Serbske nalěćo w Lipsku
Serbske nalěćo w Lipsku wabi na přednoški. Milenka Rječcyna je so z wědomostnej sobudźěłaćerku Instituta za sorabistiku na Lipšćanskej uniwersiće Jelizawjetu Waltherowej rozmołwjała.
Štó je iniciator Serbskeho nalěća w Lipsku?
J. Waltherowa: Wědomostny rjad přednoškow za Serbske nalěćo w Lipsku organizuje Institut za sorabistiku zhromadnje z towarstwom k spěchowanju mjeńšinowych rěčow w Lipsku. Su pak hišće dalši partnerojo, kaž Europski dom z.t. Lipsk, kotřiž projekt podpěruja. Spočatki tohole programa wuchadźachu z priwatneho zajima wšelakich ludźi z instituta.
Kotry zaměr ze Serbskim nalěćom maće? Koho chceće z přednoškami narěćeć?
J. Waltherowa: Naš zaměr je z poskitkom přidatnu platformu za zetkanja Lipšćanskich Serbow tworić. Zdobom chcemy dalšich ludźi zajimować, kaž němskich a wukrajnych studentow na uniwersiće, kotřiž na polu mjeńšinowych a druhich rěčow studuja. Nimo toho skića přednoški nimo zetkanjow informacije wo stawiznach a kulturje Serbow.
Je tróšku sobu wo plistu šło ...
Prezident jewišćoweho towarstwa Ulrich Khuon bě hósć dźiwadłoweho festiwala „Witajće druhdźe III“ minjeny tydźeń w Budyšinje. Pódla bě wón tež na překwapjacym wukóncu njedźelneje podijoweje diskusije. Axel Arlt je so z nim rozmołwjał.
Kak sće Akcionist*ki dožiwił?
U. Khuon: Wustup skupiny z Maxima Gorkoweho dźiwadła dopominaše mje na nadawk, kak rozestajamy so my wšitcy ze wšědnym rasizmom. Festiwal sam je to zdokonjał wotmołwić na prašenje, kak swět z ćěkancami wuhotuješ. Bych diskusiju z koleginami a kolegami z dźiwadła Gorkeho za lěpšu měł hač jich monologowy wustup.
Su woni nowe dopóznaća sposrědkowali?
U. Khuon: To, štož su tematizowali, njeje žane potajnstwo, ani za Budyšin ani za druhe města w Němskej. Mamy so rozestajeć z AfD, z nowej Prawicu a z jeju zwólniwosću k namocy.
Su Akcionisća zwólniwi byli diskutować?
Bajki wobsahuja wědu lětstotkow
Kónc tydźenja ma w Ludowym nakładnistwje Domowina nowa němskorěčna kniha serbskich bajkow „Das goldene Gut“ wuńć. Cordula Ratajczakowa je so z awtorku Róžu Domašcynej rozmołwjała.
Njeje to prěni raz, zo zaběraće so z bajkami. Što Was na nich wabi?
R. Domašcyna: Bajki přewodźeja mje hižo wot dźěćatstwa, wšako je mi wowka, Hana Chěžcyna z Hórkow, hižo bajki bała, prjedy hač móžach čitać. Je z hłosom a rukomaj bała, na to so najlěpje dopominam. Pozdźišo sama bajki čitach; tež w telewiziji pokazuja bajkowe filmy. Mam wjele tačelow a CDjow z bajkami. Najradšo pak dopominam so na bajki wowki a tak zdobom na nju. A bajki kradnu so tež do basnjow, wšako maja ze žiwjenjom činić. W zběrce „Štož ći wětřik z ruki wěje“ (2012) je to na přikład bajka „Mótka a kmótra“. Tuchwilu zaběram so z bajkami wo wjelku. Hdyž čitam, zo wjelk tykanc kradnje, kotryž na dworje wustudnje, abo zo eksistuje někajke chorobne awto za wjelka, sej praju: Bajki su mudriše, wobsahuja wědu lětstotkow.
Kak swobodnje sće za nowu knihu bajki wuzwolić a wobdźěłać móhła?
