Tuchwilu přebywa tójšto šulskich dźěći w horće. Milenka Rječcyna je so z nawodu Chróšćanskeho horta, kotryž je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towarstwa, Danielom Pöpelom, rozmołwjała.
Kelko dźěći prózdninski poskitk wužiwa?
D. Pöpel: Mamy wšědnje něhdźe 20 dźěći pola nas, přichodne dny pak su tež druhdy 30 přizjewjenych. Su to dźěći předšulskeje skupiny pěstowarnje a šulerjo dotalneho 1. do 3. lětnika Chróšćanskeje zakładneje šule.
Kelko tydźenjow prózdnin hort dźěła?
D. Pöpel: W Chrósćicach mamy tónle poskitk wot wčera hač k zahajenju noweho šulskeho lěta. Horty w nošerstwje SŠT maja w prózdninach wšelako wotewrjene. Tuž změjemy přichodne dny pola nas tež dźěći z Wotrowa.
Dźěći chcedźa w prózdninach něšto dožiwić. Kak wupada program?
Lětuše 7. swjedźenske hry na arealu Krabatoweho młyna w Čornym Chołmcu su nimo a stawizny. Po předstajenjach pak rěka zdobom do předstajenjow, znajmjeńša za mustwo zarjadowarjow. Janek Wowčer je so z jednaćelom towarstwa Krabatowy młyn Tobiasom Čižikom rozmołwjał.
Lětsa sće nowy cyklus stawiznow wokoło wyška Jana Šadowica aliasa Krabata zahajili. Sće z wotběhom a reakcijemi hosći a z předstajenjemi spokojom?
T. Čižik: Smy ze wšěm jara spokojom. Lětuši kruch je wobsahowje nowu temu wobswětlił, kotraž bě zdobom jara derje wobdźěłana. Mój facit rěka, zo bě wothłós na cyłej liniji jara dobry. Tež publikum je cyłkownje profesionalne wotběhi swjedźenskich hrow derje přiwzał.
Sće někajke předstajenja dočasnje skónčić abo samo wotprajić dyrbjeli?
T. Čižik: Ně, wjedro bě nam tónkróć jara derje zmyslene, tuž móžachmy wšitke 15 předstajenjow kaž planowane wot spočatka hač do kónca wotměć.
Što běše na lětušich swjedźenskich hrach Waš wosobinski highlight?
Po diskusiji „Rozmołwa ze Saksami“ w Budyskim Serbskim domje je Janek Wowčer składnosć wužił a so z ministerskim prezidentom Michaelom Kretschmerom rozmołwjał.
Kak wupada Waš rezimej dźensnišeho rozmołwneho wječora w Budyšinje?
M. Kretschmer: Sym sej znowa wuwědomił, kelko zhromadneho mamy a zo smy bohaći serbskeje rěče a kultury dla. Přeju sej, zo wšitcy zhromadnje do přichoda našeje domizny inwestujemy, nowe ideje wuwiwamy, kak móhli atraktiwitu pozběhnyć, kak serbsku rěč a kulturu zachować. Tam chcu sobu skutkować.
Sće stipendij k zachowanju serbskeje rěče namjetował. Što konkretnje měniće?
M. Kretschmer: Pruwujemy, hač njemóhli tych, kotřiž na jednej ze sakskich wysokich šulow studuja a paralelnje serbšćinu wuknu a kotřiž chcedźa po zakónčenju studija w šulskej słužbje, w zarjadnistwje abo medicinje dźěłać, ze stipendijom podpěrać, zo bychmy tak hišće wjac ludźi pozbudźili serbsku rěč nawuknyć.
Sće wo tójšto ćežach słyšał, namjety dóstał, kak je wotstronić, a sće sam móžnosće rozrisanja namjetował. W čim widźiće swójsku zamołwitosć Serbow?
Pjatk, 13. pražnika, zahaja 21. mjezynarodny gmejnski swjedźeń w Njebjelčicach. Bosćan Nawka je so z wjesnjanostu Tomašom Čornakom (CDU) wo třidnjowskim zarjadowanju rozmołwjał.
Knježe Čornako, što je ćežišćo lětušeho mjezynarodneho swjedźenja?
T. Čornak: Změjemy znowa wopyt ze wšěch našich partnerskich gmejnow kaž tež mnohich hosći, kotřiž su z nami zwjazani. Ćežišćo twori 50lětne partnerstwo Sportoweje jednotki Njebjelčicy z čěskim towarstwom Sokol Roztoky. Dalšej delegaciji budźetej z Hlučína a Heřmanic. Tak budu lětsa tři regiony ze susodneho kraja zastupjene.
Kaž sće loni rjekł, ma swjedźeń signal być, zo hodźi so Europa jenož wotdeleka natwarić. Kak tomu lětsa wotpowědujeće?
Předsydstwo Kamjenskeje župy bě so njedawno wo namjeće přemjenowanja župy „Michał Hórnik Kamjenc“ zaběrało. Měrćin Weclich je so wo tym ze županku Zalu Cyžowej rozmołwjał.
Kak je k tomu dóšło, zo so wo přemjenowanju Kamjenskeje župy scyła rěči?
Z. Cyžowa: Wjele wo tym hišće słyšała njejsym, zo je rěč wo tym. Fakt je, zo bě na zašłej hłownej župnej zhromadźiznje jedyn z delegatow namjetował, našu župu na „Serbski kraj“ přemjenować. Wšako so po jeho měnjenju w mjenje „Michał Hórnik Kamjenc“ Kamjenc z dźensnišeho zhladowanja hižo njehodźi.
