje. Dalši sedmjo su takrjec nowačcy. W rozmołwje smy rozmyslowali, štó móhł předsydstwo přewzać. Po wjacorych rozmołwach sym so rozsudźiła za naslědnistwo Ludmile Budarjoweje kandidować.
Maće zwisk z Ludmilu Budarjowej, kotraž je třiceći lět tónle čestnohamtski nadawk wukonjała?
Towarstwo ma přičinu swjećić
Dźensa před 30 lětami bu Serbske šulske towarstwo załožene. Wulka syła wučerkow a wučerjow, kubłarkow a kubłarjow kaž tež dalšich zajimcow bě so 1991 skupinje iniciatorow přidružiła. Milenka Rječcyna je so z předsydku SŠT Ludmilu Budarjowej rozmołwjała.
Na čo mysliće, ručež słyšiće zapřijeće Serbske šulske towarstwo?
L. Budarjowa: To je agilne nadregionalne fachowe towarstwo z wulkim spektrumom skutkowanja w Delnjej kaž tež w Hornjej Łužicy.
Kotre naroki su towarstwu tehdy při załoženju, jako bě murja mjez němskimaj statomaj powalena a demokratiske myslenje móžne, nošne byli, to rěka za serbske žiwjenje bytostne?
QuizSerb-akcija wuspěšna
Loni wot 16. do 25. decembra přewjedźe towarstwo Serbska murja akciju prašenjow, zo by sej na te wašnje nowe prašenja za swoju aplikaciju QuizSerb zdobyło. Pětr Dźisławk je so z městopředsydku towarstwa a zamołwitej za akciju Kiru Hrjehorjec rozmołwjał.
Što běchu wuměnjenja akcije?
K. Hrjehorjec: Smy časowy wobłuk dźewjeć dnjow podali. W nich měješe kóždy, kiž chcyše so na akciji wobdźělić, znajmjeńša pjeć prašenjow ze serbskim kontekstom přez wotpowědny tool aplikacije QuizSerb zapósłać. Mjez wšěmi wobdźělnikami smy sej zapósłarja najzajimawšich prašenjow wupytali. Wón je akciju a zdobom wosebity hodowny pakćik dobył.
Sće z wobdźělenjom spokojom?
K. Hrjehorjec: Jara, cyłkownje smy 109 nowych prašenjow dóstali. Zdźěla su ludźo tež wjace hač pjeć zapodali. Za dobyćerja akcije bu Werner Měškank z Choćebuza wuzwoleny. Wón je na přikład 35 zajimawych prašenjow zapodał. Ale tež druzy su nam dźesać a wjace tajkich připósłali, tak zo smy tež někotre dalše małe myta z wosobinskim dźakom rozdźělili.
Kak nětko z nowymi prašenjemi dale dźe?
Dlěje hač 30 lět zhromadnje
Wojerowske wuměłstwowe towarstwo wuznawa so k serbskim korjenjam města a čuje so z nimi wusko zwjazane. To měni předsyda cyłka Martin Schmidt. „Knihi su tuchwilu jeničke, na čož móžeš so spušćeć“, praji wón wo koronalěće 2020. Wo tym, wo skutkowanju towarstwa a wo klětušich planach chcyše Andreas Kirschke wjace zhonić.
Kak je lěto 2020 za towarstwo běžało?
M. Schmidt: Měsacy měrc, apryl a nowember běchu ćežke. Mamy dźě kruty program z něhdźe 60 zarjadowanjemi. Třećina pak je wupadnyła. Wobdźělili smy so lětsa na wědomostnej konferency dalnouniwersity w Münsteru 19. septembra. Tema, posrědkowanje literatury a wuměłstwa, je nas wulce wobohaćiła.
Wjeršk bě 12. junija matineja „Moja dróha“ na česć Brigitty Reimann?
M. Schmidt: To bě hnujaca prapremjera. Dźěše wo jeje teksty z 1960tych lět. Wona wopisuje w nich luboznje a wobraznje Hasu Liselotty Herrmann we Wojerecach, hdźež bě chwilu bydliła. Zarjadowanje su hudźbnicy z twórbami Malty Hübnera a serbskeho komponista Jana Cyža wobrubili. Jan Cyž bě jeničce za to někotre melodije spisał.
Kak wusko čujeće so ze Serbami zwjazani?
„Jenož njerěčeć, ale jednać“
Motorsportowy kolumnist Serbskich Nowin Toni Ryćer angažuje so w hodownym času jako čestnohamtski sobudźěłaćer Budyskeje chorownje. SN su so z nim rozmołwjeli.
Knježe Ryćerjo, što bě nastork za Waš angažement?
T. Ryćer: Słyšimy wšědnje wo połoženju w hornjołužiskich chorownjach, wosebje pobrachowaceho personala dla. Myslach sej, zo je nětko wažne jednać a nic jenož wo problemach rěčeć. Chcu pomhać, ćežki čas pandemije přetrać.
Čehodla sće so runje za Budysku chorownju rozsudźił?
T. Ryćer: Prašach so najprjedy we Wojerecach, hač maja někajku potrjebu pomocy. Běch trochu překwapjeny, jako tam mój poskitk wotpokazachu. Ze samsnym prašenjom wobroćich so na Budysku chorownju. Tam su hnydom reagowali a prajili, zo su pomocnicy tu jara trěbni, a to nic jenož w strowotnistwje wukubłani.
Što tam nětko konkretnje činiće?
T. Ryćer: Tuchwilu sym w kuchni zasadźeny. Wopłokuju sudobjo, přihotuju jědźe a zestajam indiwidualne jědźe za pacientow a personal. Činju takrjec wšitko, štož móžeš jako njewukubłany pomocnik zmištrować.
Kajki je Waš dźěłowy dźeń w chorowni?