Zašłosća přichod zwjazanej
Dźens před 25 lětami bě Braniborska wukaz wutworjenja (Einrichtungserlass) Dźěłanišća za serbske kubłanske wuwiwanje (ABC) w Choćebuzu wudała. Milenka Rječcyna je so z nawodnicu dźěłanišća dr. Christianu Piniekowej rozmołwjała.
Što je něhdźe 50 zajimcow na 25. róčnicu załoženja ABC přiwabiło?
Ch. Piniekowa: Bjezdwěla běštej to swjedźenske zarjadowanje a wustajeńca wo ABC, w kotrejž je mjez druhim originalny dokument wo zarjadowanju dźěłanišća přez kraj Braniborsku widźeć. Mějachmy přednoškaj něhdyšeju nawodow Pětša Janaša a dr. Fryca Liba wo času załoženja a natwara. Sama porěčach wo dźensnišej situaciji.
Mjeztym nawjedujeće dlěje hač tři lěta Choćebuski ABC. Što běchu najwažniše změny w tym času?
Sokołam nowe wužadanje
Dźěło ze serbskimi wubrankami je Serbskemu Sokołej wažne. Axel Arlt je so wo tym ze starostu towarstwa Milanom Funku rozmołwjał.
Kak su wubranki strukturowane?
M. Funka: Wubrance mamy w kopańcy. Wonej stej so loni na europeadźe wobdźěliłoj. Tajke cyłki su tež w dorostowych klasach C, D a E. Nětko je so dalša z Delnjeje Łužicy přidružiła.
Je wotpohladane tež w dalšich sportowych družinach wubranki wutworić?
M. Funka: Smy z jednaćelom Domowiny Markom Kowarjom hižo wo tajkej we volleyballu rozmyslowali. Chcemy volleyballistow zdobyć, kotřiž aktiwnje hraja. Marko Suchy, bywši załožbowy direktor, by so na přikład rady za tajki cyłk angažował. Byrnjež z njej tójšto prócy zwjazane było, ideja je zrodźena.
Sće na hłownej zhromadźiznje Domowiny we Wojerecach připowědźił, zo chceće w meji spěchowanske towarstwo za serbske wubranki załožić. Kak z tym wupada?
Wosada Jozuwy kóždeho wita
Wot jutřišeho do njedźele wotměje so hłownje we wulkej hali na Budyskim Třělnišću konferenca Momentum. Zarjadowanje organizuje Budyska swobodna křesćanska wosada Jozuwy. Měrćin Weclich je so z koordinatorom, młodym fararjom Clemensom Mudrichom, rozmołwjał.
Što je zaměr konferency?
C. Mudrich: Momentum (prawy čas) je konferenca 13 wšelakich křesćanskich wosadow a młodźinskich zhromadźenstwow, a to z cyłeje Łužicy. Chcemy hrjebje mjez cyrkwjemi a wosadami přewinyć, so bóle zaznać a zwjazać.
Kelko wobdźělnikow wočakujeće?
C. Mudrich: Liču z něhdźe tysac ludźimi. Moje wulke přeće je, zo přińdu tež zajimcy na přikład ze serbskich katolskich wosadow a z nami zhromadnje swjeća. Witany je kóždy, hač křesćan abo njekřesćan, Němc abo Serb, wězo tež ćěkanc. Čim pisaniša zhromadnosć je, ćim lěpje. Chcemy mosty twarić – cyle bjez ćišća.
Jedyn z wjerškow Momentuma budźe sobotu, 29. apryla, wot 15 do 18 hodź. měšćanska akcija. Što tam na nas čaka?
Najprjedy zwuk, potom tekst
Nimale pjeć lět je čłon SLA Handrij Henčl dirigent a wuměłstwowy nawoda Serbskeho muskeho chóra Delany. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Što woznamjenja Wam, tónle chór nawjedować?
H. Henčl: Časćišo bjezsparne nocy, ale zdobom tež jara rjane koncerty. Móhł wjele mjenować, njewěm pak, hdźe prawje započeć a přestać. Na spočatku bě za mnje wjele noweho. Dyrbjach spóznać, što w chórje tči a što móhł polěpšić. Mjeztym sym swoje slědy zawostajił, dobre abo tež nic tak dobre. Mi dźe wo to, zo chór Delany atraktiwny wostanje.
Što sej na ćělesu česćiće?