Maće přemjenowanje za trěbne?
Z. Cyžowa: Smy na minjenym posedźenju župneho předsydstwa wo tym rěčeli. Nimamy pak za tak jara trěbne, zo dyrbjeli župu na kóždy pad přemjenować.
A što prajiće k „Serbskemu krajej“?
Z. Cyžowa: Wo tym měli diskutować. Tu dyrbja čłonojo a dalši rozsudźić, kak to widźa.
Što pak by za Was nowe mjeno, ewentualnje „Serbski kraj“, woznamjenjało?
W Budyskim Serbskim domje budźe jutře wječor „Rozmołwa ze Saksami“. Tam ma hłownje wo serbske temy hić. Janek Wowčer je so předsydy Domowiny Dawida Statnika mjez druhim za pozadkom wječora prašał.
Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer přeproša zhromadnje z Wami na rozmołwu wo serbskich temach. Kak je k tomu dóšło a što je pozadk takrjec zjawneje rozmołwy?
D. Statnik: Ministerski prezident je sej předewzał, wšitke dźesać wokrjesow a tři wulkoměsta Sakskeje wopytać a tak z ludnosću do rozmołwy přińć. Serbja su runohódny dźěl Sakskeje a tuž bě mi wutrobna naležnosć, zo so sakske knježerstwo tež Serbam wěnuje. Tak sym ministerskemu prezidentej list napisał a sym cyłe knježerstwo do Serbskeho domu přeprosył.
Smě kóždy zajimowany na rozmołwu do Serbskeho domu přińć abo je wobdźělenje wobmjezowane?
Dźěłaćerski dobroćelski skutk (AWO) Łužica chce w měsće nad Čornym Halštrowom zakładnu šulu w swójskim nošerstwje twarić. Milenka Rječcyna je so z Wojerowskim nawodu AWO Torstenom Rubanom-Zehom rozmołwjała.
Čehodla chceće šulu w swójskim nošerstwje wutworić?
T. Ruban-Zeh: Mamy zakoń, kotryž skići swobodu, wutworić kubłanišća w njestatnym nošerstwje. AWO w Sakskej porno druhim zwjazkowym krajam žanu šulu nima. A jako nan šulskich dźěći mam wosebity zajim na tym, zo dóstanu dźěći kubłanje, kotrež jich wosebitosćam wotpowěduje. Zdobom su w minjenych lětach wosebje na wsach a mjeńšich městach šule zawrěć dyrbjeli.
Što Was na kubłanju w Němskej myli?
Diana Wowčerjowa je so w nadawku Domowiny wobdźěliła na prěnim wuradźowanju dźěłoweje skupiny kubłanje Federalistiskeje unije europskich narodnych mjeńšin (FUEN) w Flensburgu. Milenka Rječcyna je so z wučerku Serbskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ Radwor rozmołwjała.
Štó je so na zetkanju wobdźělił?
D. Wowčerjowa: Cyłkownje bě tam 14 organizacijow. Zaběrali smy so z prawom na kubłanje w maćeršćinje, ze šulskimi systemami za mjeńšiny a ze strategijemi zwoprawdźenja kubłanskich narokow. Sama sym wo tym rěčała, kak je serbskorěčne kubłanje we Łužicy natwarjene.
Kotre dopóznaća sće z posedźenja sobu přinjesła?
Jěwa-Marja Čornakec je njedawno nowu knihu „Łójerjo sonow“ w Ludowym nakładnistwje Domowina wudała. Bosćan Nawka je so ze spisowaćelku rozmołwjał.
Bě rozsud, so dotal skerje njeworanemu polu serbskeje fantastiskeje literatury wěnować, wědomy, abo je so stawizna sama wot so do toho směra wuwiła?
J.-M. Čornakec: W dźěćatstwje sym najradšo bajki a fantastisku literaturu čitała. Tež dźensa to wjele hinak njeje. Tohodla sym so wědomje rozsudźiła, w tym žanru pisać. Kak so stawizna konkretnje wuwije a skónči, pak na spočatku pisanja sama hišće tak prawje wědźała njejsym. Chcych fantastisku knihu w zwisku ze sonami stworić, w nadźiji, zo wona swojich čitarjow namaka.
Što je Was pohnuło, znaty serbski mytos do stawizny zapřijeć?
Za Budyski wokrjes zwěsćichu eksperća zwyšeny natyknjenski strach klěšćow dla. Schorjene krejcycaki so dźeń a bóle rozmnožeja. Měrćin Weclich je so za tym w nowinarskim běrowje Budyskeho krajnoradneho zarjada prašał.
Su teritorialne rozdźěle? Jeli, kotre?
Peter Stange: Rizikowe kónčiny su přeco na jedne lěto wupokazane. W Budyskim wokrjesu žane rozdźěle njejsu.
Měli so ludźo, młodźi kaž tež starši, klěšćow dla šćěpić dać?
Peter Stange: Haj, kóžde šćěpjenje je rozumne. A je darmotne.
Su ludźo rozdźělnje wohroženi, su mjez nimi rizikowe skupiny?
Peter Stange: Imunostnje słabi měli wosebje kedźbować.
Kak su ludźo na šćěpjenje přihotowani, su domjacy lěkarjo něčemu připokazani?