H. Henčl: Angažowanych spěwarjow, kotřiž so hižo lětdźesatki wobstajnje na probach wobdźěleja, někotryžkuli z nich čini to hižo 45 lět. Wša česć jim!
Sće chór z bohatym repertoirom přewzał. Što je z Wami noweho nastało?
H. Henčl: Spytach wšelake zakładne wěcy změnić. Mi je přeco wažne, docpěć jara rjany zwuk, hakle po tym dźiwam na tekst. To je wuskutk mojeho instrumentalneho wukubłanja. Sym pola Handrija Wjenka w hudźbnej šuli na klarineće hrać nawuknył. A wón je mi tehdy prajił, zo stej hudźbnikej jeho wuši najwažnišej.
Hudźbnicy prěni raz tež teksty čitaja
Zajutřišim pytaja hudźbnicy trójki Trio con moto na komornym wječoru w Budyskej Röhrscheidtowej bašće SLA dialog z knihu Jurja Brězana „Moja archa Horni Hajnk“. Cordula Ratajczakowa je so čłonom trija, violoncellistom Helfriedom Knopsmeierom, rozmołwjała.
Kak sće ideju zrodźili?
H. Knopsmeier: Nastork běchu nam – nimo mje Hance Tiedemann na prěčnej fleće a Bettinje Witke na huslach – lońše 100. narodniny Jurja Brězana. Smy sej knihu „Bruder Baum und Schwester Lerche“ mjez sobu dale dawali a sej ju wotkryli. Štož smy čitali, je nas wšěch třoch hłuboko hnuło. Mamy za wažne, tele Brězanowe teksty z lěta 1991 ludźom znowa do wědomja zwołać. Čehodla, to móže kóždy připosłuchar sam za sebje wotkryć.
Přednjeseće teksty sami – čehodla?
„Nětko je čas rozmyslowanja“
„Strukturna změna nětko – žane Wochozy II“ rěka iniciatiwne zwjazkarstwo, kotrež běchu potrjecheni brunicoweje jamy, wšelake wobswětowe zwjazki kaž tež politikarjo Lěwicy a Zelenych w lěće 2013 w Rownom załožili. Andreas Kirschke je z rěčnicu zwjazkarstwa Friederiku Böttcher wo aktualnej situaciji rěčał.
Brunicowa jama Wochozy II hižo tak zwoprawdźena njebudźe, kaž bě planowana. Jenož Miłoraz budźe wotbagrowany. Kak hódnoćiće rozsud LEAG?
F. Böttcher: Smy jón z wjeselom a wolóženjom na wědomje brali. Wobsahowje wšak njebě rozsud hižo překwapjacy. Překwapił pak bě čas wozjewjenja. Přiwšěm widźimy dźěło zwjazkarstwa wobkrućene. Fakt je, zo smy za zdźerženje cyłeje Slepjanskeje kónčiny, tež Miłoraza. Naš nadawk je tuž jasny: dale stejišćo zabrać, zo njeje brunica jako nošer energije hižo wjace hospodarsce trěbna.
Kajke konsekwency z toho nětko sćěhuja?
Za wobydlerjow lědma změny
Budyski ležownostny zarjad je po pilotowym projekće w Drježdźanach a Lipsku jedyn z prěnich w Sakskej, hdźež zawjedu elektronisku ležownostnu aktu a elektroniski prawniski wobchad. To budźe 1. junija. Axel Arlt porěča wo tym z direktorom Budyskeho hamtskeho sudnistwa Markusom Kadenbachom.
Što su ležownostne akty?
M. Kadenbach: Ležownostnu knihu samu hižo něšto lět elektronisce wjedźemy. Nimo njeje su tak mjenowane ležownostne akty. W nich składujemy wšitke wopisma, na kotrež so zapisowanja w ležownostnej knize zepěraja. Mjenować chcył tu próstwy wo přepisanje swójstwa kupje, darowanja abo skazanja ležownostneho dołha dla. Wopisma słuža jako dopokaz, zo hodźa so zapiski w ležownostnej knize sćěhować. Wot 1. junija maja notarojo je jako digitalizowane dokumenty ležownostnemu zarjadej zapodać, tam so wone jenož hišće elektronisce wobdźěłaja a składuja.
Na čo ma so wobydler nětko nastajić?
